Enquête: hoe verdraagzaam is de jeugd?
 

Enquête: hoe verdraagzaam is de jeugd?


Dat de jongeren van vandaag zich niet meer met ongewassen haren afzetten tegen het kneuterige, katholieke Vlaanderen van hun ouders, dat bleek al uit de Humo-jongerenenquête van vorig jaar. Maar hoe verdraagzaam is de jeugd van tegenwoordig eigenlijk? Tamelijk onverdraagzaam, zo blijkt uit een onderzoek van de K.U.Leuven bij 6.212 zestienjarige Belgen.


De onderzoekers van het departement Politieke Wetenschappen peilden bij 3.420 Nederlandstaligen en 2.792 Franstaligen naar hun politieke voorkeur, hun sociaal engagement en hun houding tegenover andere etnische bevolkingsgroepen. Uit de enquête blijkt dat ongeveer veertig procent van de zestienjarige (blanke) Belgen er vrij onverdraagzame ideeën op nahoudt. Een kwart van de Vlaamse jongeren zou stemmen voor het Vlaams Belang; van de Franstalige jongeren zou een minderheid van 5 procent voor het Front National stemmen. Tien procent van de jongeren komt er gewoon openlijk voor uit racistisch te zijn. En veertig procent van de zestienjarigen vindt dat België door de aanwezigheid van migranten een slechtere plek is geworden om te wonen. Zouden die cijfers de nachtrust verstoren van de leider van het onderzoek, professor Marc Hooghe, hoofddocent van de politieke wetenschappen in de K.U.Leuven?

MARC HOOGHE « We moeten er geen doekjes om winden: de grootste partij bij onze zestienjarigen is het Vlaams Belang - net als bij de volwassenen trouwens. Jongeren stemmen over de hele lijn bijna hetzelfde als de ouderen. Heel fascinerend, want vijftien jaar geleden zagen we nog een enorm verschil. Tegenwoordig bestaat er geen generatieconflict meer: de jeugd houdt er qua politieke voorkeur, racisme en vertrouwen in de instellingen dezelfde ideeën op na als hun ouders.»


HUMO Het Vlaams Belang slaat veel beter aan bij jongens dan bij meisjes: 32 procent van de jongens zegt dat ze voor het VB zouden stemmen, tegenover 17 procent bij de meisjes.

HOOGHE « Dat verschil is gigantisch, al denk ik dat het ook te maken heeft met oneerlijke antwoorden: niet alle meisjes durven misschien toe te geven dat ze voor die partij zouden stemmen, terwijl sommige jongens vast de stoere willen uithangen. Maar dat neemt niet weg dat het verschil er wel degelijk is. Ook bij de volwassenen zien we dat mannen veel vaker voor het VB stemmen. Meisjes van zestien stellen zich in het algemeen veel verdraagzamer op dan jongens, bijvoorbeeld in hun houding tegenover homorechten. Mannen zijn veel rigider in hun houding tegenover de seksuele ethiek.»


HUMO Nog een opvallend verschil: van de Vlaamse jongeren kiest een kwart voor extreem-rechts, terwijl het Front National bij de Franstalige jongeren maar vijf procent scoort.

HOOGHE « Ook bij de Franstaligen zie je dat extreem-rechtse partijen het beter doen bij mannen dan bij vrouwen. Het FN scoort ruim drie keer hoger bij de jongens (7 procent) dan bij de meisjes (2 procent). In het totaal komt dat neer op 5 procent, wat overeenkomt met het stemgedrag van de algemene bevolking in Wallonië en Brussel. Het FN is kleiner dan het VB, maar groeit wel een beetje. De grote vraag is natuurlijk hoevéél ze nog gaan groeien; in steden als Charleroi en Luik zitten ze wellicht nog lang niet aan hun plafond.»


Racisme? Moet kunnen


HUMO De rest van het stemgedrag van zestienjarigen weerspiegelt de volwassen electorale trends. Dat ziet er niet goed uit voor N-VA (1%), Vivant (0%) en PVDA (0%). Maar ook Groen! haalt bij de jongeren nog maar 15%.

HOOGHE « Vijftien procent is dramatisch voor Groen!, omdat zij vroeger vooral bij de jongeren rekruteerden. Die vijver lijkt stilaan leeggevist. Het kiezerspubliek van de groenen is mee aan het verouderen: ze halen de meeste stemmen bij mensen tussen de 30 en de 45 jaar. Vandaag zit Groen! bij de jongeren nog altijd een beetje hoger dan bij de gewone bevolking, maar niet meer veel. Ik denk dat de partij zich toch eens moet beraden hoe ze opnieuw jongeren kunnen bereiken.

