Sexting is niet meer marginaal

[bijlinda]

Sexting is niet meer marginaal


Sexting komt wereldwijd almaar vaker voor. ‘Naaktselfies behoren tot de normale ontwikkeling van jongeren. We moeten hen leren er goed mee om te gaan.’


Nee, het zijn niet alleen naïeve jonge meisjes die op een ondoordacht moment pikante foto’s van zichzelf doorsturen naar vriendjes. Adolescenten wereldwijd doen dit almaar vaker. Dat blijkt uit een eerste systematische analyse – een meta-analyse – van alle sextingstudies die tot nog toe zijn verschenen. De conclusies staan in de JAMA Pediatrics.

Er werden 39 onderzoeken van over de hele wereld samengelegd, waaraan alles bijeen 110.380 minderjarigen deelnamen. De cijfers: ruim één op de vier jongeren wereldwijd ontvangt weleens een seksueel getinte foto of tekst*bericht van een vriend of vriendin. Een op de zes heeft al ooit zo’n foto of bericht verstuurd.

Kortom, het gaat niet om een ‘universeel’ fenomeen, maar het is ook allesbehalve zeldzaam. En er is geen verschil merkbaar tussen de geslachten: jongens doen even vaak aan dit ‘spelletje’ mee als meisjes.

‘Toen we in 2013 voor het eerst in Vlaanderen onderzoek naar sexting deden, gingen we er nog van uit dat het om een marginaal fenomeen ging en over gedrag dat je dus beter voorkomt. Intussen liggen ook in Vlaanderen de resultaten in de lijn van dit internationaal onderzoek’, zegt onderzoeker Joris Van Ouytsel (UAntwerpen). ‘Nu weten we dat het tot de normale ontwikkeling behoort, en dat we jongeren moeten leren om hier goed mee om te gaan.’


Met de smartphone

Doorheen de jaren is het fenomeen van sexting almaar toegenomen. ‘Niet echt een verrassing’, zegt Van Ouytsel. ‘Maar het is nu wel voor het eerst zo duidelijk aangetoond. Het komt natuurlijk doordat de smartphone steeds verder verspreid is.’

‘Ook uit eigen onderzoek dat we in Vlaanderen deden, bleek al dat jongeren hiervoor vooral apps gebruiken die uniek zijn aan de smartphone, zoals Snapchat en Whatsapp. Die wekken ten onrechte de indruk dat het echt om privé-uitwisselingen gaat.’

Dat houdt risico’s in, zo blijkt ook hier. Eén op de acht tieners heeft al eens een seksueel getinte foto van iemand anders doorgestuurd, zonder diens toestemming. De onderzoekers zeggen dat het belangrijk is om informatie over sexting mee te geven in elk gesprek over seksuele opvoeding. Kinderen en jongeren moeten leren dat foto’s die je virtueel verspreidt, altijd blijven bestaan. En ook dat het niet hoort om foto’s van iemand anders door te sturen zonder diens toestemming.

Preventie moet ten slotte ook mikken op de derde groep, zegt Dirk Depover, woordvoerder van Child Focus. Meer specifiek: ‘De onkritische massa die zo’n beeld, dat aan de intimiteit ontrukt is, in haar mail- of chatbox vindt en denkt: het is nu toch al publiek, dus het maakt niet uit dat ik het ook nog verder doorstuur. Door dat te doen zetten die derden natuurlijk een megafoon op deze flagrante schending van de privacy.’

Overigens is sexting op zich geen exclusief tienerfenomeen. Andere studies, onder meer bij studenten in het hoger onderwijs en bij volwassenen, tonen dat zij zich er vaker aan bezondigen.


DS, 27-02-2018 (Veerle Beel)

[bijlinda]

‘Plots was ik ook zo’n meisje-met-naaktfoto’s’


Een klasgenoot manipuleerde Evy, toen veertien, tot ze hem een naaktfoto stuurde. Waarna de foto de hele school rondging. Drie jaar later is haar vertrouwen in de mensheid nog niet volledig hersteld.


‘Ik kon het eerst niet geloven. Plots werd ook ik bekeken als “een meisje met naaktfoto’s”. De hele school, en zelfs iedereen op mijn oude school, wist ervan. Overal waar ik kwam, werd er naar mij geroepen of toonden ze de beelden in mijn richting. Ik had de moed niet om uit te leggen wat er precies was gebeurd. Iedereen ging ervan uit dat ik de foto’s voor de fun had verstuurd, dat ik er plezier aan beleefde. Maar ik ben niet dat soort meisje. Ik was altijd van plan om mijn lichaam te sparen voor een speciale jongen van wie ik zou houden. Ik had nog nooit een naaktfoto van mezelf verstuurd. Ik kende de verhalen van meisjes en jongens die zulke beelden hadden verstuurd. Mijn ouders hadden me ook altijd gewaarschuwd voor de gevaren van sociale media. Maar dat was voor mij van dezelfde orde als “wees voorzichtig onderweg”.’

