Barst
10th October 2013, 02:21
‘Scientology heeft strafkampen zoals in communistisch China’
Voor zijn boek Going Clear over Scientology ging Lawrence Wright niet over één nacht ijs. De Pulitzerwinnaar sprak met 200 volgelingen én met uitgetreden leden. Het resultaat is bij momenten schokkende lectuur. Een gesprek over manipulatie, herinneringen uit de baarmoeder, gevangenenkampen en een megadeal met de Amerikaanse fiscus.
In zijn huis hangt een uit de kluiten gewassen alarminstallatie. ‘Een voorzorgsmaatregel’, zegt Lawrence Wright. Met zijn boek Going Clear ging de journalist de confrontatie aan met Scientology, een organisatie die er niet voor terugdeinst processen aan te spannen. Ze ging alvast in het verweer met een speciale brochure waarin ze probeert Wrights vermeende leugens te weerleggen, en liet een televisiespot uitzenden tijdens de Super Bowl – de American footballcompetitie. Voor de zekerheid heeft Wright toch maar een alarm laten plaatsen.
Lawrence Wright: De kerk was natuurlijk op de hoogte van mijn onderzoek. Toen ik uitgetreden leden interviewde, werden we door privédetectives geschaduwd – de kerk publiceerde trouwens foto’s van die surveillanceactiviteiten. Vóór het artikel dat tot dit boek leidde verscheen, was er een ontmoeting met de advocaten van Scientology. Ze waren met z’n vieren, en ze hadden stapels dossiers meegebracht. Samen met de documentalisten van de uitgeverij helderden we 971 feitelijke vragen op, om ons juridisch in te dekken.
U brengt in uw boek veel begrip op voor Scientology. U noemt de organisatie een kerk, en er klinkt zelfs sympathie in door voor stichter L. Ron Hubbard. Waarom?
Wright: Ik was voorzichtig. De voornaamste reden is dat de lezer in staat moet zijn eigen conclusies te trekken. Het maakt meer indruk als ik hem alle feiten zonder commentaar presenteer. Dat heeft ook meer effect.
Vóór de publicatie van dit boek schreef u over de opgang van Al-Qaeda, u won er de Pulitzerprijs mee. Hoe bent u daarna bij Scientology beland?
Wright: Zoals zoveel mensen beschouwde ik Scientology als een bizar geloofssysteem. Tegelijk waren er veel bekende figuren, zoals Tom Cruise en John Travolta, die ondanks grote publieke kritiek en ondanks de nadelen voor hun carrière trouw bleven aan de kerk.
Even op een rijtje. Hubbard, een voormalig sciencefictionauteur, schreef dat de galactische heerser Xenu 75 miljoen jaar geleden in een universum leefde dat op het onze leek. Hij zou mensen onder het voorwendsel van een fiscale controle hebben meegelokt en in ruimteschepen hebben geloodst. Daarna zouden ze verscheept zijn naar de gevangenenplaneet aarde, waar ze in vulkanen werden gestopt en met waterstofbommen in de lucht werden gejaagd. Neemt u zoiets ernstig?
Wright: Nee. Maar dan heb je iemand als Paul Haggis, iemand die sceptischer, slimmer en creatiever is dan om het even wie, iemand die twee scenario’s voor Oscarfilms schreef – L.A. Crash en Million Dollar Baby. Haggis bleef 35 jaar lid, hoewel hij een heleboel dingen totaal krankzinnig vond. De vraag is: waarom? Daarover gaat mijn boek.
Waarom zijn vermoedelijk intelligente mensen zo geïnteresseerd in een organisatie die zo op poenpakken gericht lijkt?
Wright: Dat zijn mensen die spirituele antwoorden zoeken die ze in andere godsdiensten niet vonden, mensen met persoonlijke problemen. Scientology biedt zogezegde persoonlijkheidstests en cursussen aan om die mensen te helpen met problemen die zich tijdens die tests manifesteerden. Heel wat deelnemers werden met die cursussen subjectief ook werkelijk geholpen.
Toch is het voor buitenstaanders moeilijk om de bekoring van Scientology te begrijpen.
Wright: Veel intelligente, sceptische mensen worden lid van Scientology – kijk naar Haggis. Ik wilde de lezer tonen hoezeer het verstand en de persoonlijkheid van een mens door externe krachten veranderd kunnen worden, omdat het mogelijk is het denken en het gedrag van een mens te sturen.
Wat heeft Haggis naar Scientology gedreven?
Wright: Hij was een jonge man met een moeilijke relatie. Nadat hij op straat door scientologen aangesproken werd, bracht hij zijn vriendin mee naar de organisatie. Het koppel volgde een cursus die de relatie moest verbeteren. Haggis had het gevoel dat het lukte. Wat hem aansprak, was de ogenschijnlijk wetenschappelijke aanpak van een spiritueel probleem, de techniek waarmee problemen worden opgelost. In het begin is het de bedoeling ‘clear’ te worden. Hubbard schreef dat er een rationeel en een reactief verstand bestaat. Het rationele verstand zou perfect als een computer werken, het reactieve verstand zou alle angsten en negatieve ervaringen opwekken. Bepaalde gedachten zouden zo vaak herhaald moeten worden tot ze geen negatieve betekenis meer hebben.
