Barst
23rd August 2014, 16:12
In de houdgreep van de elektriciens
De liberalisering van de energiemarkt heeft gefaald, dat is na tien jaar wel duidelijk, schrijft Tom De Meester. De energiebedrijven hebben bewust stroomschaarste gecreëerd om hun eigen kortetermijnwinst veilig te stellen.
Nooit was het risico op een black-out groter dan vandaag. Nu blijkt dat de scheurtjesreactoren Doel 3 en Tihange 2 weleens de hele winter buiten strijd zouden kunnen zijn, en ook reactor 4 in Doel na de vermoedelijke sabotage van de stoomturbine zware schade heeft opgelopen, wordt pijnlijk duidelijk hoe belabberd de Belgische energievoorziening eraan toe is. Anno 2014, tien jaar na de liberalisering van de energiemarkt, kunnen we niet eens meer garanderen dat het licht blijft branden.
Minister Johan Vande Lanotte (SP.A) haastte zich deze week nochtans om te zeggen dat de dreigende stroomuitval ‘niets te maken heeft met falend beleid, maar alles met falende kerncentrales’. En ook volgens staatssecretaris voor Energie Catherine Fonck (CDH) is het acute stroomtekort simpelweg te wijten aan een ‘samenloop van onvoorziene en ingrijpende omstandigheden’. De wet van Murphy dus.
Papierversnipperaar
Maar dat antwoord volstaat niet. De stroomcrisis is wel degelijk het pijnlijke gevolg van een falende energiepolitiek: geen cynische grap van het lot, maar een man-made disaster. Toen de energiemarkt in 2003 werd geliberaliseerd, verdwenen de meerjarenplannen voor de bouw van nieuwe elektriciteitscentrales in de papierversnipperaar. Niet de bureaucratische bemoeienissen van de overheid, maar de energiebedrijven zélf zouden voortaan de nodige investeringen in een optimale energievoorziening garanderen, klonk het. Maar van die beloftes is niks in huis gekomen. ENI belooft al jaren om een nieuwe gascentrale van 450 megawatt te bouwen in Seneffe. Ze staat er nog altijd niet, ook al werd de vergunning al in 2009 afgeleverd. In Navagne moest een grote gascentrale van EDF Luminus komen, en ook in Evergem bij Gent lagen bouwplannen voor een gloednieuwe stoom-en-gasturbinecentrale op de tekentafel. In totaal beloofden de elektriciens voor 2.500 megawatt bijkomende elektriciteitscentrales die broodnodig waren om de kerncentrales te vervangen, maar nooit gebouwd werden. De reden: rendabiliteit. Door de hoge gasprijzen en onzekere winstvooruitzichten houden investeerders angstvallig de vinger op de knip. De winst gaat voor, ook als dat ten koste gaat van onze energievoorziening. Dat is geen ‘samenloop van omstandigheden’, dat is schuldig verzuim.
En de regering? Die stond erbij en keek ernaar. Al in 2007 stelde energiewaakhond Creg vast dat ‘het gebrek aan concrete investeringsbeslissingen in België’ geleid had tot ‘een toegenomen risico op elektriciteitstekorten’. Sindsdien gaat het van kwaad naar erger. Volgens Catherine Fonck treft de regering-Di Rupo geen schuld: ‘Geen enkele andere regering heeft gedaan wat deze regering heeft gedaan inzake crisismanagement en urgentieplanning in geval van schaarste’. Maar regeringen moeten stroomcrisissen voorkomen, niet managen. Waarom werd stroombedrijf E.on geen strobreed in de weg gelegd toen het in 2012 het einde aankondigde van zijn gasgestookte centrale in Vilvoorde? Waar was de Di Rupo I toen Electrabel in 2012 doodleuk besloot om Eenheid 5 in Les Awirs, bij Luik te sluiten? Wat heeft de regering gedaan om de sluiting van de elektriciteitscentrale van Ruien in Oost-Vlaanderen tegen te houden? De centrale was zogezegd ‘niet meer rendabel’ en wordt binnenkort afgebroken om er een kmo-zone van te maken.
Cynisch
De stroomschaarste komt niet uit de lucht vallen, maar is de voorbije jaren bewust gecreëerd door energiebedrijven die alleen denken aan winst op korte termijn, niet aan de langetermijnbelangen van mens en milieu. ‘Wij zijn niet verantwoordelijk voor de leverzekerheid van elektriciteit in België’, zei Electrabel toen het de stekker trok uit de centrales van Les Awirs en Ruien. ‘We zijn dat alleen voor onze klanten. Gezien het huidige klimaat zullen we zeker geen nieuwe investeringen doen in België.’