Hoe het dan toch kon gebeuren, kan Evy nog altijd niet goed verklaren. Een klasgenoot, met wie ze niet eens een intieme relatie had, kreeg haar drie jaar geleden zo ver. ‘Hij beweerde dat hij een pikante foto van mij had, waarop ik een grote inkijk had. Dat viel hem tegen, zei hij, want hij dacht dat ik niet was zoals al die meisjes die er niet mee in zitten om zich te tonen, die foto’s versturen om te scoren bij de jongens. Als ik dan toch was zoals alle anderen, kon hij de foto net zo goed verspreiden. Hij zei dat ik me moest schamen en me moest voorbereiden op de reacties als iedereen de foto zou zien. Maar als ik zijn droom zou vervullen, als hij me één keer helemaal naakt mocht zien, dan zou hij de foto niet rondsturen. Ik mocht het via Snapchat doen, zei hij, dan verdwijnt je foto als hij bekeken is. Hij zou maar tien seconden kunnen kijken, en nadien zou hij mij met rust laten en zou alles weer worden zoals vroeger. Ik vertrouwde hem voor geen haar, maar ik had geen idee hoe ik me eruit kon redden.’

De klasgenoot drong aan. Evy werd banger en banger, ook al wist ze niet eens zeker of hij effectief een foto van haar borsten had. Ze bleef weigeren. Lag ’s avonds te piekeren in bed. Toen kwam het nachtelijke bericht dat anders was dan de vele berichten die hij haar voordien had gestuurd. Haar klasgenoot stelde voor dat ze één keer met hem naar bed zou gaan, desnoods onder invloed van drank of drugs – daar kon hij wel voor zorgen, en dan kon ze alles vergeten en hoefde ze hem niets kwalijk te nemen. ‘Ik lag verstijfd in mijn bed. Hoe later het werd, hoe meer het leek alsof hij mij in zijn macht had. Alsof hij mijn lichaam bestuurde … zo voelde het. Toen heb ik hem de naaktfoto gestuurd, in de hoop van hem af te zijn. Hij heeft hem meteen doorgestuurd naar zijn vrienden.’


Assertiviteit

Evy’s vrienden en vriendinnen konden niet geloven dat ze zich zo had laten inpalmen. Ze zeiden dat ze dom was, legden de schuld bij haar, terwijl ze al zo teleurgesteld was in zichzelf. ‘Er was zelfs een meisje dat een vriendin van mij opbelde om te zeggen dat ze niet meer met mij moest omgaan, dat ik een hoer was. Op school bekeken ze mij als een stukje afval. Ik stond er helemaal alleen voor, durfde niemand nog te vertrouwen. Ook mijn ouders kon ik het niet vertellen, ik ben twee weken lang met een klein hartje naar school gegaan zonder dat zij wisten wat er aan de hand was.’

De klastitularis merkte dat Evy niet zichzelf was en nam haar apart. Ze haalde er de zorgleerkracht bij, die het meisje haar hart liet uitstorten, haar uitlegde dat het niet haar schuld was, en dat het niet lang zou duren voor de commotie zou gaan liggen. ‘De zorgleerkracht heeft me ook aangeraden in een brief aan mijn ouders te vertellen wat er gebeurd was. Zij hebben me erg gesteund, hoewel het voor hen ook niet makkelijk was om te weten wat er gebeurd was. Met anderen heb ik er niet echt over gepraat. Toen ik er klaar voor was, heb ik ook aan de mensen om wie ik echt gaf, verteld hoe het gelopen was.’

De school heeft ook geprobeerd de relatie met de dader te herstellen, want Evy moest met hem in dezelfde klas nog het schooljaar volmaken. Dat gesprek leverde weinig op. ‘Het leek hem niets te schelen hoe ik ervan heb afgezien.’ Ondanks zijn teleurstellende reactie is Evy zelf er sterker uitgekomen, onder meer dankzij een assertiviteitstraining. ‘Ik heb geleerd dat ik me vroeger te vaak liet doen. Ik durfde niet genoeg neen zeggen.’

‘Tegelijk is mijn kijk op de andere mensen erg veranderd. Ik heb veel vrienden en vriendinnen verloren en ik vind het nu soms moeilijk om te weten wie ik kan vertrouwen. Ik vind het nog altijd niet makkelijk om mijn lichaam te moeten tonen als we bijvoorbeeld zwemles hebben. Ook als een jongen mij aanraakt zonder ik dit wil, reageer ik daar nog altijd veel feller op dan misschien nodig.’


‘Maak dat je niet herkenbaar bent’

Evy is geen alleenstaand geval. Drie op de tien meisjes die naaktfoto’s van zichzelf verstuurden via sociale media, hebben daar spijt van, bleek deze week nog uit een bevraging bij 3.000 meisjes via de website girlscene.nl.

