‘Ik ben voor het belangenconflict’
 

‘Ik ben voor het belangenconflict’

Marc Reynebeau


Het zou maar correct zijn als ook uw Rekenmeester ietwat vroeger van zijn pensioen kon beginnen te genieten. Want als er een zwaar beroep bestaat, is het wel, behalve dat van bouwvakker of verpleegster, dat van Rekenmeester. U zou eens moeten weten van hoeveel markten wij thuis moeten zijn om van dit vak het succes te maken dat het nu is.

Kijk maar naar onze oud-collega Johan Van Overtveldt, die het tot minister van Financiën heeft geschopt. En toch kreeg hij deze week toegevoegd dat hij én niet kan rekenen, én ‘zijn economische klassiekers’ niet kent. Dat moet hard zijn aangekomen. Vooral omdat het niet, zoals altijd, praat van de oppositie was, maar van de zakenkrant De Tijd (1/6).

Het ging erom dat allerlei nieuwe belastingen veel minder opbrengen dan de minister dacht. Dat komt door de Laffercurve, domoor, zo kapittelde de krant de minister: als de belastingdruk tot een bepaald niveau stijgt, trachten de mensen die te ontwijken. En dan dalen de opbrengsten.

Louter collegialiteit en corporatisme dwingen ons om in de bres te springen voor deze nu ook al door zijn vrienden belaagde minister. Want misschien ligt het probleem toch niet bij de Laffercurve – reken maar dat Van Overtveldt die kent; soms denken we dat hij niet anders doet dan ermee aantonen dat fiscaliteit een intrinsiek kwaad is.

Wie in Laffers naam hogere belastingen wil ontwijken, moet dat immers ook kunnen doen. En dat is niet moeilijk. Omdat van een meerwaardebelasting nog altijd geen sprake is, om maar iets te noemen. Van andere heffingen is het wat lastiger om eromheen te fietsen, zoals de Turteltaks, die staat gewoon op de energiefactuur, vanzelf.

Het zijn ook niet de eersten de besten die zich beroepen op de schijnbaar objectieve, onwrikbare wet van Laffer. De recente studie Tax evasion and inequality zocht dat uit voor Scandinavië, waar burgerzin en hoge belastingen nochtans hand in hand gaan. Gemiddeld wordt daar 3 procent van de belastingen ontweken. Maar bij de allerrijksten is de ontwijking tien keer hoger: 30 procent. Wat verklaart waarom de allerrijksten almaar allerrijker blijven worden en de sociale ongelijkheid ook daar navenant blijft toenemen.

Het is dus, kort samengevat, allemaal slechts een kwestie van opportuniteiten, en van het bezitten van een voldoende dikke portemonnee om die te kunnen grijpen.

Maar, zoals gezegd, een Rekenmeester moet van vele markten thuis zijn. Het dispuut onder econometristen dat we net hebben beslecht, is niet te vatten zonder aandacht te hebben voor taal en interpretatie, ja voor psycholinguïstiek. Met wetten en fiscaliteit zijn belangen gemoeid, en daar deed Kamervoorzitter Siegfried Bracke een uitspraak over die even belangwekkend als verontrustend is. Toegegeven, het was nog vroeg in de ochtend en het geschiedde bij de RTBF en dus in het Frans, dat hielp alvast niet.

Bracke zei er dat de volksvertegenwoordigers, ook hun voorzitter, rustig mogen bijverdienen met extra baantjes, al kan het onmogelijk nooddruft zijn die hen daartoe dwingt, want slecht betaald worden ze allerminst. De radioreporter wees wel op een bezwaar: dat Bracke zelf, als adviseur bij Telenet, zo toch een belangenconflict riskeerde?

Welnee, zei de voorzitter, het belangenconflict, ik ben daar voor. En hij wees erop dat sommigen in de Kamer ‘banden’ met de vakbonden hebben. Anderen hebben die dan weer met bedrijven, een eufemisme voor: die politici dienen de belangen van economische machten.

Dat roept toch vragen op. Ten eerste, ‘banden’ hebben, berust dat dan niet langer op een ideologische overtuiging? Kan dat nu alleen als betaald lobbyist, zoals voor Telenet? Is politieke steun te koop voor wie het meest betaalt? Ten tweede, als Bracke de politiek alleen ziet als een conflict tussen de vakbonden en de bedrijven, kiest hij voor het marxistische model van de klassenstrijd, wat toch een oudmodisch concept is. En ten derde: door daarin zelf exclusief partij te kiezen voor de bedrijven, stelt hij dan ook dat de belangen van werknemers bij hem geen kans maken? Nochtans betalen ze er hem voor, via zijn wedde.

Maar er was nog een groter slachtoffer die ochtend bij de RTBF: de Nederlandse taal. Wat Bracke beschreef, was het conflict, de botsing van maatschappelijke groepen die niet dezelfde belangen en overtuigingen delen. En daartoe dient de democratie: om die strijd te beslechten.

Maar een belangenconflict is wel iets anders. Dat is niet het conflict tussen mensen of groepen, het speelt zich af binnen hetzelfde individu. Bijvoorbeeld als die lobbyt voor een privébelang (pakweg Telenet) maar tegelijk ook geacht wordt het algemeen belang te dienen (zoals het beleid over telecommunicatie, Belgacom of de openbare omroep), al was het maar om geen concurrentievervalsing te stichten. Belangenconflicten, onverenigbaarheden, zie: Van Dale.

Of is het allemaal veel simpeler en verzon Bracke maar wat om ook zelf iets te kunnen ontwijken: een lastige vraag van een RTBF-journalist over politieke integriteit?


DS, 03-06-2017 (Marc Reynebeau)