Barst
18th September 2015, 18:40
Slaapwandelen in een mijnenveld
Jonathan Holslag verbaast er zich over hoe lichtzinnig een interventie in Syrië op tafel wordt gelegd. Is Europa zich wel bewust van de vernietigende sneeuwbal die het zo dreigt op gang te brengen?
De lichtvoetigheid waarmee we debatteren over een mogelijke militaire interventie in Syrië is zorgwekkend. De Australiërs en de Fransen zijn al begonnen met luchtaanvallen tegen IS-strijders in Syrië en in sommige hoofdsteden is nu al te horen dat er nagedacht moet worden over boots on the ground nadien. Militaire macht blijft een cruciaal instrument, maar je moet weten wanneer het te gebruiken. En dat lijkt me hier niet het geval. We schakelen van niets doen meteen in overdrive.
De vraag is om te beginnen wat het doel wordt van een interventie. Willen we door enkele bommen op IS te droppen ons geweten sussen, onszelf ervan overtuigen dat de vluchtelingencrisis niet onze schuld is? Willen we IS effectief uitschakelen? Willen we de Syrische bevolking beschermen en de strijd tussen de belangrijkste groepen – de Syrische overheid, de rebellen, IS en de Koerden – doen ophouden? Of willen we door een militaire interventie proberen het werk af te maken waar de Amerikanen zijn afgehaakt? Met andere woorden: hebben we de ambitie om met harde macht de voorwaarden te creëren voor een vreedzame politieke transitie en economische ontwikkeling in Irak, Syrië en omstreken?
Alleen op de eerste vraag kan de campagne die nu op gang wordt getrokken een antwoord zijn: een beetje improvisatie en krachtpatserij om te tonen dat we niet helemaal buiten strijd zijn. In elk ander scenario, moeten we voorbereid zijn op een uitputtingsslag die niet tienduizenden, maar honderdduizenden manschappen zal eisen, alleen al gezien hoe uitgestrekt het strijdtoneel is. Die zullen gedurende jaren, wat zeg ik, decennia moeten opereren in de meest uiteenlopende gebieden – dichtbevolkte steden, vluchtelingenkampen, riviervalleien, bergen – zonder dat het zeker is dat we dat gevecht winnen. Want het is dan niet alleen een gevecht tegen IS, maar tegen een veelhoofdig monster, tegen religieuze polarisatie, etnische discriminatie, wanbestuur, diepgewortelde haat, corruptie en georganiseerde misdaad.
Westerse afgang
Ook de consequenties buiten de regio kunnen gigantisch zijn. Er is het risico van een nieuwe westerse afgang. Je kunt er zeker van zijn dat IS met zijn akelig gesofisticeerde propaganda zal proberen munt te slaan uit de interventie. We bereiden ons maar beter voor op beelden waarbij grote groepen onschuldige burgers als gijzelaar of levend schild worden opgevoerd, waarna we zullen afdruipen of ons verder vastrijden. Er is het risico dat met de interventie het hek helemaal van de dam is en andere regionale mogendheden hun militaire macht naar believen zullen projecteren. Landen als Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten, Israël… meer en meer maken ze van hun achtertuin een schiettent, wat dan weer tot meer spanning leidt met Iran.
En er is Rusland. Het is moeilijk uit te maken wat Poetin van plan is met zijn militaire opbouw in en nabij Syrië. Het zou kunnen dat hij met de oproep voor een gezamenlijke strijd tegen IS een totale impasse met het Westen wil voorkomen. Het zou kunnen dat hij koste wat het kost wil vermijden dat het Westen Assad als symbolische bondgenoot wipt. Zelfs een vergissingstreffer op Syrische troepen door een westers vliegtuig zou door Rusland aangegrepen kunnen worden als een provocatie. In elk geval zou dat laatste de kans op een herstel van de relaties tussen Moskou en het Westen bijna tot nul herleiden. Ook de Chinezen zullen dan kamp moeten kiezen, de Iraniërs, die Assad eveneens de hand boven het hoofd houden, zullen ongetwijfeld volgen.
Anti-westers pact
Met andere woorden: we riskeren de geopolitieke transformatie van Eurazië in een stroomversnelling te brengen. De Russen, de Chinezen en de Iraniërs klitten verder samen in een ongemakkelijk anti-westers pact en projecteren invloed vanuit het continentale centrum van Eurazië. Op de maritieme buitenranden heerst verdeeldheid. In Europa is nu al elke coördinatie zoek, het Midden-Oosten valt verder uiteen door rivaliteit tussen de grootmachten en Zuid-Azië worstelt zelf al met genoeg economische, etnische en religieuze spanningen. Wat de Amerikanen dan met die realiteit zullen doen, is onzeker.
Dit is natuurlijk een hele sprong vanuit de bescheiden interventie die nu vorm krijgt, maar verder kijken is een noodzaak. Grote verschuivingen beginnen doorgaans met kleine incidenten. Als ik dan toch een bescheiden advies mag geven over de prioriteiten van Europa in de regio: probeer te voorkomen dat we Turkije verliezen nu Erdogan het hard begint te spelen, dat de Saudische monarchie de pedalen verliest in de strijd om het behoud van de macht en dat de formidabele spanningen die zich in Egypte aan het opbouwen zijn ondanks de repressie van de generaals ook dat land niet fataal ontwrichten. Slagen we er niet in die drie rampen te verijdelen, dan kunnen we stabiliteit in het Midden-Oosten voor de komende generaties wel vergeten.