Middelbare scholen zien de laatste jaren alsmaar meer gevallen van sexting die slecht uitdraaien. Algemene cijfers van het aantal incidenten zijn er niet. Een indicatie geven de cijfers van Childfocus: dat kreeg 128 oproepen over sexting in 2016, een verdubbeling tegenover 2015. De slachtoffers die er het meest onder lijden, lijken jonger te worden, horen medewerkers van Sensoa geregeld van leerkrachten die naar een vorming over sexting komen. Sexting, en het misbruik ervan, komt nu ook al voor in de eerste graad van het middelbaar onderwijs.

De vooruitstrevendste scholen hebben intussen een beleid over sexting uitgewerkt. Ze doen aan preventie, onder meer in workshops over de risico’s op het internet, en op relatiedagen, waarop het belang van weerbaarheid en vertrouwen wordt benadrukt. ‘We willen seksualiteit niet problematiseren’, zegt de pedagogisch directeur van Evy’s school. ‘Als we het op de relatiedagen in het vierde en vijfde middelbaar over sexting hebben, geven we ook aan dat het leuk is om met seksualiteit te experimenteren. We veroordelen het maken van naaktfoto’s niet.’

Als het toch weer gebeurt dat foto’s verspreid raken, proberen de leerlingenbegeleiders de schade te beperken – al valt nooit uit te sluiten dat de beelden ooit nog opnieuw opduiken. ‘Je kunt de verspreider wel verplichten om de beelden van zijn telefoon te wissen, maar al wie ze gekregen heeft, kan ze ook nog hebben’, zegt de pedagogisch directeur. ‘We bereiden de slachtoffers daarop voor. We leggen hen ook altijd uit dat het niet hun schuld is, en gaan na wie we bij het verwerkingsproces moeten betrekken. Meestal zijn dat de ouders.’


Zoals Paninistickers

Sexting is een vast onderdeel van de seksuele ontwikkeling van jongeren, blijkt uit de cijfers. ‘Een op de vier jongeren stuurde al eens een seksueel getinte foto, en dat geldt voor jongens en meisjes in gelijke mate’, zegt Joris Van Ouytsel, die aan de universiteit van Antwerpen doctoreert over sexting. ‘18 procent stuurde al eens sexy beeld naar iemand met wie ze geen relatie hadden. Bij jongeren die een relatie hebben, staat sexting in een positief verband met de passie in de relatie, zonder dat het afbreuk doet aan de emotionele intimiteit.’

Maar er zitten ook gevaarlijke kanten aan sexting, zeker als er druk bij komt kijken. 23 procent van de jongens vroeg al eens om zo’n foto (niet per se aan iemand met wie ze een romantische relatie hadden), en 8 procent gaf toe serieus druk uitgeoefend te hebben. Bij de meisjes vroeg 9 procent al eens om een foto, maar oefende maar 1 procent druk uit. Niet minder dan 17 procent van de jongens gaf toe al eens een foto zonder toestemming verspreid te hebben; ook 11 procent van de meisjes deed dat al.

‘Er is altijd een risico’, zegt de pedagogisch directeur van Evy’s school. ‘En het zijn de kwetsbaarste jongeren die het grootste risico lopen. De slachtoffers zijn meestal meisjes die hunkeren naar liefde. De verspreiders van beelden zijn meestal jongens – soms omdat ze boos zijn omdat een relatie eindigt, maar er zijn ook groepjes jongens die afspreken om zo veel mogelijk naaktfoto’s te verzamelen, alsof het Paninistickers zijn.’


Preuts of slet

Mariek Vanden Abeele, die aan de universiteit van Tilburg onderzoek doet naar de impact van media op relaties, wijst erop dat het voor meisjes allemaal nog veel delicater is. ‘Voor tienermeisjes heeft sexting als praktijk minder te maken met seksuele opwinding, maar is hun lichaam eerder een soort pasmunt om hun sociale status te verhogen. Meisjes kunnen moeilijk goed doen. Ofwel zijn ze te preuts, ofwel zijn ze een slet. Soms zoeken ze een creatieve middenweg, zoals een foto in bikini maar zonder dat hun hoofd erop staat.’ Dat is ook het advies van Childfocus en Sensoa: als je het doet, vermijd dan dat je herkenbaar bent: zet je gezicht niet op de foto, zoek een neutrale achtergrond, let op met kleren en accessoires.

Opmerkelijk is dat meisjes net zo goed streng zijn voor andere meisjes – en voor zichzelf. ‘Als het misgaat en de foto’s verspreid raken, beschouwen ze het als hun eigen schuld’, zegt Vanden Abeele. ‘Uit onderzoek blijkt dat meisjes het een faire deal vinden als ze hun naaktfoto’s kunnen afkopen met honderd euro. Terwijl de schuld níét ligt bij wie de foto maakt, maar bij wie de foto verspreidt. Dat moeten we onze jongens dringend leren: dat het respectloos is om naaktfoto’s rond te sturen. Er wordt te veel vergoelijkt vanuit het idee dat jongens nu eenmaal jongens zijn. Terwijl een meisje dat een foto verspreidt, wel als een bitch gezien wordt.’


DS, 29-07-2017 (Eva Berghmans)