Barst
29th November 2004, 02:07
Oekraïne / Een voorzichtige vuist tegen de staatscensuur
De media – de vierde macht – spelen een belangrijke rol in de strijd om het presidentschap in Oekraine. Maar bij de staatsgedomineerde media broeit het protest. Tientallen journalisten zijn opgestapt uit onvrede met de censuur.
KIEV - In het oosten van Oekraïne ging dit weekend zelfs de grootste staatszender UT-1 even op zwart. In de machtsbasis van presidentskandidaat en premier Viktor Janoekovitsj waren de autoriteiten woedend dat de protesten van de oppositie in Kiev op UT-1 te zien waren. In een andere oostelijke stad, Charkov, dreigden de autoriteiten om de enige oppositiezender 'Vijfde Kanaal' af te sluiten.
,,Sinds onze werkonderbreking van vier dagen geleden laten we de demonstraties op tv zien'', zegt Olga Kasjpor van UT-1. ,,De stemming onder de journalisten is totaal omgeslagen. We controleren nu elkaar op gebalanceerde berichtgeving.''
Het broeit in de Oekraïense media. Oekraïne kent een behoorlijke staatscontrole over de pers. Berucht werd de moord op de onafhankelijke journalist Gongadze in 2000, waarbij zelfs president Koetsjma betrokken was. Koet sjma's zwager, en het hoofd van zijn presidentiële administratie controleren de landelijke tv-zenders -commercieel of niet.
In de aanloop naar de verkiezingen kozen de tv-zenders zwaar partij voor premier Janoekovitsj, wees onderzoek van de OVSE uit. Over zijn rivaal Joesjtsjenko werd alleen negatief bericht. Het een jaar oude 'Vijfde Kanaal' was een uitzondering, maar dat is in Oost-Oekraïne slecht te ontvangen.
De meeste Oekraïners hebben maar weinig keus in tv-kanalen, zegt Lesija Ganja van Telekritika, een onafhankelijke website over Oekraïense media. ,,Als de staats-tv niet bericht over een storm, dan is er geen storm geweest.''
Op 28 oktober kwam het eerste protest van de tv-journalisten tegen de 'temniki', de ongeschreven regels over wat wel en niet gezegd mag worden op tv. ,,Wij weigeren deel te nemen aan deze informatie-oorlog'', schreven journalisten van vijf tv-zenders. Een tiental nam al voor de verkiezingen ontslag. Bij het Vijfde Kanaal gingen journalisten enkele dagen in hongerstaking .
Die 'temniki' zijn iets heel subtiels, legt Ganja uit. ,,Colin Powell ontmoet onze president Koetsjma, en daarover wordt uitgebreid bericht. Maar dat Powell de verkiezingsuitslag afwijst, dat komt niet in het journaal, en op de iets vrijere zenders achteraan in een voetnoot.'' Soms gaat het minder subtiel. Zo zagen de Oekraïeners de wedstrijd Roma-Dynamo Kiev deze week zonder geluid, vanwege de vele spreekkoren voor Joesjtsjenko op de tribune.
De straatprotesten kwamen de eerste dagen niet op de staats-tv. Daarop riepen de journalistenvakbond en Telekritika op tot verzet.
Dat had resultaat. Nog meer journalisten weigerden werk, en de dag na de verkiezingen ging een van de drie grootste zenders '1+1' om. ,,Wij zullen voortaan alleen de waarheid zeggen'', zei oprichter Oleksandr Rodnjanski. Een paar dagen later wees hij de hoofdcensor -officieel het hoofd informatie- de deur.
Bij de commerciële zender ICTV zegde een groep journalisten het vertrouwen in de leiding op, maar de meesten trokken onder druk hun protest weer in. Vika -die haar echte naam niet durft te zeggen- nam wel ontslag. ,,Nu staat mijn leven op z'n kop. Ik zit in een tent in het centrum, zonder baan en weet niet hoe het zal aflopen.''
Olga Kasjpor van UT-1 waarschuwt voor teveel optimisme. ,,De eigenaren van onze zenders blijven voorlopig dezelfde. Maar we hebben onze eigen kracht gevoeld.''
