Barst
23rd April 2015, 19:55
Je bent jong en je gaat out
De uitgaanscultuur is grondig veranderd. Bingedrinken draagt bij tot de feestvreugde. ‘Even een pilletje’, is geen taboe meer. Nog nooit zijn de partydrugs zo zwaar en zo gevaarlijk geweest. ‘Vooral op dance-events worden meer middelen gebruikt’, zegt Jochen Schrooten van het project Quality Nights. Een reportage.
Een danscafé in de buurt van de Beurs in Brussel. De portier doet niet moeilijk. In de achterzaal gaat de joint openlijk rond. Op het toilet wordt cocaïne gesnoven. Op de dansvloer wordt weleens een ‘bolletje’ geslikt. Maar zware xtc-gebruikers met kauwende kaken en uitpuilende ogen zijn er nu niet te zien. ‘Ik heb bijna alle uitgaansdrugs al geprobeerd’, zegt Liam, 26-jarig partybeest. ‘Het verschilt naargelang van de muziekstijl en de subcultuur, maar bij house- en technofeestjes hoort voor mij gewoon xtc. Je voelt je gelukzalig. Je slikt nog een pil en danst de hele nacht door. En daarna heb je een verschrikkelijke kater die twee dagen duurt.’
Op de stoep is er het geritsel van dealers. De hele straat ruikt naar cannabis. Maar er is nu een brede waaier van uitgaansdrugs. Liam, iemand die graag experimenteert in hogere sferen, heeft ook de nieuwe synthetische drugs geprobeerd, zoals mepfedrone of ‘miauw miauw’. Dat poeder moet je in een vloeitje tot een ‘bommetje’ draaien en inslikken. Of hij neemt 2CB, een tripmiddel. ‘Ook erg gelukzalig.’ Bang is hij nooit, wel benieuwd. ‘Het zijn vooral beginners die out gaan. Maar ik heb zeven jaar ervaring en goeie dealers. Een xtc-pil kost me amper twee euro, minder dan een pint hier. Bijna al mijn vrienden zijn gebruikers. Zelfs mijn ouders en grootouders weten het. Ze accepteren het omdat ik voor de rest goed functioneer.’
Hij heeft een drukke baan en schudt de stress van zich af in het uitgaansleven. Work hard, play hard. Maar hij is niet blind voor de gevaren: ‘Sommige vrienden eindigen in de goot, maar dat is een kleine minderheid. De meesten hebben een normaal leven. De pillen zijn wel zwaarder geworden, daarom begin ik met een halfje, om het effect te voelen. Eén keer ben ik helemaal out gegaan door een combinatie van xtc en alcohol. Ik werd een dag later wakker en wist van niets meer. Een andere keer werd ik wakker met een black-out én een beenbreuk. Toen had ik me bijna in coma gezopen. Nu ken ik mijn grenzen. Ik zie me nog tientallen jaren recreatief partydrugs gebruiken. Net zoals anderen in het weekend gaan boemelen.’
Quality Nights
Quality Nights, het kwaliteitslabel voor veilig en gezond uitgaan, heeft zijn tweede werkingsjaar achter de rug en stelt deze week de nieuwe leden voor. Dat brengt het totaal op 26 clubs en events in Vlaanderen, waaronder ronkende namen zoals La Rocca, Café d’Anvers, de Lokerse Feesten en Extrema Outdoor. Wie daar uitgaat, kan rekenen op diensten zoals gratis drinkwater, alcoholtesters, airco, een chill-out en opgeleid personeel. Volgens een enquête stelt 94 procent van de feestvierders dat op prijs. ‘Het uitgaansleven is erg veranderd’, zegt Jochen Schrooten van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD), die het project coördineert. ‘Traditionele discotheken sloten de deuren, terwijl kleine en grote festivals uit de grond schoten. Het gebruik van middelen ligt hoger op dance-events.’
