Loondaling is niet onmogelijk
 

Loondaling is niet onmogelijk


BRUSSEL - Het is erg onwaarschijnlijk dat het dit jaar zover komt, maar in theorie kan de superlage inflatie aanleiding geven tot een loondaling.


Alle Belgen kennen het normale indexmechanisme. Als de consumptieprijzen flink omhoog gaan en de inflatie een bepaalde indexgrens overschrijdt, worden de lonen en uitkeringen automatisch geïndexeerd. Meestal is dat met 2procent.

Maar het omgekeerde kan ook. Als er een lange periode van prijsdalingen aanbreekt (negatieve inflatie), en er een negatieve indexgrens wordt overschreden, kan dat -in principe- aanleiding geven tot een negatieve indexering van de lonen, lees: een loondaling of looninlevering. Tenminste in die sectoren waar dergelijk mechanisme bij cao is vastgelegd. In de chemiesector is dat bijvoorbeeld het geval, weet nationaal ACV-secretaris Marc Leemans. 'Maar het is een volledige generatie werknemers geleden dat het nog is toegepast.'

Met de erg lage inflatieprognoses voor dit jaar -0,3 procent op jaarbasis maar met een periode van vijf opeenvolgende maanden van prijsdalingen- komt het bestaan van de negatieve index (theoretisch) weer tot leven. De kans dat het in de praktijk zover komt, is evenwel bijzonder klein.

Toch is het verhaal tekenend voor de totaal gewijzigde context waarin binnen de vakbonden over lonen en koopkracht wordt gesproken. Amper een jaar geleden werd er nog betoogd en gestaakt voor 'meer koopkracht' om de oplopende voedsel- en energieprijzen de baas te kunnen. Bedrijfsleiders en werkgeversfederaties zuchtten hardop bij de gedachte aan snel opeenvolgende loonindexeringen.

De crisis heeft het decor totaal veranderd. Behoud van werkgelegenheid en matiging van de loonkosten staan nu overal bovenaan de agenda. Ook bij de vakbonden, die zich in de lopende cao-onderhandelingen in de bedrijfssectoren erg voorzichtig opstellen.

Bij de arbeiders werden al in drie grote sectoren nieuwe looncao's voor de periode 2009-2010 afgesloten: in de metaal-, chemie- en voedingsindustrie. Telkens bleven de afspraken netjes binnen de krijtlijnen die in het nationaal loonakkoord werden getrokken: geen loonsverhogingen bovenop de index, behalve een bijkomende netto koopkrachtpremie van 125 euro dit jaar en van 250 euro volgend jaar.

In de non-ferro, metaal en chemie zijn de vakbonden akkoord gegaan met de invulling van die marge door (fiscaal gunstige) ecocheques. Individuele bedrijven kunnen hiervan afwijken, maar het is volgens ACV-voorzitter Luc Cortebeeck niet de bedoeling dat dit massaal gebeurt. 'De onderhandelaars in de sectoren hebben de lijn aangehouden die nationaal werd getrokken. We gaan ervan uit dat dit in de bedrijven ook het geval zal zijn.'

Volgens Marc Leemans is er nog een reden waarom de arbeiders de nieuwe ecocheques, die ze niet kennen, niet zomaar gaan inruilen voor de klassieke maaltijdcheques. 'Maaltijdcheques krijg je alleen voor een effectief gepresteerde werkdag. Door al die tijdelijke werkloosheidsdagen zijn er dat dit jaar minder dan anders.'

Het afsluiten van de loonakkoorden verloopt allicht wat makkelijker omdat de werkgevers weten dat er van een loonindexering dit jaar, en begin volgend jaar, niet veel in huis zal komen. De vakbonden verwijzen tevreden naar de belofte van de werkgevers om de investeringen in opleiding gevoelig op te trekken.

De cao-gespekken bij de bedienden verlopen moeilijker en trager dan bij de arbeiders, maar daar zit het ontbreken van een specifieke buffer tegen de economische crisis, zoals tijdelijke werkloosheid, voor veel tussen.

Bij de arbeiders zorgt de bouwsector voor de grootste controverse. Dat is opvallend, want de loononderhandelingen hebben in de bouw zelden tot conflicten geleid. Nu wel. Een meerderheid van de 175.000 bouwvakkers heeft vorige vrijdag het ontwerp van loonakkoord tussen bonden en werkgevers afgeschoten. Te veel flexibele overuren, te weinig bijkomende koopkracht.

De vakbondsleiders in de bouw zitten verveeld met de dissidente achterban. Zij hadden hun ja-woord gegeven aan de werkgevers, omdat die aan bijna al hun looneisen waren tegemoet gekomen: de invoering van een syndicale premie van 135 euro, de invoering van een hospitalisatieverzekering en een hogere mobiliteitsvergoeding.

Volgens Luc Van Dessel van ACV-Bouw is het wantrouwen van de bouwvakkers over de realisatie van de 'alternatieve' koopkrachtbeloftes te groot. 'Ze willen hardere garanties, onder meer over de financiering van die hospitalisatieverzekering.' Eigenlijk willen de bouwvakkers gewoon een grotere loonsverhoging.

Die eis heeft alles te maken met het vorige loonakkoord in de bouw. Dat was een zogenaamd all in-loonakkoord, waardoor de werknemers van de bouw vorig jaar een indexering hebben gemist en hun totale loonstijging beperkt zagen tot 5procent, zoals overeengekomen, en niet tot 7 à 8procent zagen stijgen, zoals in andere sectoren zonder all in-akkoord (waar de hoge inflatie voor een extra indexering had gezorgd). Over een herhaling van dat scenario moeten ze in de bouw alvast niet vrezen. Daarvoor is de inflatie veel te laag.


DS, 14-04-2009 (Johan Rasking)