‘Haal levensbeschouwelijke vakken uit de grondwet’

[Barst]

‘Haal levensbeschouwelijke vakken uit de grondwet’


Het toegenomen aantal vrijstellingen van levensbeschouwelijke vakken verbaast moraalfilosoof Patrick Loobuyck (UAntwerpen) niet. Het sterkt vooral zijn idee dat Vlaanderen klaar is voor een vak levensbeschouwing, ethiek en filosofie (LEF).


Op Twitter schreef u dat de overheid nalatig is, omdat de vrijstelling niet wordt ingevuld. Wat bedoelt u daarmee?

‘Ouders die ervoor kiezen hun kind niet in te schrijven voor een levensbeschouwelijk vak, worden nu aan hun lot overgelaten. De leerlingen worden twee uur per week apart gezet. Er is geen aanbod voor hen.’

Omdat Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) de vrijstelling interpreteert als ‘ruimte om de eigen religie te bestuderen’, zoals het boeddhisme, of bij getuigen van Jehova?

‘Zo gaat ze voorbij aan de toenemende groep leerlingen en ouders die niet religieus zijn, maar zich ook niet in zedenleer herkennen. Pas als de vrijgestelde lesuren worden ingevuld door bijvoorbeeld filosofie en burgerschap wordt de optie aantrekkelijk. Ik zie deze regeerperiode geen oplossing. Een minister met christelijke stempel kan moeilijk de geschiedenisboeken ingaan als degene die aan de levensbeschouwelijke vakken raakt. Zo’n extra aanbod zou wel eens de leegloop van de levensbeschouwelijke vakken kunnen impliceren.’

Waarom lukte het in Wallonië dan wel?

‘Dat is te danken aan Joëlle Milquet, van de christendemocratische CDH nota bene. In Vlaanderen kunnen we al sinds de jaren 80 vrijstellingen aanvragen. Wallonië hinkte toen achter ons aan, omdat zedenleer daar als neutraal werd beschouwd. Ouders stapten daartegen naar het Grondwettelijk Hof en kregen twee jaar geleden gelijk. Wallonië werd gedwongen de vrijstelling mogelijk te maken en vulde die meteen educatief in.’

Het stak Vlaanderen voorbij?

‘Als je bedoelt dat de vrijstelling een invulling kreeg, dan wel. Wallonië creëerde intussen het vak “cours de philosophie et de citoyenneté”. Alle leerlingen krijgen minstens een uur les in filosofie en burgerschap. Wie een vrijstelling heeft, volgt ook het tweede lesuur. De anderen volgen dan hun respectievelijke levensbeschouwing.’

‘Ik betwijfel of dat een goede invulling is. De invoering komt veel te snel en er zijn veel praktische problemen. Voor de leerkrachten en mensen die de uurroosters maken, is het nu chaos.’

Is er een oplossing?

‘Haal de levensbeschouwelijke vakken uit de grondwet. Aardrijkskunde of Nederlandse lessen staan daar ook niet in. Daarna moeten we met ouders en leerlingen het gesprek aangaan over de manier waarop we levensbeschouwing en burgerschap ter sprake willen brengen in ons onderwijs.’


DS, 30-08-2017

[Barst]

Het meervoud van ‘lef’ is ‘leven’


Een vak dat over levensbeschouwing gaat, kan onmogelijk neutraal zijn. Het wordt tijd dat Patrick Loobuyck het leerplan voor zijn vak LEF aan de samenleving voorlegt, zodat duidelijk wordt wat zijn ideologische agenda is, schrijft Didier Pollefeyt.


Patrick Loobuyck pleit in een interview nogmaals voor de verwijdering van de levensbeschouwelijke vakken op school uit de grondwet, om zo de weg te openen voor zijn vak LEF (levensbeschouwing, ethiek en filosofie) (DS 30 augustus). Aanleiding vormen de cijfers over de stijging van het aantal ouders dat voor zijn kinderen vrijstelling voor deze vakken vraagt(DS 29 augustus). In absolute cijfers is er inderdaad sprake van een lichte stijging van het aantal aanvragen. Maar in percentages gaat het om een bijzonder klein deel van de ouders dat hierop aanstuurt, ongeveer 0,25 procent in het lager onderwijs en 0,47 procent in het secundair onderwijs. Daarin een maatschappelijke basis zien om te pleiten voor de afschaffing van de bestaande vakken is wetenschappelijk en empirisch niet erg overtuigend. En op grond daarvan de grondwet willen aanpassen, is nogal drastisch.