In plaats van een subcultuur werd dancemuziek mainstream. ‘Ik schat dat wel een derde van het publiek van dance-events partydrugs neemt’, zegt Jan De Smet van Breakline, dat met Quality Nights samenwerkt. ‘Het is geen taboe meer, maar het wordt vaak goed gepland. Uitgaan is niet meer gewoon altijd aan dezelfde toog hangen: alles moet nu een beleving zijn.’ Breakline gaat naar clubs en events met een informatiestand, die wordt bemand door vrijwilligers uit de doelgroep zelf. De Vlaamse overheid heeft nu net beslist dergelijke peer group-projecten meer te gaan steunen. ‘Het werkt’, zegt Jan De Smet. ‘Je ziet uitgaanders meer preventieve maatregelen nemen: water drinken, gaan chillen, wat kleren uittrekken, verstandiger omgaan met drugs...’
Enkele weken geleden bracht het Nederlandse Trimbos-instituut nog een alarmerend rapport uit. Dat besluit dat grotere groepen jongeren met uitgaansdrugs in aanraking komen en dat het fenomeen stilaan ‘genormaliseerd’ is. Een andere trend is dat de xtc-pillen gemiddeld dubbel zo zwaar zijn als vijf jaar geleden, wat tot een stijgend aantal gezondheidsincidenten en doden leidt. Volgens de laatste Trimbos-enquête had zes op de tien jonge uitgaanders het afgelopen jaar xtc gebruikt. Liefst twaalf procent was al out gegaan en had het bewustzijn verloren, en vier procent belandde op de spoed. Vandaar de preventiecampagne in Amsterdam: ‘Outgaan is nooit OK.’
In Vlaanderen zijn er vergelijkbare trends, maar minder uitgesproken, zegt Jochen Schrooten. In 2013 bracht de VAD ook een enquête uit onder uitgaanders. Daaruit bleek dat ruim negentig procent alcohol dronk en dat veertig procent het voorbije jaar illegale drugs gebruikt had, met in de top drie cannabis (32 procent), xtc (17 procent) en cocaïne (14 procent). De opmars van het ‘indrinken’ op voorhand werd als een opvallende trend gesignaleerd, naast de populaire drankspelletjes (zoals Circle of Death). De helft van de uitgaanders drinkt alcohol vooraleer ze uitgaan. Niet zelden sterke drank uit de nachtwinkel, omdat dat veel goedkoper is, maar ook omdat men al vooraf samen in een roes wil komen (zie kader).
Early Warning System
‘Nog nooit zijn partydrugs zo zwaar, zo zuiver en zo goedkoop geweest’, zucht Peter Blanckaert, onderzoeker van het Wetenschappelijk Instituut Volks-gezondheid, ‘en daarom zijn ze gevaarlijker dan ooit.’ Hij is de coördinator van het Early Warning System voor België en heeft zojuist weer een bericht rond-gestuurd over drie hooggedoseerde xtc-pillen. Zo is er de Bird, een pil van bijna een halve gram, waarin ruim 200 milligram MDMA zit, de werkzame stof in xtc. Eind vorig jaar waarschuwde hij voor Supermanpillen, die in het buitenland voor doden hadden gezorgd, en voor Dominopillen, die ook bij ons op de festivals rondgingen. In april 2014 stierf een zestienjarige jongen nadat hij in de Oostendse discotheek The Oh! was af-gevoerd na een overdosis Dominopillen.
Vroeger hoefde Peter Blanckaert maar enkele waarschuwingen per jaar uit te sturen, nu bijna elke maand. Een xtc-pil bevatte enkele jaren geleden 80 milligram MDMA, genoeg om het beoogde euforische effect te hebben. Nu is dat al gemiddeld 120 milligram, maar er worden vaak pillen met 200 milligram tot zelfs 350 milligram aangetroffen. ‘Als een meisje van veertien zo’n pilletje slikt, gaat die gegarandeerd out en eindigt ze op de spoedafdeling, mogelijk met dodelijke afloop. Vroeger moesten we ook vaak waarschuwen voor vervuilde pillen, terwijl we nu juist voor té zuivere pillen alarm slaan. En dat al voor enkele euro’s per tablet. De goedkope prijs van partydrugs maakt duidelijk dat we in België dicht bij de bron zitten.’
