VLAANDEREN peilt zich te pletter
 

VLAANDEREN peilt zich te pletter


HET was een triestig zicht enkele weken geleden. Ludo Van Campenhout, De Antwerpse VLD-lijsttrekker, zat in zak en as. Reden: een internetpeiling waaruit bleek dat zijn partij in de Scheldestad de helft van haar kiezers zou kwijtspelen. Toegegeven, acht procent halen in de grootste stad van Vlaanderen is niet je dat. Zeker voor een partij die een paar jaar geleden de ambitie had een echte volkspartij te worden.


Toch waren niet zozeer de resultaten van de peiling opmerkelijk, wel de gevolgen. Van Campenhout gooide zijn strategie om. Na jaren in tandem te hebben gewerkt met burgemeester Patrick Janssens, begon hij prompt uit te halen naar de socialist. Tegelijk werd beslist de campagne te vervroegen.

Een paar jaar geleden staken politici bij tegenvallende peilingen nog een heel verhaal af over de onbetrouwbaarheid ervan. Zeker bij niet-representatieve internetpolls die met een pseudo-wetenschappelijk sausje worden overgoten.

Vrijdag bleek uit een andere peiling dat de liberalen slechts licht zouden verliezen in Antwerpen. De sfeer in het lokale VLD-hoofdkwartier was naar verluidt uitzinnig. Een achteruitgang met 2,2 procent, een politicus zou voor minder champagnekurken laten knallen. De vraag is nu wel of de partij haar strategie opnieuw moet bijsturen.

In Leuven was er donderdag geen reden om te feesten. VLD-lijsttrekster Patricia Ceyssens kwam op tv de klap van ruim vijf procent in een peiling toelichten. Het defaitisme droop van het scherm. Geen spoor van ,,ik geloof niet in peilingen''. Wel een betoog dat CD&V in 1999 in het slop zat, en het deze keer de beurt was aan de VLD.

Ondertussen blijven de onderzoeksbureaus ijverig Vlaanderen binnenstebuiten peilen. Nog voor de verkiezingen achter de rug zijn, worden de virtuele resultaten platgeanalyseerd.

Toch daalt de betrouwbaarheid de laatste decennia langzaam. De kiezer is niet alleen kritischer dan vroeger, maar ook wispelturiger en alsmaar minder loyaal. Een kiezer op vijf beslist pas de laatste dag. Een aantal wetenschappers klaagt dan ook om de haverklap aan dat de peilingen volstrekt waardeloos zijn. Ze verbazen zich over de lichtzinnige, zelfs frauduleuze manier waarop journalisten met de resultaten omspringen.

Correct uitgevoerde, en vooral correct geïnterpreteerde peilingen zijn voor de media oninteressant, aldus professor Jaak Billiet (KU Leuven). ,,De media willen voorpaginanieuws. Maar ernstige peilingen leveren zelden commercieel aantrekkelijk materiaal op. 'We hebben geen flauw idee wie de grootste is', is niet bepaald een wervende krantenkop'', verklaarde Billiet voor de regionale verkiezingen.

Een aantal van zijn collega's zien er blijkbaar minder graten in en werken aan de gekste initiatieven mee. Het lijkt trouwens soms of je vandaag in Vlaanderen gewoon het predikaat professor aan een onderzoek moet verbinden om onzin voor waarheid te kunnen verkopen.

Nochtans zijn er vrij strikte regels. In 1985 keurde het parlement een verbod goed op de publicatie van peilingen vanaf de dertigste dag voor de verkiezingen. In 1991 sneuvelde dat verbod weer, maar werd een aantal objectiviteits- en kwaliteitseisen vastgelegd. Een bijzondere commissie zou alle relevante gegevens van de steekproef moeten krijgen en indien nodig zelfs rechtzettingen kunnen laten publiceren op kosten van de ,,daders''. Het is niet de enige wet in ons land die gestemd is, maar achteraf dode letter bleef.

Of de peilingen volksverlakkerij zijn, doet er eigenlijk al lang niet meer toe. Er is zelfs een opmerkelijke evolutie merkbaar. Vroeger waren de peilingen belangrijk om de toon te zetten. Ze maakten duidelijk welke partijen in een winning mood waren. Dat is niet alleen goed om de troepen een hart onder de riem te steken in de campagne. Er is ook zoiets als het back the winner -syndroom. Mensen stemmen liever op winnaars, dan zich te associëren met verliezers.

De laatste jaren hebben de peilingen niet alleen een impact op de sfeer, maar steeds vaker op concrete beslissingen in de Wetstraat. ,,Wat moet ik nog meer doen? Ik kan toch moeilijk kaalgeschoren en in korte broek met een vendel gaan zwaaien'', vroeg Yves Leterme zich af toen de vrijage met de N-VA in 2003 op niets uitdraaide. Leterme had beter een peiling besteld in plaats van te vendelzwaaien.

Op 6 februari 2004 liet een peiling van deze krant uitschijnen dat de N-VA zelfstandig niet echt politiek levensvatbaar was. Amper twaalf dagen later lieten de Vlaams-nationalisten en christen-democraten hun jarenlange vetes achter zich en was het Vlaams kartel een feit. Wat doet het ertoe dat de peilingen misschien niet kloppen, ze zijn realiteit geworden.

Op één partij lijken de enquêtes doorgaans geen vat te krijgen: Vlaams Belang. Verkiezing na verkiezing wordt het plafond van de partij voorspeld. Als we de onderzoeken van de voorbije week mogen geloven, zal op 8 oktober blijken dat de grenzen zijn bereikt. In Antwerpen, Mechelen en Leuven groeit de partij nauwelijks. In Gent boert ze zelfs achteruit.

Slaan de peilers alweer de bal mis of zit extreemrechts echt aan het sociologisch maximum? Misschien is er al sprake van een 0110-effect. Zoals Will Tura vandaag op het Gentse 0110-concert zal zingen: ,,Hoop doet leven''. Maar pas op voor u er iets op verwedt. Voor hetzelfde geld wordt het op 8 oktober iets uit de succes-cd van dEUS: Worst case scenario .


DS, 30-09-2009