Barst
30th April 2006, 03:58
De massa vermaakt zich wel
Als het over televisie gaat, zijn we slordige denkers. Dat zegt wetenschapper Joke Hermes, die wil weten waarom sommige programma’s of games zo populair worden.
Wanneer een elite geen belangstelling of begrip toont voor wat de massa vermaakt, komt de democratie in gevaar. Dat zegt Joke Hermes, die over publieke meningsvorming en media doceert bij de Hogeschool Inholland en de Universiteit van Amsterdam. Ze probeert daarom onbevooroordeeld te bekijken waarom bepaalde tv-programma’s, computerspellen en sportwedstrijden zo populair zijn.
„Het laat zich niet gemakkelijk verwoorden wat populaire cultuur zo belangrijk maakt”, zegt Hermes. „Als het over tv gaat, zijn we slordige denkers. Nederland heeft geen populaire-cultuurkritiek, zoals we een kunstkritiek hebben. Zo’n kritiek zou zich kunnen richten op de gebruikers en hun keuzes en fascinaties.”
Hermes wil graag weten ‘wat ons bindt’ – ook bij de drie uur televisie per dag die een Nederlander gemiddeld kijkt. „Behalve een gedeelde taal, cultuur, nationaliteit en kerk, komt sociale cohesie voort uit gedeelde lol die in vele dwarsverbanden wordt beleefd, bijvoorbeeld op televisie. Soms lijkt die lol verdacht veel op ruzie. Op een discussieforum als Jump the Shark op internet bespreken mensen populaire tv-series. Achter commentaar op Ally McBeal – ‘Geef die vrouw een hamburger’ – of de vermeende hoerigheid van Carrie en co in Sex and the City, gaat een aftasten en afstemmen schuil over hoe vrouwen en mannen zich moeten gedragen. Hoerigheid legt het dan af tegen emancipatie. Zachte mannelijkheid is het toch niet. Zorgzaam en toch stoer is kennelijk de grens, zo leren we via dat commentaar op televisie.”
Neem televisie serieus, zegt Hermes. „Geletterde types beschouwden televisie veelal als een dom medium. Het zou ons degraderen tot willoze verslaafden, couch potatoes. Een merkwaardige redenering, want eigenlijk zeg je dan: het medium is tegelijkertijd te dom en te leuk. De wens om je daardoor niet te willen laten inpakken is hoogmoedig. Ik vind een dergelijke angst voor televisie volstrekt overdreven.”
Televisie is geen corrumperend en infantiliserend medium meer. „Het is te simpel om televisie van alles de schuld te geven”, zegt Hermes. „Buiten het laboratorium is nog nooit een verband aangetoond tussen het tv-aanbod en gewelddadig gedrag van jongeren. Alleen in één studie, maar daarin gaat het om excessief kijkgedrag van kinderen die zes uur of meer per dag kijken.”
„We weten eenvoudig niet hoe goed of slecht de media zijn”, zegt Hermes. „Televisie belichaamt het kwaad, maar zou ook zoveel goeds kunnen verrichten. Amusement versus educatie. Die dubbelheid heeft geleid tot wat wij in dit land de ‘sandwich-formule’ noemden. Informatie en opinievorming dienen liefst te worden verpakt tussen laagjes vermaaks-tv. Daarmee sluit je uit dat vermaak ook vaak tot lering strekt. Al was het maar over relaties en emoties, of over trouw, loyaliteit, eer of verraad, zoals in soaps en sportprogramma’s.”
Om populaire cultuur te begrijpen zoekt Hermes naar de alledaagse meningsvorming. „Dat betekent: de moeite nemen om mensen te vragen naar wat ze lezen of kijken. En waaróm ze dat doen. Om vervolgens te proberen dat te ontcijferen en te duiden.” Daarbij is haar duidelijk geworden dat het medium televisie voor meningsvorming ontoereikend is. „Televisie heeft de handicap dat je niet méé kan praten. Het is eenrichtingsverkeer en het is langzaam.” Met name de publieke omroep, die immers de taak heeft om mensen te informeren, zou dat moeten beseffen en dient het kleiner wordend budget daarom niet te steken in drie nieuwe totaalprofielen. „Laat ze cross-mediaal worden, meer materiaal op internet zetten en de mogelijkheid bieden voor gemeenschappen van kijkers. En ons dan een poosje niet vermoeien met nieuwe wijzigingen. Televisiekijken is ook een prettige routinebezigheid. Veranderen is daarvoor de dood in de pot. Zo verwijs je kijkers naar Talpa. De Mol heeft het geld en dus de lange adem om langzaam maar zeker een groot publiek aan zich te binden.”
