Penitentiair verlof...
 

Achter die muren

Zouden we er ons niet beter voor hoeden al te snel algemene besluiten te trekken uit individuele gebeurtenissen, hoe spectaculair die ook mogen ogen? De gijzelingsactie in de buurt van het Brusselse Centraal Station hield de nationale aandacht ruim een etmaal lang bezig. Voor een deel was dat bij gebrek aan concurrerend nieuws. En daarnaast was er natuurlijk de terechte vraag: hoe komt zo'n man, met zijn verleden en zijn persoonlijkheidsstructuur, op vrije voeten, zelfs al is het maar één dag?

Maar het is niet omdat we als samenleving recht hebben op een sluitend antwoord op die vraag dat er een breed maatschappelijk debat moet worden geopend waarbij omgangsrecht van een vader met zijn kind (zoals in dit geval) op één hoop wordt gegooid met penitentiair verlof en zelfs de hele wet-Lejeune over de vervroegde invrijheidsstelling. Zo'n populistisch amalgaam is bezijden de kwestie.

De heer Farid Bamouhammad, bijgenaamd ,,Le Fou'', blijkt over een licht ontvlambaar karakter te beschikken en de neiging te hebben zijn ongenoegen nogal snel in gewapende actie om te zetten. Zo'n man hoort niet op straat. Het is flauw om met kinder- en ouderrechten te gaan zwaaien om te vergoelijken dat dat toch is gebeurd. Alle rechten zijn beperkt door de rechten van anderen. Het is niet omdat er voor sommige rechten een rechtencommissaris is dat die plotseling absoluut en onaantastbaar zouden zijn. De mensen die vonden dat deze Farid onbegeleid buiten de gevangenis contact met zijn dochter moest kunnen hebben, hebben zich op hem verkeken. Daar moeten lessen uit worden getrokken, wat hen en wat hem betreft.

Dat betekent nog niet dat we alle rechten van gedetineerden plots onder curatele moeten plaatsen. Voldoende andere gevangenen zijn wel in staat om van dit omgangsrecht geen misbruik te maken. Het penitentiair verlof is iets helemaal anders. Het dient onder meer om gevangenen die het einde van hun straf naderen weer met de samenleving in contact te brengen, zodat hun reïntegratie wordt bevorderd. Dat is geen exacte wetenschap en er zal dus wel eens iets fout lopen. Opnieuw is dat geen reden om het hele systeem ter discussie te stellen. Maar de mensen die betaald worden om de risico's in te schatten, zijn aansprakelijk voor hun beslissingen. Als het fout loopt, zijn ze verantwoording verschuldigd aan de samenleving die hen betaalt.

Vervroegde vrijlating is nog een ander debat. Moet de bestaande wet-Lejeune worden omgekeerd, met lagere nominale straffen dan nu, maar waarvan een groter deel wordt uitgezeten? Of ontneemt die aanpak een veroordeelde alle motivatie om zich in de gevangenis constructief op te stellen? De vraag duikt nu en dan op in de politieke arena, maar sterft telkens weer een stille dood. In de praktijk verandert het immers weinig, maar het vereist wel een moeilijke voorlichting van de publieke opinie.

De belangrijkste onopgeloste vraag blijft: wat doen we eigenlijk met al die gedetineerden in onze overbevolkte gevangenissen? We houden ze een tijdlang vast in omstandigheden die vaak amper het daglicht verdragen en sturen ze vervolgens de wereld in, in de volle wetenschap dat een flink percentage recidiveert of zelfs in zwaardere vormen van criminaliteit belandt dan voorheen.

Laten we de energie die besteed wordt aan voorbarig vrijgelaten gevangenen liever besteden aan een debat over wat er achter die muren met hen gebeurt.

Bart Sturtewagen, De Standaard, 20-08-2005