» N-VA, Vivant en PVDA slaan helemaal niet aan bij de jongeren. Verder zie je inderdaad dat jongeren in grote lijnen stemmen zoals volwassenen. SP.A (18%) en Spirit (4%) halen samen 22 procent. De CD&V komt op 18 procent, samen met de N-VA maakt dat 19 procent: iets lager dan bij de volwassenen, maar dat komt vooral doordat de N-VA niet aanslaat bij de jeugd.

» De VLD (16%) verliest aan populariteit bij de jongeren en heeft dus ook een probleem. Bij de volwassenen heb je een trouw 'blauw' publiek dat al dertig jaar liberaal stemt, ook zijn ze het niet allemaal altijd eens met wat de blauwen in de regering doen. Bij de jongeren is die verkiezingstrouw er niet. Die zeggen: 'De VLD heeft zich laten kennen door die laatste ruzie in de regering met Onkelinx, daar stemmen we niet voor!' Jongeren lopen direct weg als het hen niet aanstaat.

» In Franstalig België domineert de PS nog altijd met 37 procent. Ecolo houdt min of meer stand met 17 procent, maar de CdH van Joëlle Milquet scoort heel zwak (14%).»


HUMO Onze jeugd is dus tamelijk conservatief, rechts en braaf?

HOOGHE « Ze zetten zich niet meer af tegen hun ouders en wonen veel langer thuis. Je kan ook zeggen: ze zijn gemakzuchtiger. Maar ze móéten zich ook niet meer afzetten tegen hun ouders, want die zijn al tamelijk modern. De vorige generatie, die rebelleerde tegen het 'katholieke, achterlijke Vlaanderen', was eigenlijk een historisch unicum. Zij hebben op allerlei vlakken dingen bereikt die nergens anders kunnen: het homohuwelijk, de euthanasiewetgeving, wat de K.U.Leuven met het stamcellenonderzoek doet... Op dat vlak zijn we pioniers in de wereld! Wat verwachten we dan van onze zestienjarigen? Dat ze nog eens revolutie maken? Waartegen dan? Ze mogen alles al.»


HUMO Een vreemde vraag in de enquête luidt: 'Ben je het eens met racisten?' Elf procent antwoordt doodleuk 'ja'.

HOOGHE « Dat was een experimenteel vraagje. In veel andere landen zou zo'n vraag ondenkbaar zijn; daar klinkt dat even erg als 'Bent u necrofiel?' (lachje). Bij enquêtes voor volwassenen hebben we deze vraag trouwens nog nooit gesteld, omdat ze nogal gevoelig ligt. Elf procent die er expliciet voor uitkomt racistisch te zijn, dat is veel. Maar je kan het ook anders bekijken: 89 procent heeft 'nee' geantwoord.»


HUMO Zijn jongeren racistisch?

HOOGHE « We hebben een batterij vragen gesteld die we ook in Europees onderzoek bij volwassenen gebruiken om de graad van racisme te meten. Met de stelling 'Het is beter voor een land dat bijna iedereen dezelfde gewoonten en tradities deelt' gaat een derde van de jongeren akkoord. In 'Als een land spanningen wil verminderen, moet het de immigratie stoppen' vindt 40 procent zich terug. De helft van de jongeren denkt dat de komst van nieuwe immigranten het voor henzelf moeilijker zal maken een goede job te vinden. En 40 tot 45 procent van de zestienjarigen ziet de aanwezigheid van te veel immigranten als een bedreiging voor onze levenswijze en is voor een verbod op hoofddoeken in de scholen. Ik probeer die resultaten optimistisch te bekijken: de jongeren scoren niet zoveel hoger dan de Belgische volwassenen - die zitten rond de dertig procent.»


HUMO Daarmee zijn we wel het meest racistische land van Europa, elders schommelt de racismegraad bij volwassenen rond de 20 procent.

HOOGHE « Waarom scoort België hoger dan de rest van Europa? Zijn wij inderdaad racistischer dan de Britten of de Duitsers? Sommigen antwoorden: 'Nee, we zijn gewoon eerlijker.' Duitsers of Nederlanders scharen zich minder vlug achter een zware uitspraak, maar kijk naar wat er in de praktijk op de arbeidsmarkt gebeurt: ze doen net hetzelfde. Een Nederlandse werkgever verkiest een blanke Nederlander boven een Surinamer, maar geeft dat niet openlijk toe.

» Het verschil is ook dat racisme in België veel legitiemer is. Je kan hier veel gemakkelijker zeggen dat je racist bent, terwijl dat bijvoorbeeld in Nederland echt not done is. Zo maak je extreem-rechts natuurlijk ook veel legitiemer bij de jongeren.»


Aparte werelden


HUMO Komt het door het Vlaams Belang dat racisme bij ons veel legitiemer is?

HOOGHE « Ten dele. Die partij is er al twintig jaar en is daarom voor iemand van zestien een normale partij; ze zijn ermee opgegroeid.