Waarom is xtc zo veel zwaarder geworden? ‘Omdat het aanbod ruim is én omdat er vraag naar is. Misschien is dat in Nederland begonnen, waar één pilletje per persoon gedoogd wordt. Dus denken velen: liever één pil van 200 milligram dan twee van 100 milligram.’ Blanckaert waarschuwt voor uitdroging en oververhitting, waarbij de lichaamstemperatuur kan oplopen tot 42 graden, wat leidt tot orgaanfalen. Hij heeft ook een stijging gezien van incidenten met GHB of zogenaamde vloeibare xtc. ‘Daardoor kun je in coma belanden. Maar zelfs dat hoort er volgens sommigen blijkbaar bij. We willen in België dringend de gezondheidsincidenten beter registreren. Van de bekende drugsdoden, ongeveer honderd per jaar, zijn er naar schatting een tiental rechtstreeks het gevolg van partydrugs.’
Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid waarschuwt ook nadrukkelijk voor het gevaar van Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS) die de laatste jaren steeds meer op de markt opduiken. NPS zijn scheikundige variaties op klassieke illegale drugs en willen de effecten daarvan imiteren. Als ze niet op de lijst van verboden stoffen in België staan, zijn ze legaal. Daarom worden ze vaak ‘legal highs’ genoemd. ‘Zodra we zo’n product aan de verboden lijst toevoegen, maken ze weer een nieuwe variant erop’, zegt Peter Blanckaert. ‘België wordt stilaan een draaischijf voor synthetische drugs. Vorig jaar werden negentig nieuwe stoffen ontdekt, een record. Opdat het niet uit de hand zou lopen, hopen we nog dit jaar een nieuwe, generieke wet van kracht te krijgen die hele groepen van stoffen in één klap verbiedt.’
Zeker voor spice of synthetische cannabinoïden is België al jaren een belangrijke verdeelschijf. (zie kader) Een miljoenenbusiness voor gewiekste zakenmannen, die alles doen om zich wettelijk in te dekken. ‘Ze zijn als het ware nog erger dan criminele drugshandelaars’, zegt Blanckaert. ‘Met NPS weet je namelijk niet wat je slikt of rookt. Ze zijn nooit getest, zodat de gebruiker zelf voor proefkonijn speelt. Ze worden ook meestal gewoon via internet verspreid, de postbode is de dealer. Ze vallen in mooie, hippe zakjes in je brievenbus, zoals snoepgoed. Als je het gewoon met een paar muisklikken kunt bestellen, lijkt het erg bereikbaar en minder gevaarlijk. Op internet praten jongeren ook openlijk over hun gebruik. Even een pil slikken om uit te gaan, het is jammer genoeg bijna normaal geworden.’
De NPS zijn echter veel sterker dan de natuurlijke drugs die ze nabootsen. Vorig jaar vielen er in Turkije meerdere doden door bonzai of met kruiden vermengde synthetische cannabinoïden. Van cannabis kun je geen overdosis nemen, maar van synthetische cannabis wel. Je hebt ook de synthetische cathinonen, zoals het al vermelde mepfedrone of ‘miauw miauw’, die het effect van amfetaminederivaten nabootsen. Een paar jaar geleden was er in Zweden een lading NPS verkeerd gelabeld, met als resultaat dat liefst achttien mensen in korte tijd overleden.
Maar in België zijn er toch relatief weinig gebruikers en nog geen NPS-doden?
PETER BLANCKAERT: Nee, maar er vielen tussen de zomer van 2011 en de zomer van 2012 wel zes doden als gevolg van NPS gemengd met speed. We moeten de strijd tegen NPS krachtig aanbinden.
Oefendorp
Oefendorp, staat op het blauwe bord langs de weg. Het is een compleet nagemaakt dorp, in het voormalige Britse kamp in Ranst, bedoeld voor de opleiding van politie, brandweer en medische hulpverleners. Tussen een nepziekenhuis en een zwartgeblakerd flatgebouw staat een onopvallend pand. Als Benny Van Camp, gerechtelijk commissaris van de federale politie, het licht aanschakelt, blijkt het een drugshol te zijn, beveiligd met boobytraps, verborgen camera’s en valse deuren, ‘net als in het echt’. Hier kunnen synthetische drugs aangemaakt worden met apparaten die in clandestiene labs in beslag werden genomen: hogedrukketels, reactievaten, distilleerkolven, gasflessen, tabletteermachines en afzuiginstallaties.