Trouw, door Wendelmoet Boersema, 29-11-2004
De media – de vierde macht – spelen een belangrijke rol in de strijd om het presidentschap in Oekraine. Maar bij de staatsgedomineerde media broeit het protest. Tientallen journalisten zijn opgestapt uit onvrede met de censuur.
KIEV - In het oosten van Oekraïne ging dit weekend zelfs de grootste staatszender UT-1 even op zwart. In de machtsbasis van presidentskandidaat en premier Viktor Janoekovitsj waren de autoriteiten woedend dat de protesten van de oppositie in Kiev op UT-1 te zien waren. In een andere oostelijke stad, Charkov, dreigden de autoriteiten om de enige oppositiezender 'Vijfde Kanaal' af te sluiten.
,,Sinds onze werkonderbreking van vier dagen geleden laten we de demonstraties op tv zien'', zegt Olga Kasjpor van UT-1. ,,De stemming onder de journalisten is totaal omgeslagen. We controleren nu elkaar op gebalanceerde berichtgeving.''
Het broeit in de Oekraïense media. Oekraïne kent een behoorlijke staatscontrole over de pers. Berucht werd de moord op de onafhankelijke journalist Gongadze in 2000, waarbij zelfs president Koetsjma betrokken was. Koet sjma's zwager, en het hoofd van zijn presidentiële administratie controleren de landelijke tv-zenders -commercieel of niet.
In de aanloop naar de verkiezingen kozen de tv-zenders zwaar partij voor premier Janoekovitsj, wees onderzoek van de OVSE uit. Over zijn rivaal Joesjtsjenko werd alleen negatief bericht. Het een jaar oude 'Vijfde Kanaal' was een uitzondering, maar dat is in Oost-Oekraïne slecht te ontvangen.
De meeste Oekraïners hebben maar weinig keus in tv-kanalen, zegt Lesija Ganja van Telekritika, een onafhankelijke website over Oekraïense media. ,,Als de staats-tv niet bericht over een storm, dan is er geen storm geweest.''
Op 28 oktober kwam het eerste protest van de tv-journalisten tegen de 'temniki', de ongeschreven regels over wat wel en niet gezegd mag worden op tv. ,,Wij weigeren deel te nemen aan deze informatie-oorlog'', schreven journalisten van vijf tv-zenders. Een tiental nam al voor de verkiezingen ontslag. Bij het Vijfde Kanaal gingen journalisten enkele dagen in hongerstaking .
Die 'temniki' zijn iets heel subtiels, legt Ganja uit. ,,Colin Powell ontmoet onze president Koetsjma, en daarover wordt uitgebreid bericht. Maar dat Powell de verkiezingsuitslag afwijst, dat komt niet in het journaal, en op de iets vrijere zenders achteraan in een voetnoot.'' Soms gaat het minder subtiel. Zo zagen de Oekraïeners de wedstrijd Roma-Dynamo Kiev deze week zonder geluid, vanwege de vele spreekkoren voor Joesjtsjenko op de tribune.
De straatprotesten kwamen de eerste dagen niet op de staats-tv. Daarop riepen de journalistenvakbond en Telekritika op tot verzet.
Dat had resultaat. Nog meer journalisten weigerden werk, en de dag na de verkiezingen ging een van de drie grootste zenders '1+1' om. ,,Wij zullen voortaan alleen de waarheid zeggen'', zei oprichter Oleksandr Rodnjanski. Een paar dagen later wees hij de hoofdcensor -officieel het hoofd informatie- de deur.
Bij de commerciële zender ICTV zegde een groep journalisten het vertrouwen in de leiding op, maar de meesten trokken onder druk hun protest weer in. Vika -die haar echte naam niet durft te zeggen- nam wel ontslag. ,,Nu staat mijn leven op z'n kop. Ik zit in een tent in het centrum, zonder baan en weet niet hoe het zal aflopen.''
Olga Kasjpor van UT-1 waarschuwt voor teveel optimisme. ,,De eigenaren van onze zenders blijven voorlopig dezelfde. Maar we hebben onze eigen kracht gevoeld.''
Trouw, door Wendelmoet Boersema, 29-11-2004