Voor de publieke meningsvorming heeft Joke Hermes www.watnederlanddenkt.nl ontwikkeld. Daarmee wil ze laten zien dat in de alledaagse meningsvorming, zeker sinds de Fortuyn-roerselen, veel misverstand en wantrouwen bestaat tussen burgers, politiek en media. De website moet, met hulp van materiaal van haar studenten, tonen hoe alledaagse beeld- en meningsvorming totstandkomt. „Dat gaat verder dan de emotie-journalistiek van bijvoorbeeld Hart van Nederland. De populariteit daarvan zegt overigens dat mensen die emotie in het nieuws misten. Zo nuchter zijn Nederlanders dus niet.”
Met behulp van internet zou Hermes burgers, beleidsmakers en journalisten tot elkaar willen brengen: „Onderzoeksrapporten, beleidsstukken, krantenknipsels, ze zijn tot nu toe voorbehouden aan een kleine maar machtige groep. Die vinden gemakkelijk de ontwikkeling van hun argumenten terug. Maar de straat archiveert zichzelf slecht. Meningen vormen is makkelijk, maar we moeten ook leren begrijpen waar het ons nu eigenlijk om gaat.”
Ze pleit voor een ‘vertaling’ van de teksten van mensen op straat en die van beleidsmakers. „Journalisten zouden dat jargon wederzijds toegankelijk moeten maken. We moeten leren informatie uit te wisselen over onze denkbeelden. Net zo goed als we moeten leren praten over de kwaliteiten van populaire tv. Het kinderprogramma Klokhuis is prachtig omdat de onderdelen met satire de informatie versterken en niet ontkrachten. De ziekenhuisserie Grey’s Anatomy op Net 5 kijk ik met mijn dochter. Het ontroert en vermaakt. Ik wil dat anderen daar ook over nadenken: kan dat dan bij ‘sentimentele kunst’? Ja, ik denk het wel.”
NRC, 29 april 2006
Als het over televisie gaat, zijn we slordige denkers. Dat zegt wetenschapper Joke Hermes, die wil weten waarom sommige programma’s of games zo populair worden.
Wanneer een elite geen belangstelling of begrip toont voor wat de massa vermaakt, komt de democratie in gevaar. Dat zegt Joke Hermes, die over publieke meningsvorming en media doceert bij de Hogeschool Inholland en de Universiteit van Amsterdam. Ze probeert daarom onbevooroordeeld te bekijken waarom bepaalde tv-programma’s, computerspellen en sportwedstrijden zo populair zijn.
„Het laat zich niet gemakkelijk verwoorden wat populaire cultuur zo belangrijk maakt”, zegt Hermes. „Als het over tv gaat, zijn we slordige denkers. Nederland heeft geen populaire-cultuurkritiek, zoals we een kunstkritiek hebben. Zo’n kritiek zou zich kunnen richten op de gebruikers en hun keuzes en fascinaties.”
Hermes wil graag weten ‘wat ons bindt’ – ook bij de drie uur televisie per dag die een Nederlander gemiddeld kijkt. „Behalve een gedeelde taal, cultuur, nationaliteit en kerk, komt sociale cohesie voort uit gedeelde lol die in vele dwarsverbanden wordt beleefd, bijvoorbeeld op televisie. Soms lijkt die lol verdacht veel op ruzie. Op een discussieforum als Jump the Shark op internet bespreken mensen populaire tv-series. Achter commentaar op Ally McBeal – ‘Geef die vrouw een hamburger’ – of de vermeende hoerigheid van Carrie en co in Sex and the City, gaat een aftasten en afstemmen schuil over hoe vrouwen en mannen zich moeten gedragen. Hoerigheid legt het dan af tegen emancipatie. Zachte mannelijkheid is het toch niet. Zorgzaam en toch stoer is kennelijk de grens, zo leren we via dat commentaar op televisie.”