Getuigen van Jehova

Een belangrijk deel van de ouders die vrijstelling voor hun kinderen vragen, behoort overigens tot de getuigen van Jehova. Je mag er zeker van zijn dat deze ouders naar de Raad van State zouden stappen om voor hun kinderen ook een vrijstelling te vragen voor een nieuw opgelegd ‘neutraal’ vak zoals LEF. Dat biedt hier geen oplossing omdat neutraliteit in deze materie gewoon niet bestaat. LEF weerspiegelt de eigen (atheïstische en secularistische) visie van Loobuyck op mens, wereld en samenleving. Daar is op zich niets mis mee, zolang iedereen zich maar bewust is dat dit ook een ideologisch sterk geladen visie op de werkelijkheid is. Neutraliteit inzake levensbeschouwing bestaat niet.

Neem nu de actuele discussie over moslims op promotieaffiches van de overheid (DS 30 augustus). Wat moet een vak LEF daarover zeggen? Zal Loobuyck elke dag richtlijnen naar zijn LEF-leerkrachten sturen om duidelijk te maken wat hun neutraal standpunt is? Is hij eigenaar van het ‘gezond verstand’? En wat is dat dan? Of zal de overheid dat alles bepalen? Maar dan zitten we dicht bij staatspedagogiek. Het wordt tijd dat LEF eens zijn ‘leerplan’ en ‘modelhandboek’ aan de samenleving voorlegt, zodat we eindelijk weten waarover we discussiëren.

De kracht van de huidige vakken is dat leerlingen in contact worden gebracht met de ‘binnenkant’ van levensbeschouwingen. Leerkrachten in het vak rooms-katholieke godsdienst zijn zoals geïnspireerde gidsen in een museum. Een gids die ‘neutraal’ wil zijn, wordt eigenlijk in een schizofrene situatie geplaatst. Want hij moet dan een abstractie maken van dat wat juist de essentie van de kunstervaring uitmaakt. Het kunstwerk vraagt om interpretatie, om een persoonlijk antwoord van de toehoorder. Je moet niet per se alle voorkeuren van de gids delen om van een rondleiding te genieten.Het betrokken gebeuren van het ‘echte leven’ vervangen door de studie van de neutrale museumcatalogus van ‘LEF’, met droge, feitelijke, vergelijkende informatie: daar zitten leerlingen niet op te wachten.

De bijdrage van zo’n theoretische benadering aan een vredevolle samenleving is helemaal niet bewezen. Integendeel: het laat concrete religies en levensbeschouwingen ongecontroleerd los in de marge van de samenleving. Het beste antwoord tegen radicalisering is religies en levensbeschouwingen publiek verantwoording te laten afleggen voor hun pedagogiek.


Transparantie

Wat dan met ouders die echt een vrijstelling willen voor hun kinderen? In het katholiek onderwijs is dat niet mogelijk en zal dat nooit mogelijk zijn omdat het vak godsdienst intrinsiek verbonden is aan het pedagogisch project van de katholieke dialoog*school. Maar dat is op zich geen probleem, aangezien het vak godsdienst inzet op dialoog en rekening houdt met pluraliteit. Het biedt het eigen perspectief als uitnodiging aan de klas aan. De vrijstelling blijft in het gemeenschaps- en officieel gesubsidieerd onderwijs een mogelijkheid voor leerlingen en hun ouders die zich in de aangeboden levensbeschouwingen niet kunnen vinden.

Van officiële scholen mag verwacht worden dat ze een context creëren waarin dit een zinvolle invulling krijgt. Veel scholen doen hier behoorlijke inspanningen, net zoals ze dat ook doen voor andere specifieke vragen of noden van leerlingen. Het is goed dat de grondwet ook de vrijheid van deze ouders garandeert.

Alle ouders hebben het recht om in alle transparantie te weten aan welke vooronderstellingen hun kinderen in het leerplichtonderwijs blootgesteld worden. Die levensbeschouwelijke vrijheid zou juist bedreigd worden door de levensbeschouwelijke vakken uit de grondwet te halen en te vervangen door een zogenaamd ‘neutraal’ vak dat telkens opnieuw weigert de eigen ideologische agenda op tafel te leggen. Het laat nooit zien wat het alternatiefconcreet is naar leerlingen, ouders, politiek en samenleving toe.


DS, 31-08-2017 (Didier Pollefeyt)