De commissaris legt uitvoerig uit hoe het ene lab voor de aanmaak van xtc dient en het andere voor NPS zoals synthetische cannabis. ‘België en Nederland zijn weer een draaischijf voor party-drugs en leveren zogenaamd topkwaliteit’, zegt hij. Dat blijkt onder meer uit het aantal illegale dumpingen van chemisch restafval, soms een paar vaten in een gracht, soms volgestouwde vrachtwagens die in brand worden gestoken. In 2009 ging het om 5 dumpingen en in 2014 al over 22. Hetzelfde geldt voor het aantal ontmantelde labs: 3 in 2009 en 22 in 2014. ‘Maar het is vooral de productiecapaciteit die telt. En die is ontploft.’
De xtc-handel floreerde sinds de jaren negentig, maar viel tussen 2007 en 2010 in een diep dal. Er werden minder labs ontdekt en veel minder xtc-pillen in beslag genomen. De reden was dat de precursoren, grondstoffen die noodzakelijk zijn voor de productie, ineens erg schaars waren. De invoer uit Rusland en Oost-Europa was aan banden gelegd. ‘Wij spraken toen over the blind spot MDMA, want we wisten het gewoon niet meer’, zegt Van Camp. Maar een paar jaar na die drooglegging maakte de productie van xtc en amfetamines een heropleving mee, vooral via zogenaamde conversie- of omzettingslabs, die zelf de precursoren aanmaakten op basis van nieuwe, ingevoerde stoffen zoals safrol en apaan.
Hoogtepunt van de comeback was toen in augustus 2013 op een boerderij in Chimay het grootste actieve drugslab ooit werd gevonden, goed voor twee ton MDMA of tientallen miljoenen xtc-pillen. Het conversielab van de bende bevond zich in een garageloods in Vilvoorde. ‘De verschillende delen van het productieproces worden nu vaak volledig gescheiden’, zegt Van Camp. ‘Xtc is helemaal terug, maar veel professioneler. Echt een industrie. We staan weer op de kaart.’
Tegelijk loopt het met de NPS uit de hand, waarschuwt Peter Blanckaert.
BENNY VAN CAMP: Klopt, er zijn in Europa de laatste jaren bijna vijfhonderd nieuwe substanties vastgesteld. Maar België is op dat vlak vooral een transitland. Vooral voor synthetische cannabis is ons land befaamd, dankzij een grote, legale firma, die systematisch de mazen in de wetgeving zoekt.
Zelf het spul proeven gebeurt hier niet in Oefendorp?
VAN CAMP: (lacht) Nee, dat niet. Maar ik hoor meer en meer spoedartsen klagen dat het tot problemen leidt.
Tampon met wodka
De meeste uitgaanders weten volgens hulpverleners zonder al te grote moeilijkheden met drank en drugs om te gaan. Kevin Beens, die al tien jaar de hulppost van het Vlaamse Kruis bemant op Tomorrowland, maar ook op veel andere events, zegt dat het aantal intoxicaties stabiel blijft. ‘Bingedrinken met sterke drank is de grootste verandering’, zegt hij. ‘We zien zelfs regelmatig slimming: het vaginaal of rectaal opsteken van een met wodka doordrenkte tampon. Zodat de alcohol nog sneller in het bloed komt.’ Vorig jaar werden op Tomorrowland ongeveer 1500 mensen geholpen die een of ander probleem door drugs of alcohol hadden. Maar hoogstens een tiental moest naar het ziekenhuis.
De gemiddelde gebruiker weet beter waar hij mee bezig is, zegt ook de Gentse spoedarts Paul Calle, die al vijftien jaar het festival I Love Techno volgt. Vorig jaar moest hij 24 mensen afvoeren voor drugs en alcohol, van wie de helft met xtc te maken hadden. Vooral het gecombineerde gebruik van middelen brengt mensen in nood. ‘Maar het aantal zware intoxicaties is niet gestegen.’ Hij benadrukt wel dat hij maar een deel van de probleemgebruikers op de spoeddienst krijgt. ‘Wanneer de ambulanciers moeten uitrukken op I Love Techno, zien ze soms wel tien mensen groggy op de grond liggen en weten ze niet meteen wie ze moeten meenemen’, zegt hij. ‘Wij behandelen dus maar het topje van de ijsberg.’