De energiemultinationals houden onze samenleving in een houdgreep. Electrabel dreigt ermee om volgend jaar, na Ruien, Les Awirs en Herdersbrug ook de strategische gascentrale van Drogenbos stil te leggen. Terwijl we juist investeringen nodig hebben, geen nieuwe sluitingen. Alsof de situatie nog niet acuut genoeg is, wil EDF Luminus op 31 oktober bovendien ook de gascentrale van Seraing dicht. Tenzij de regering met vers geld over de brug komt en de centrale opneemt in haar ‘strategische reserve’. Dan blijft de centrale ook na 1 november draaien, maar moet de overheid wel de rendabiliteit van de centrale garanderen en de winsten van EDF Luminus bijpassen. Op onze kosten, want de factuur wordt doorgerekend naar de gezinnen. Is dat niet bijzonder cynisch? Het zijn Electrabel en co die verantwoordelijk zijn voor de energiecrisis, maar het is de consument die de rekening krijgt.
Vette brokken
Als we één conclusie moeten trekken uit dit energiedebacle, dan wel dat de vrije energiemarkt failliet is. Het werkt gewoon niet. De marktprijzen zetten energiebedrijven helemaal niet aan tot nieuwe investeringen, zo blijkt keer op keer. Integendeel. Electrabel en co willen wel de vette brokken – de afgeschreven, winstgevende kerncentrales – maar halen hun neus op voor dure investeringen in nieuwe centrales die nodig zijn om ook op piekmomenten in onze stroombehoefte te voorzien. Zo kan het niet verder. We moeten het stuur van de samenleving zelf in handen nemen. Als we het initiatief verder overlaten van Electrabel en co komen we nergens.
De regering-in-wording Peeters I heeft werk op de plank. Ten eerste, alle hens aan dek roepen, want winter is coming. Geen centrale mag nog sluiten zolang de energiebevoorrading van ons land niet voor de volle 100 procent gegarandeerd is. Ten tweede, er moet dringend werk gemaakt worden van een strategisch stroomplan: een meerjarenplan dat de energiemix voor de komende jaren vastlegt, een stappenplan dat jaar na jaar vastlegt welke centrales er op welke locaties bijgebouwd moeten worden, op weg naar een duurzame energietoekomst. Alleen dan krijgen we weer greep op onze stroom. Als energiebedrijven zich in dat masterplan willen schikken, zoveel te beter. Maar als maximale winst en eigenbelang voorop blijven staan, dan moet de overheid het zelf maar doen. Onze energievoorziening is te belangrijk om in handen te laten van tegenstribbelende aandeelhouders. Daar kan, met een black-out voor de boeg, niemand nog aan twijfelen.
DS, 23-08-2014 (Tom De Meester, energiespecialist PVDA)
De liberalisering van de energiemarkt heeft gefaald, dat is na tien jaar wel duidelijk, schrijft Tom De Meester. De energiebedrijven hebben bewust stroomschaarste gecreëerd om hun eigen kortetermijnwinst veilig te stellen.
Nooit was het risico op een black-out groter dan vandaag. Nu blijkt dat de scheurtjesreactoren Doel 3 en Tihange 2 weleens de hele winter buiten strijd zouden kunnen zijn, en ook reactor 4 in Doel na de vermoedelijke sabotage van de stoomturbine zware schade heeft opgelopen, wordt pijnlijk duidelijk hoe belabberd de Belgische energievoorziening eraan toe is. Anno 2014, tien jaar na de liberalisering van de energiemarkt, kunnen we niet eens meer garanderen dat het licht blijft branden.
Minister Johan Vande Lanotte (SP.A) haastte zich deze week nochtans om te zeggen dat de dreigende stroomuitval ‘niets te maken heeft met falend beleid, maar alles met falende kerncentrales’. En ook volgens staatssecretaris voor Energie Catherine Fonck (CDH) is het acute stroomtekort simpelweg te wijten aan een ‘samenloop van onvoorziene en ingrijpende omstandigheden’. De wet van Murphy dus.
Papierversnipperaar
Maar dat antwoord volstaat niet. De stroomcrisis is wel degelijk het pijnlijke gevolg van een falende energiepolitiek: geen cynische grap van het lot, maar een man-made disaster. Toen de energiemarkt in 2003 werd geliberaliseerd, verdwenen de meerjarenplannen voor de bouw van nieuwe elektriciteitscentrales in de papierversnipperaar. Niet de bureaucratische bemoeienissen van de overheid, maar de energiebedrijven zélf zouden voortaan de nodige investeringen in een optimale energievoorziening garanderen, klonk het. Maar van die beloftes is niks in huis gekomen. ENI belooft al jaren om een nieuwe gascentrale van 450 megawatt te bouwen in Seneffe. Ze staat er nog altijd niet, ook al werd de vergunning al in 2009 afgeleverd. In Navagne moest een grote gascentrale van EDF Luminus komen, en ook in Evergem bij Gent lagen bouwplannen voor een gloednieuwe stoom-en-gasturbinecentrale op de tekentafel. In totaal beloofden de elektriciens voor 2.500 megawatt bijkomende elektriciteitscentrales die broodnodig waren om de kerncentrales te vervangen, maar nooit gebouwd werden. De reden: rendabiliteit. Door de hoge gasprijzen en onzekere winstvooruitzichten houden investeerders angstvallig de vinger op de knip. De winst gaat voor, ook als dat ten koste gaat van onze energievoorziening. Dat is geen ‘samenloop van omstandigheden’, dat is schuldig verzuim.