» Jongeren blijken ook vaak verkeerd geïnformeerd. We hebben bijvoorbeeld gevraagd of ze denken dat de sociale zekerheid bedreigd wordt door migranten. Uit onderzoeken weten we dat dat zeker niet het geval is, maar toch denken de meeste jongeren van wel. Er is een vergiftigd discours over 'migranten die bij ons komen profiteren' bij hen ingesijpeld, langs allerlei kanalen.»


HUMO Via televisie?

HOOGHE « De meeste informatie halen jongeren via de televisie - wat niet zo positief is, want echt veel kleur krijgen we daar niet te zien. Op de Britse en Amerikaanse televisie staan ze veel verder: daar worden zwarte en witte mensen overal door elkaar gegooid, zodat er minder wantrouwen is tegenover andere bevolkingsgroepen. Bij de Vlaamse jongeren is dat wantrouwen er heel duidelijk wel.

» Telkens weer valt op hoe weinig contact Vlaamse jongeren hebben met allochtonen. Franstalige jongeren hebben véél meer vrienden in andere culturele bevolkingsgroepen, terwijl bij de Vlaamse jeugd een soort apartheid heerst. Dat is het dramatische: we negeren elkaar. Jeugdbewegingen slagen er ook niet in om die brug te slaan: migranten komen niet naar de scouts, want die zijn nog altijd Vlaams. Ik denk dat het wantrouwen bij de jeugd tegenover die andere groepen te maken heeft met dat gebrek aan contact. Het blijven aparte werelden.»


HUMO Zou het helpen als er meer allochtonen op televisie kwamen?

HOOGHE « Het zou een deel kunnen zijn van een algemene strategie. Ook de school en de ouders spelen een belangrijke rol in de mentaliteit van jongeren. Maar zie je op school veel allochtone leerkrachten? Nee. Vlaamse jongeren hebben ook geen allochtone vrienden en zien ze al evenmin op televisie. Als ze van hun ouders dan ook nog eens een boodschap van 'migranten zijn allemaal dieven' meekrijgen, dan krijg je een algemeen wantrouwen.

» Je kan je afvragen: hoe erg is dat? Pessimisten zeggen: veertig procent is veel. De optimist in mij zegt: jongeren zijn niet erger dan volwassenen. Het zal dus niet verslechteren.»


Jong en verbitterd


HUMO Waarom hebt u eigenlijk de zestienjarigen eruit gepikt voor uw enquête?

HOOGHE « Van racisme hebben we vaak het idee dat het vooral leeft bij oude, verbitterde mensen die hun volksbuurten hebben zien veranderen door de komst van Turken en Marokkanen. Maar we zien dus dat het helaas heel jong begint. We moeten onder ogen durven zien dat racisme evengoed verspreid is onder zestienjarigen die zich nog géén zorgen maken over hun pensioen of hun job of Poolse loodgieters. Ze nemen gewoon het discours van de ouderen over.»


HUMO Om te eindigen op een positieve noot: met het engagement van de jongeren zit het wél goed.

HOOGHE « Jongeren zijn nog altijd actief in het verenigingsleven en in jeugdbewegingen en doen ook aan vrijwilligerswerk. Op de vraag of ze ooit al geld gegeven hebben aan een goed doel, antwoordt 45 procent ja. Dat is vrij veel - al hebben we niet gevraagd hoevéél ze gegeven hebben (lacht). Veel jongeren kopen af en toe ethisch of verantwoorde of milieuvriendelijke producten - Max Havelaar-koffie bijvoorbeeld. En petities tekenen gaat ook vlot.

» Opvallend was dat zestienjarige meisjes even politiek geïnteresseerd zijn als jongens. Dat ze later minder snel in de politiek gaan, heeft dus wellicht te maken met gezinsverantwoordelijkheden. Je kan niet zeggen dat er geen interesse is. Het beeld van de jeugd die de schouders laat hangen en er niet meer in gelooft, wordt in ieder geval niet bevestigd.»


HUMO Jongeren hebben ook vrij veel vertrouwen in de politie en het gerecht?

HOOGHE « Maar een kwart van de jongeren heeft geen vertrouwen in de politie, en 20 procent vertrouwt het gerecht niet. Tien jaar geleden - midden in het Dutroux-tijdperk - scoorden beide heel slecht, maar de politie en de rechtbanken zijn er blijkbaar in geslaagd het vertrouwen te herstellen. Jongeren zijn ook niet specifiek wantrouwig tegenover het parlement. Alleen de politieke partijen doen het minder goed: dertig procent van de jongeren heeft daar geen vertrouwen in. Maar dat is een klassieker: ik denk dat dat altijd wel zo zal blijven.»


Humo, 03-10-2006