Knack, 25-03-2015 (Chris De Stoop)
De uitgaanscultuur is grondig veranderd. Bingedrinken draagt bij tot de feestvreugde. ‘Even een pilletje’, is geen taboe meer. Nog nooit zijn de partydrugs zo zwaar en zo gevaarlijk geweest. ‘Vooral op dance-events worden meer middelen gebruikt’, zegt Jochen Schrooten van het project Quality Nights. Een reportage.
Een danscafé in de buurt van de Beurs in Brussel. De portier doet niet moeilijk. In de achterzaal gaat de joint openlijk rond. Op het toilet wordt cocaïne gesnoven. Op de dansvloer wordt weleens een ‘bolletje’ geslikt. Maar zware xtc-gebruikers met kauwende kaken en uitpuilende ogen zijn er nu niet te zien. ‘Ik heb bijna alle uitgaansdrugs al geprobeerd’, zegt Liam, 26-jarig partybeest. ‘Het verschilt naargelang van de muziekstijl en de subcultuur, maar bij house- en technofeestjes hoort voor mij gewoon xtc. Je voelt je gelukzalig. Je slikt nog een pil en danst de hele nacht door. En daarna heb je een verschrikkelijke kater die twee dagen duurt.’
Op de stoep is er het geritsel van dealers. De hele straat ruikt naar cannabis. Maar er is nu een brede waaier van uitgaansdrugs. Liam, iemand die graag experimenteert in hogere sferen, heeft ook de nieuwe synthetische drugs geprobeerd, zoals mepfedrone of ‘miauw miauw’. Dat poeder moet je in een vloeitje tot een ‘bommetje’ draaien en inslikken. Of hij neemt 2CB, een tripmiddel. ‘Ook erg gelukzalig.’ Bang is hij nooit, wel benieuwd. ‘Het zijn vooral beginners die out gaan. Maar ik heb zeven jaar ervaring en goeie dealers. Een xtc-pil kost me amper twee euro, minder dan een pint hier. Bijna al mijn vrienden zijn gebruikers. Zelfs mijn ouders en grootouders weten het. Ze accepteren het omdat ik voor de rest goed functioneer.’
Hij heeft een drukke baan en schudt de stress van zich af in het uitgaansleven. Work hard, play hard. Maar hij is niet blind voor de gevaren: ‘Sommige vrienden eindigen in de goot, maar dat is een kleine minderheid. De meesten hebben een normaal leven. De pillen zijn wel zwaarder geworden, daarom begin ik met een halfje, om het effect te voelen. Eén keer ben ik helemaal out gegaan door een combinatie van xtc en alcohol. Ik werd een dag later wakker en wist van niets meer. Een andere keer werd ik wakker met een black-out én een beenbreuk. Toen had ik me bijna in coma gezopen. Nu ken ik mijn grenzen. Ik zie me nog tientallen jaren recreatief partydrugs gebruiken. Net zoals anderen in het weekend gaan boemelen.’
Quality Nights
Quality Nights, het kwaliteitslabel voor veilig en gezond uitgaan, heeft zijn tweede werkingsjaar achter de rug en stelt deze week de nieuwe leden voor. Dat brengt het totaal op 26 clubs en events in Vlaanderen, waaronder ronkende namen zoals La Rocca, Café d’Anvers, de Lokerse Feesten en Extrema Outdoor. Wie daar uitgaat, kan rekenen op diensten zoals gratis drinkwater, alcoholtesters, airco, een chill-out en opgeleid personeel. Volgens een enquête stelt 94 procent van de feestvierders dat op prijs. ‘Het uitgaansleven is erg veranderd’, zegt Jochen Schrooten van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD), die het project coördineert. ‘Traditionele discotheken sloten de deuren, terwijl kleine en grote festivals uit de grond schoten. Het gebruik van middelen ligt hoger op dance-events.’
