O dierbaar België, gelukkig land der klagers
 

O dierbaar België, gelukkig land der klagers


Het gaat goed met het geluksgevoel in België, dank u. Maar het kan nog beter, schrijft LEO BORMANS: een gelijkere inkomensverdeling en meer maatschappelijk vertrouwen zouden ons welbevinden goed doen.


Je hoeft geen fan te zijn van het koningshuis om toch even stil te staan bij de resultaten van wereldwijd vergelijkend wetenschappelijk onderzoek: mensen die in een monarchie leven, zijn doorgaans gelukkiger dan inwoners van vergelijkbare landen zonder monarchie. Dat stelde de Deense onderzoeker Christian Bjornskov vast na een analyse van 74 landen.

Het grootste verschil tussen koninkrijken en andere landen zit in de factor ‘vertrouwen'. In een monarchie hebben inwoners 10 procent meer vertrouwen in elkaar en in de instellingen dan in andere vergelijkbare landen. En dat draagt bij tot hun geluk. Bjornskov onderzocht ook de invloed van politieke strekkingen, onderwijs, etnische diversiteit en de leeftijd van de bevolking, maar die maken nauwelijks een verschil, zo bleek.

Wel significant is de inkomensverdeling. Hoe meer inkomensgelijkheid hoe meer vertrouwen en geluk.

Religies spelen ook een rol: in overwegend katholieke of moslimlanden is er minder vertrouwen, in protestantse landen meer. De protestantse koninkrijken Denemarken, Zweden, Noorwegen en Nederland staan zowel bovenaan de lijst van de gelukkigste landen als aan de top van de landen waarin veel vertrouwen heerst. België scoort qua vertrouwen amper de helft en moet een hele resem landen laten voorgaan. Nochtans staat België op de vijftiende plaats van de gelukkige landen.


De portefeuille-test

Als we nog gelukkiger willen worden, kunnen we dus werken aan twee belangrijke indicatoren: een meer gelijke inkomensverdeling en meer maatschappelijk vertrouwen. Dat is een zaak van ons allen. Vertrouwen kan je geven en moet je verdienen. Dat geldt zowel voor mensen als voor instellingen.

Het gaat om maatschappelijk vertrouwen: een gemeenschap deelt en hanteert morele waarden gebaseerd op redelijke verwachtingen van iemands eerlijk gedrag. Men vraagt dan bijvoorbeeld aan mensen: ‘In het algemeen genomen, denk jij dat je de meeste mensen kan vertrouwen of kan je niet voorzichtig genoeg zijn als je met anderen omgaat?' Wie positief antwoordt, is bovendien meestal zelf ook wel te vertrouwen.

De portefeuille-test is daar een mooi voorbeeld van. Men liet in de grootste stations van 25 landen tien portefeuilles ‘vallen' met 50 dollar cash en de adresgegevens van de eigenaar. In Denemarken en Noorwegen belandden nagenoeg alle portefeuilles mét het geld bij de politie. In België amper de helft. In Italië een stuk of twee. Dat cijfer staat zelfs los van het gemiddeld inkomen in een land en loopt parallel met de mate waarin de inwoners hun vertrouwen uitspreken en geloven in de goede bedoelingen van een ander, ook als we die helemaal niet kennen.

Het vertrouwenscijfer is in de meeste landen vrij stabiel over vele jaren heen en wordt amper beïnvloed door politieke verschuivingen. Men neemt aan dat het voor 75 procent aangeboren en aangeleerd is. De voormalige communistische landen doen het op dit vlak dan ook heel slecht. Niet onlogisch als je weet dat er niet zo lang geleden honderdduizenden gewone burgers werden ingeschakeld om elkaar in de gaten te houden en te verklikken. Sterk hiërarchische religies, zoals katholicisme en islam, blijken ook een negatieve invloed te hebben. Protestantse landen leggen meer de nadruk op de individuele verantwoordelijkheid, en zonden worden er niet in een biechtstoel vergeven.


Klagen als tweede natuur

De onderzoekers waren zelf verbaasd over de resultaten van monarchieën. Er zijn er nog een veertigtal in de wereld en die doen het zowel op het vlak van vertrouwen als geluk aanzienlijk beter dan vergelijkbare landen. Maar het is niet omdat er een verband is, dat er ook een oorzakelijk verband is. Het kan ook zijn dat een meer wantrouwig volk geen koning duldt. Een koning is een symbolische, bindende factor over alle grenzen heen en zorgt voor een gevoel van continuïteit. Zelfs een lange tijd zonder regering heeft de Belgen bijvoorbeeld niet ongelukkiger of wantrouwiger gemaakt.

We hebben in België nagenoeg alle voorwaarden om best een gelukkig land te zijn. We zijn dat ook. Maar het kan nog beter. Dit onderzoek leert ons ook dat onderwijs het verschil niet zal maken. We zullen het met zijn allen als een maatschappelijke prioriteit moeten zien. Er schuilt nog één interessante factor in dit onderzoek die leidt tot meer vertrouwensvolle personen: een optimistische kijk op de toekomst. En ook daarin kunnen we elkaar steunen en vertrouwen. Wij zijn een land vol gezellige terrasjes. Maar klagen wordt er vaak een tweede natuur en als de zon ondergaat worden alle terrasstoelen met dikke kettingen vastgeklikt. Want ‘we zijn niet te vertrouwen'.


DS, 14-08-2012 (Leo Bormans)