DS, 18-09-2015 (Jonathan Holslag, docent Internationale Politiek VUB)
Jonathan Holslag verbaast er zich over hoe lichtzinnig een interventie in Syrië op tafel wordt gelegd. Is Europa zich wel bewust van de vernietigende sneeuwbal die het zo dreigt op gang te brengen?
De lichtvoetigheid waarmee we debatteren over een mogelijke militaire interventie in Syrië is zorgwekkend. De Australiërs en de Fransen zijn al begonnen met luchtaanvallen tegen IS-strijders in Syrië en in sommige hoofdsteden is nu al te horen dat er nagedacht moet worden over boots on the ground nadien. Militaire macht blijft een cruciaal instrument, maar je moet weten wanneer het te gebruiken. En dat lijkt me hier niet het geval. We schakelen van niets doen meteen in overdrive.
De vraag is om te beginnen wat het doel wordt van een interventie. Willen we door enkele bommen op IS te droppen ons geweten sussen, onszelf ervan overtuigen dat de vluchtelingencrisis niet onze schuld is? Willen we IS effectief uitschakelen? Willen we de Syrische bevolking beschermen en de strijd tussen de belangrijkste groepen – de Syrische overheid, de rebellen, IS en de Koerden – doen ophouden? Of willen we door een militaire interventie proberen het werk af te maken waar de Amerikanen zijn afgehaakt? Met andere woorden: hebben we de ambitie om met harde macht de voorwaarden te creëren voor een vreedzame politieke transitie en economische ontwikkeling in Irak, Syrië en omstreken?
Alleen op de eerste vraag kan de campagne die nu op gang wordt getrokken een antwoord zijn: een beetje improvisatie en krachtpatserij om te tonen dat we niet helemaal buiten strijd zijn. In elk ander scenario, moeten we voorbereid zijn op een uitputtingsslag die niet tienduizenden, maar honderdduizenden manschappen zal eisen, alleen al gezien hoe uitgestrekt het strijdtoneel is. Die zullen gedurende jaren, wat zeg ik, decennia moeten opereren in de meest uiteenlopende gebieden – dichtbevolkte steden, vluchtelingenkampen, riviervalleien, bergen – zonder dat het zeker is dat we dat gevecht winnen. Want het is dan niet alleen een gevecht tegen IS, maar tegen een veelhoofdig monster, tegen religieuze polarisatie, etnische discriminatie, wanbestuur, diepgewortelde haat, corruptie en georganiseerde misdaad.
Westerse afgang
Ook de consequenties buiten de regio kunnen gigantisch zijn. Er is het risico van een nieuwe westerse afgang. Je kunt er zeker van zijn dat IS met zijn akelig gesofisticeerde propaganda zal proberen munt te slaan uit de interventie. We bereiden ons maar beter voor op beelden waarbij grote groepen onschuldige burgers als gijzelaar of levend schild worden opgevoerd, waarna we zullen afdruipen of ons verder vastrijden. Er is het risico dat met de interventie het hek helemaal van de dam is en andere regionale mogendheden hun militaire macht naar believen zullen projecteren. Landen als Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten, Israël… meer en meer maken ze van hun achtertuin een schiettent, wat dan weer tot meer spanning leidt met Iran.
En er is Rusland. Het is moeilijk uit te maken wat Poetin van plan is met zijn militaire opbouw in en nabij Syrië. Het zou kunnen dat hij met de oproep voor een gezamenlijke strijd tegen IS een totale impasse met het Westen wil voorkomen. Het zou kunnen dat hij koste wat het kost wil vermijden dat het Westen Assad als symbolische bondgenoot wipt. Zelfs een vergissingstreffer op Syrische troepen door een westers vliegtuig zou door Rusland aangegrepen kunnen worden als een provocatie. In elk geval zou dat laatste de kans op een herstel van de relaties tussen Moskou en het Westen bijna tot nul herleiden. Ook de Chinezen zullen dan kamp moeten kiezen, de Iraniërs, die Assad eveneens de hand boven het hoofd houden, zullen ongetwijfeld volgen.
Anti-westers pact
Met andere woorden: we riskeren de geopolitieke transformatie van Eurazië in een stroomversnelling te brengen. De Russen, de Chinezen en de Iraniërs klitten verder samen in een ongemakkelijk anti-westers pact en projecteren invloed vanuit het continentale centrum van Eurazië. Op de maritieme buitenranden heerst verdeeldheid. In Europa is nu al elke coördinatie zoek, het Midden-Oosten valt verder uiteen door rivaliteit tussen de grootmachten en Zuid-Azië worstelt zelf al met genoeg economische, etnische en religieuze spanningen. Wat de Amerikanen dan met die realiteit zullen doen, is onzeker.
Dit is natuurlijk een hele sprong vanuit de bescheiden interventie die nu vorm krijgt, maar verder kijken is een noodzaak. Grote verschuivingen beginnen doorgaans met kleine incidenten. Als ik dan toch een bescheiden advies mag geven over de prioriteiten van Europa in de regio: probeer te voorkomen dat we Turkije verliezen nu Erdogan het hard begint te spelen, dat de Saudische monarchie de pedalen verliest in de strijd om het behoud van de macht en dat de formidabele spanningen die zich in Egypte aan het opbouwen zijn ondanks de repressie van de generaals ook dat land niet fataal ontwrichten. Slagen we er niet in die drie rampen te verijdelen, dan kunnen we stabiliteit in het Midden-Oosten voor de komende generaties wel vergeten.
DS, 18-09-2015 (Jonathan Holslag, docent Internationale Politiek VUB)