In plaats van een subcultuur werd dancemuziek mainstream. ‘Ik schat dat wel een derde van het publiek van dance-events partydrugs neemt’, zegt Jan De Smet van Breakline, dat met Quality Nights samenwerkt. ‘Het is geen taboe meer, maar het wordt vaak goed gepland. Uitgaan is niet meer gewoon altijd aan dezelfde toog hangen: alles moet nu een beleving zijn.’ Breakline gaat naar clubs en events met een informatiestand, die wordt bemand door vrijwilligers uit de doelgroep zelf. De Vlaamse overheid heeft nu net beslist dergelijke peer group-projecten meer te gaan steunen. ‘Het werkt’, zegt Jan De Smet. ‘Je ziet uitgaanders meer preventieve maatregelen nemen: water drinken, gaan chillen, wat kleren uittrekken, verstandiger omgaan met drugs...’
Enkele weken geleden bracht het Nederlandse Trimbos-instituut nog een alarmerend rapport uit. Dat besluit dat grotere groepen jongeren met uitgaansdrugs in aanraking komen en dat het fenomeen stilaan ‘genormaliseerd’ is. Een andere trend is dat de xtc-pillen gemiddeld dubbel zo zwaar zijn als vijf jaar geleden, wat tot een stijgend aantal gezondheidsincidenten en doden leidt. Volgens de laatste Trimbos-enquête had zes op de tien jonge uitgaanders het afgelopen jaar xtc gebruikt. Liefst twaalf procent was al out gegaan en had het bewustzijn verloren, en vier procent belandde op de spoed. Vandaar de preventiecampagne in Amsterdam: ‘Outgaan is nooit OK.’
In Vlaanderen zijn er vergelijkbare trends, maar minder uitgesproken, zegt Jochen Schrooten. In 2013 bracht de VAD ook een enquête uit onder uitgaanders. Daaruit bleek dat ruim negentig procent alcohol dronk en dat veertig procent het voorbije jaar illegale drugs gebruikt had, met in de top drie cannabis (32 procent), xtc (17 procent) en cocaïne (14 procent). De opmars van het ‘indrinken’ op voorhand werd als een opvallende trend gesignaleerd, naast de populaire drankspelletjes (zoals Circle of Death). De helft van de uitgaanders drinkt alcohol vooraleer ze uitgaan. Niet zelden sterke drank uit de nachtwinkel, omdat dat veel goedkoper is, maar ook omdat men al vooraf samen in een roes wil komen (zie kader).
Early Warning System
‘Nog nooit zijn partydrugs zo zwaar, zo zuiver en zo goedkoop geweest’, zucht Peter Blanckaert, onderzoeker van het Wetenschappelijk Instituut Volks-gezondheid, ‘en daarom zijn ze gevaarlijker dan ooit.’ Hij is de coördinator van het Early Warning System voor België en heeft zojuist weer een bericht rond-gestuurd over drie hooggedoseerde xtc-pillen. Zo is er de Bird, een pil van bijna een halve gram, waarin ruim 200 milligram MDMA zit, de werkzame stof in xtc. Eind vorig jaar waarschuwde hij voor Supermanpillen, die in het buitenland voor doden hadden gezorgd, en voor Dominopillen, die ook bij ons op de festivals rondgingen. In april 2014 stierf een zestienjarige jongen nadat hij in de Oostendse discotheek The Oh! was af-gevoerd na een overdosis Dominopillen.
Vroeger hoefde Peter Blanckaert maar enkele waarschuwingen per jaar uit te sturen, nu bijna elke maand. Een xtc-pil bevatte enkele jaren geleden 80 milligram MDMA, genoeg om het beoogde euforische effect te hebben. Nu is dat al gemiddeld 120 milligram, maar er worden vaak pillen met 200 milligram tot zelfs 350 milligram aangetroffen. ‘Als een meisje van veertien zo’n pilletje slikt, gaat die gegarandeerd out en eindigt ze op de spoedafdeling, mogelijk met dodelijke afloop. Vroeger moesten we ook vaak waarschuwen voor vervuilde pillen, terwijl we nu juist voor té zuivere pillen alarm slaan. En dat al voor enkele euro’s per tablet. De goedkope prijs van partydrugs maakt duidelijk dat we in België dicht bij de bron zitten.’