En de regering? Die stond erbij en keek ernaar. Al in 2007 stelde energiewaakhond Creg vast dat ‘het gebrek aan concrete investeringsbeslissingen in België’ geleid had tot ‘een toegenomen risico op elektriciteitstekorten’. Sindsdien gaat het van kwaad naar erger. Volgens Catherine Fonck treft de regering-Di Rupo geen schuld: ‘Geen enkele andere regering heeft gedaan wat deze regering heeft gedaan inzake crisismanagement en urgentieplanning in geval van schaarste’. Maar regeringen moeten stroomcrisissen voorkomen, niet managen. Waarom werd stroombedrijf E.on geen strobreed in de weg gelegd toen het in 2012 het einde aankondigde van zijn gasgestookte centrale in Vilvoorde? Waar was de Di Rupo I toen Electrabel in 2012 doodleuk besloot om Eenheid 5 in Les Awirs, bij Luik te sluiten? Wat heeft de regering gedaan om de sluiting van de elektriciteitscentrale van Ruien in Oost-Vlaanderen tegen te houden? De centrale was zogezegd ‘niet meer rendabel’ en wordt binnenkort afgebroken om er een kmo-zone van te maken.
Cynisch
De stroomschaarste komt niet uit de lucht vallen, maar is de voorbije jaren bewust gecreëerd door energiebedrijven die alleen denken aan winst op korte termijn, niet aan de langetermijnbelangen van mens en milieu. ‘Wij zijn niet verantwoordelijk voor de leverzekerheid van elektriciteit in België’, zei Electrabel toen het de stekker trok uit de centrales van Les Awirs en Ruien. ‘We zijn dat alleen voor onze klanten. Gezien het huidige klimaat zullen we zeker geen nieuwe investeringen doen in België.’
De energiemultinationals houden onze samenleving in een houdgreep. Electrabel dreigt ermee om volgend jaar, na Ruien, Les Awirs en Herdersbrug ook de strategische gascentrale van Drogenbos stil te leggen. Terwijl we juist investeringen nodig hebben, geen nieuwe sluitingen. Alsof de situatie nog niet acuut genoeg is, wil EDF Luminus op 31 oktober bovendien ook de gascentrale van Seraing dicht. Tenzij de regering met vers geld over de brug komt en de centrale opneemt in haar ‘strategische reserve’. Dan blijft de centrale ook na 1 november draaien, maar moet de overheid wel de rendabiliteit van de centrale garanderen en de winsten van EDF Luminus bijpassen. Op onze kosten, want de factuur wordt doorgerekend naar de gezinnen. Is dat niet bijzonder cynisch? Het zijn Electrabel en co die verantwoordelijk zijn voor de energiecrisis, maar het is de consument die de rekening krijgt.
Vette brokken
Als we één conclusie moeten trekken uit dit energiedebacle, dan wel dat de vrije energiemarkt failliet is. Het werkt gewoon niet. De marktprijzen zetten energiebedrijven helemaal niet aan tot nieuwe investeringen, zo blijkt keer op keer. Integendeel. Electrabel en co willen wel de vette brokken – de afgeschreven, winstgevende kerncentrales – maar halen hun neus op voor dure investeringen in nieuwe centrales die nodig zijn om ook op piekmomenten in onze stroombehoefte te voorzien. Zo kan het niet verder. We moeten het stuur van de samenleving zelf in handen nemen. Als we het initiatief verder overlaten van Electrabel en co komen we nergens.
De regering-in-wording Peeters I heeft werk op de plank. Ten eerste, alle hens aan dek roepen, want winter is coming. Geen centrale mag nog sluiten zolang de energiebevoorrading van ons land niet voor de volle 100 procent gegarandeerd is. Ten tweede, er moet dringend werk gemaakt worden van een strategisch stroomplan: een meerjarenplan dat de energiemix voor de komende jaren vastlegt, een stappenplan dat jaar na jaar vastlegt welke centrales er op welke locaties bijgebouwd moeten worden, op weg naar een duurzame energietoekomst. Alleen dan krijgen we weer greep op onze stroom. Als energiebedrijven zich in dat masterplan willen schikken, zoveel te beter. Maar als maximale winst en eigenbelang voorop blijven staan, dan moet de overheid het zelf maar doen. Onze energievoorziening is te belangrijk om in handen te laten van tegenstribbelende aandeelhouders. Daar kan, met een black-out voor de boeg, niemand nog aan twijfelen.
DS, 23-08-2014 (Tom De Meester, energiespecialist PVDA)