Neem televisie serieus, zegt Hermes. „Geletterde types beschouwden televisie veelal als een dom medium. Het zou ons degraderen tot willoze verslaafden, couch potatoes. Een merkwaardige redenering, want eigenlijk zeg je dan: het medium is tegelijkertijd te dom en te leuk. De wens om je daardoor niet te willen laten inpakken is hoogmoedig. Ik vind een dergelijke angst voor televisie volstrekt overdreven.”
Televisie is geen corrumperend en infantiliserend medium meer. „Het is te simpel om televisie van alles de schuld te geven”, zegt Hermes. „Buiten het laboratorium is nog nooit een verband aangetoond tussen het tv-aanbod en gewelddadig gedrag van jongeren. Alleen in één studie, maar daarin gaat het om excessief kijkgedrag van kinderen die zes uur of meer per dag kijken.”
„We weten eenvoudig niet hoe goed of slecht de media zijn”, zegt Hermes. „Televisie belichaamt het kwaad, maar zou ook zoveel goeds kunnen verrichten. Amusement versus educatie. Die dubbelheid heeft geleid tot wat wij in dit land de ‘sandwich-formule’ noemden. Informatie en opinievorming dienen liefst te worden verpakt tussen laagjes vermaaks-tv. Daarmee sluit je uit dat vermaak ook vaak tot lering strekt. Al was het maar over relaties en emoties, of over trouw, loyaliteit, eer of verraad, zoals in soaps en sportprogramma’s.”
Om populaire cultuur te begrijpen zoekt Hermes naar de alledaagse meningsvorming. „Dat betekent: de moeite nemen om mensen te vragen naar wat ze lezen of kijken. En waaróm ze dat doen. Om vervolgens te proberen dat te ontcijferen en te duiden.” Daarbij is haar duidelijk geworden dat het medium televisie voor meningsvorming ontoereikend is. „Televisie heeft de handicap dat je niet méé kan praten. Het is eenrichtingsverkeer en het is langzaam.” Met name de publieke omroep, die immers de taak heeft om mensen te informeren, zou dat moeten beseffen en dient het kleiner wordend budget daarom niet te steken in drie nieuwe totaalprofielen. „Laat ze cross-mediaal worden, meer materiaal op internet zetten en de mogelijkheid bieden voor gemeenschappen van kijkers. En ons dan een poosje niet vermoeien met nieuwe wijzigingen. Televisiekijken is ook een prettige routinebezigheid. Veranderen is daarvoor de dood in de pot. Zo verwijs je kijkers naar Talpa. De Mol heeft het geld en dus de lange adem om langzaam maar zeker een groot publiek aan zich te binden.”
Voor de publieke meningsvorming heeft Joke Hermes www.watnederlanddenkt.nl ontwikkeld. Daarmee wil ze laten zien dat in de alledaagse meningsvorming, zeker sinds de Fortuyn-roerselen, veel misverstand en wantrouwen bestaat tussen burgers, politiek en media. De website moet, met hulp van materiaal van haar studenten, tonen hoe alledaagse beeld- en meningsvorming totstandkomt. „Dat gaat verder dan de emotie-journalistiek van bijvoorbeeld Hart van Nederland. De populariteit daarvan zegt overigens dat mensen die emotie in het nieuws misten. Zo nuchter zijn Nederlanders dus niet.”
Met behulp van internet zou Hermes burgers, beleidsmakers en journalisten tot elkaar willen brengen: „Onderzoeksrapporten, beleidsstukken, krantenknipsels, ze zijn tot nu toe voorbehouden aan een kleine maar machtige groep. Die vinden gemakkelijk de ontwikkeling van hun argumenten terug. Maar de straat archiveert zichzelf slecht. Meningen vormen is makkelijk, maar we moeten ook leren begrijpen waar het ons nu eigenlijk om gaat.”
Ze pleit voor een ‘vertaling’ van de teksten van mensen op straat en die van beleidsmakers. „Journalisten zouden dat jargon wederzijds toegankelijk moeten maken. We moeten leren informatie uit te wisselen over onze denkbeelden. Net zo goed als we moeten leren praten over de kwaliteiten van populaire tv. Het kinderprogramma Klokhuis is prachtig omdat de onderdelen met satire de informatie versterken en niet ontkrachten. De ziekenhuisserie Grey’s Anatomy op Net 5 kijk ik met mijn dochter. Het ontroert en vermaakt. Ik wil dat anderen daar ook over nadenken: kan dat dan bij ‘sentimentele kunst’? Ja, ik denk het wel.”
NRC, 29 april 2006