Waarom is xtc zo veel zwaarder geworden? ‘Omdat het aanbod ruim is én omdat er vraag naar is. Misschien is dat in Nederland begonnen, waar één pilletje per persoon gedoogd wordt. Dus denken velen: liever één pil van 200 milligram dan twee van 100 milligram.’ Blanckaert waarschuwt voor uitdroging en oververhitting, waarbij de lichaamstemperatuur kan oplopen tot 42 graden, wat leidt tot orgaanfalen. Hij heeft ook een stijging gezien van incidenten met GHB of zogenaamde vloeibare xtc. ‘Daardoor kun je in coma belanden. Maar zelfs dat hoort er volgens sommigen blijkbaar bij. We willen in België dringend de gezondheidsincidenten beter registreren. Van de bekende drugsdoden, ongeveer honderd per jaar, zijn er naar schatting een tiental rechtstreeks het gevolg van partydrugs.’
Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid waarschuwt ook nadrukkelijk voor het gevaar van Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS) die de laatste jaren steeds meer op de markt opduiken. NPS zijn scheikundige variaties op klassieke illegale drugs en willen de effecten daarvan imiteren. Als ze niet op de lijst van verboden stoffen in België staan, zijn ze legaal. Daarom worden ze vaak ‘legal highs’ genoemd. ‘Zodra we zo’n product aan de verboden lijst toevoegen, maken ze weer een nieuwe variant erop’, zegt Peter Blanckaert. ‘België wordt stilaan een draaischijf voor synthetische drugs. Vorig jaar werden negentig nieuwe stoffen ontdekt, een record. Opdat het niet uit de hand zou lopen, hopen we nog dit jaar een nieuwe, generieke wet van kracht te krijgen die hele groepen van stoffen in één klap verbiedt.’
Zeker voor spice of synthetische cannabinoïden is België al jaren een belangrijke verdeelschijf. (zie kader) Een miljoenenbusiness voor gewiekste zakenmannen, die alles doen om zich wettelijk in te dekken. ‘Ze zijn als het ware nog erger dan criminele drugshandelaars’, zegt Blanckaert. ‘Met NPS weet je namelijk niet wat je slikt of rookt. Ze zijn nooit getest, zodat de gebruiker zelf voor proefkonijn speelt. Ze worden ook meestal gewoon via internet verspreid, de postbode is de dealer. Ze vallen in mooie, hippe zakjes in je brievenbus, zoals snoepgoed. Als je het gewoon met een paar muisklikken kunt bestellen, lijkt het erg bereikbaar en minder gevaarlijk. Op internet praten jongeren ook openlijk over hun gebruik. Even een pil slikken om uit te gaan, het is jammer genoeg bijna normaal geworden.’
De NPS zijn echter veel sterker dan de natuurlijke drugs die ze nabootsen. Vorig jaar vielen er in Turkije meerdere doden door bonzai of met kruiden vermengde synthetische cannabinoïden. Van cannabis kun je geen overdosis nemen, maar van synthetische cannabis wel. Je hebt ook de synthetische cathinonen, zoals het al vermelde mepfedrone of ‘miauw miauw’, die het effect van amfetaminederivaten nabootsen. Een paar jaar geleden was er in Zweden een lading NPS verkeerd gelabeld, met als resultaat dat liefst achttien mensen in korte tijd overleden.
Maar in België zijn er toch relatief weinig gebruikers en nog geen NPS-doden?
PETER BLANCKAERT: Nee, maar er vielen tussen de zomer van 2011 en de zomer van 2012 wel zes doden als gevolg van NPS gemengd met speed. We moeten de strijd tegen NPS krachtig aanbinden.
Oefendorp
Oefendorp, staat op het blauwe bord langs de weg. Het is een compleet nagemaakt dorp, in het voormalige Britse kamp in Ranst, bedoeld voor de opleiding van politie, brandweer en medische hulpverleners. Tussen een nepziekenhuis en een zwartgeblakerd flatgebouw staat een onopvallend pand. Als Benny Van Camp, gerechtelijk commissaris van de federale politie, het licht aanschakelt, blijkt het een drugshol te zijn, beveiligd met boobytraps, verborgen camera’s en valse deuren, ‘net als in het echt’. Hier kunnen synthetische drugs aangemaakt worden met apparaten die in clandestiene labs in beslag werden genomen: hogedrukketels, reactievaten, distilleerkolven, gasflessen, tabletteermachines en afzuiginstallaties.
De commissaris legt uitvoerig uit hoe het ene lab voor de aanmaak van xtc dient en het andere voor NPS zoals synthetische cannabis. ‘België en Nederland zijn weer een draaischijf voor party-drugs en leveren zogenaamd topkwaliteit’, zegt hij. Dat blijkt onder meer uit het aantal illegale dumpingen van chemisch restafval, soms een paar vaten in een gracht, soms volgestouwde vrachtwagens die in brand worden gestoken. In 2009 ging het om 5 dumpingen en in 2014 al over 22. Hetzelfde geldt voor het aantal ontmantelde labs: 3 in 2009 en 22 in 2014. ‘Maar het is vooral de productiecapaciteit die telt. En die is ontploft.’
De xtc-handel floreerde sinds de jaren negentig, maar viel tussen 2007 en 2010 in een diep dal. Er werden minder labs ontdekt en veel minder xtc-pillen in beslag genomen. De reden was dat de precursoren, grondstoffen die noodzakelijk zijn voor de productie, ineens erg schaars waren. De invoer uit Rusland en Oost-Europa was aan banden gelegd. ‘Wij spraken toen over the blind spot MDMA, want we wisten het gewoon niet meer’, zegt Van Camp. Maar een paar jaar na die drooglegging maakte de productie van xtc en amfetamines een heropleving mee, vooral via zogenaamde conversie- of omzettingslabs, die zelf de precursoren aanmaakten op basis van nieuwe, ingevoerde stoffen zoals safrol en apaan.
Hoogtepunt van de comeback was toen in augustus 2013 op een boerderij in Chimay het grootste actieve drugslab ooit werd gevonden, goed voor twee ton MDMA of tientallen miljoenen xtc-pillen. Het conversielab van de bende bevond zich in een garageloods in Vilvoorde. ‘De verschillende delen van het productieproces worden nu vaak volledig gescheiden’, zegt Van Camp. ‘Xtc is helemaal terug, maar veel professioneler. Echt een industrie. We staan weer op de kaart.’
Tegelijk loopt het met de NPS uit de hand, waarschuwt Peter Blanckaert.
BENNY VAN CAMP: Klopt, er zijn in Europa de laatste jaren bijna vijfhonderd nieuwe substanties vastgesteld. Maar België is op dat vlak vooral een transitland. Vooral voor synthetische cannabis is ons land befaamd, dankzij een grote, legale firma, die systematisch de mazen in de wetgeving zoekt.
Zelf het spul proeven gebeurt hier niet in Oefendorp?
VAN CAMP: (lacht) Nee, dat niet. Maar ik hoor meer en meer spoedartsen klagen dat het tot problemen leidt.
Tampon met wodka
De meeste uitgaanders weten volgens hulpverleners zonder al te grote moeilijkheden met drank en drugs om te gaan. Kevin Beens, die al tien jaar de hulppost van het Vlaamse Kruis bemant op Tomorrowland, maar ook op veel andere events, zegt dat het aantal intoxicaties stabiel blijft. ‘Bingedrinken met sterke drank is de grootste verandering’, zegt hij. ‘We zien zelfs regelmatig slimming: het vaginaal of rectaal opsteken van een met wodka doordrenkte tampon. Zodat de alcohol nog sneller in het bloed komt.’ Vorig jaar werden op Tomorrowland ongeveer 1500 mensen geholpen die een of ander probleem door drugs of alcohol hadden. Maar hoogstens een tiental moest naar het ziekenhuis.
De gemiddelde gebruiker weet beter waar hij mee bezig is, zegt ook de Gentse spoedarts Paul Calle, die al vijftien jaar het festival I Love Techno volgt. Vorig jaar moest hij 24 mensen afvoeren voor drugs en alcohol, van wie de helft met xtc te maken hadden. Vooral het gecombineerde gebruik van middelen brengt mensen in nood. ‘Maar het aantal zware intoxicaties is niet gestegen.’ Hij benadrukt wel dat hij maar een deel van de probleemgebruikers op de spoeddienst krijgt. ‘Wanneer de ambulanciers moeten uitrukken op I Love Techno, zien ze soms wel tien mensen groggy op de grond liggen en weten ze niet meteen wie ze moeten meenemen’, zegt hij. ‘Wij behandelen dus maar het topje van de ijsberg.’
Knack, 25-03-2015 (Chris De Stoop)