Dat klinkt een beetje als traumatherapie. Hoe moeten we ons de Scientologytherapie voorstellen?
Wright: Tijdens de auditing wordt iemand aan de Hubbard Electrometer gekoppeld, een soort leugendetector. Hij houdt twee blikken dozen in zijn handen – vroeger waren het soepblikken waarvan de etiketten waren weggekrabd. Daarmee zou de weerstand van de huid gemeten worden. In een sessie tijdens de auditing zou iemand die aan de E-meter ligt kunnen zeggen: ‘Ik voel me slecht omdat mijn moeder me vandaag uitgekafferd heeft.’ Dan zou de auditor hem dat verhaal telkens opnieuw laten vertellen, tot de E-meter niet meer uitslaat. Daarna zou de auditor die persoon vragen of er zich vroeger vergelijkbare gebeurtenissen hadden voorgedaan. Misschien zou hij zich een lerares kunnen herinneren die hem met een liniaal sloeg. Dan gaat het herinneren nog verder terug, tot er geen herinneringen meer zijn. De auditor dringt aan. Dan gaat de E-meter misschien weer aan het trillen. De auditor blijft borende vragen stellen, en plots ziet de ander zichzelf in een ruimteschip in een andere beschaving, in een oorlog met andere ruimteschepen. Zo worden waanherinneringen gefabriceerd, maar de naald beweegt en beweert dat het echte herinneringen uit een vroeger leven zijn.
Is het gemakkelijk om zulke herinneringen te induceren?
Wright: Verbazingwekkend gemakkelijk. Het verhaal met de ruimteschepen hebben scientologen me verteld. Heel wat mensen hebben die ervaring al tijdens de eerste sessie. Plots geloof je dat je al eens geleefd hebt, en dat Scientology je geholpen heeft om die herinneringen in je wakker te maken. Vaak hebben mensen daarbij de ervaring dat ze hun lichaam verlaten, dat hun ziel de ruimte exploreert of dat ze zich naar een andere planeet begeeft. Het is als een drugstrip die zo machtig is dat elke kritiek op Scientology afketst.
Dat volstaat om alle waarschuwingen in de wind te slaan?
Wright: Blijkbaar wel. Een scientoloog vertelde me daarover een verhaal. Hij leed aan aambeien sinds hij bij het leger was, en telkens als hij een oorlogsfilm of een militaire parade zag, zou de ziekte zich weer gemanifesteerd hebben. Tijdens de auditing herinnerde hij zich dan dat hij als kind in de negentiende eeuw aan de Amerikaanse burgeroorlog had deelgenomen. Een soldaat zou hem in zijn achterste hebben geschoten. Na die openbaring in de auditing zou hij nooit meer aambeien gehad hebben. Die man was er vast van overtuigd dat de auditing hem genezen had. Mensen vertellen zelfs over herinneringen uit de baarmoeder, of uit de tijd toen ze nog sperma waren.
Dat klinkt behoorlijk gek.
Wright: Zelfs Hubbard vond dat gek. Tot steeds meer mensen hem over zulke spermadromen vertelden, en hij ze blijkbaar ook zelf kreeg.
Hoe is dat mogelijk?
Wright: Het is héél gemakkelijk om bij mensen valse herinneringen in te planten, die ze vervolgens voor echt aannemen.
Hoeveel leden heeft Scientology?
Wright: De kerk beweert dat het er acht tot tien miljoen zijn, maar dat is gelogen. De Internationale Vereniging van Scientologen heeft maar 50.000 leden. Het werkelijke cijfer ligt ergens daartussen.
Wat heeft u tijdens uw onderzoek het meest getroffen?
Wright: De mishandeling van kinderen. Ze komen op hun achtste of negende in de marine van Scientology, de zogenaamde Sea Organization of Sea Org. Zo heeft Hubbard zijn clerus gedoopt, waarvan de leden op een schip rondtoeren. Ze tekenen een contract voor één miljard jaar, omdat dit in het licht van de oneindigheid toch niet veel voorstelt. Ze geven hun vorming op, ze zijn arm, ze missen later de weerbaarheid om in de normale wereld te overleven.
Er is een plaats die ingewijden ‘het gat’ noemen, al wordt het bestaan ervan door Scientology betwist. Wat is het voor iets?
Wright: Scientology heeft ‘rehabilitatiecentra’, dat zijn strafkampen die lijken op de kampen in communistisch China. Je brengt de hele dag door met het opbiechten van je zonden, met het lezen van Hubbards boeken en met hard labeur. In 2003 heeft de leider van de kerk, David Miscavige, een gevangenencentrum op de Gold Base in Zuid-Californië geopend. Daar staan dubbelbrede woonwagens...
... waarin mensen gevangen worden gehouden?
Wright: Ja, in wagens waarin geen meubels staan, waar het krioelt van de mieren, waar de gevangenen op de grond slapen en afval eten uit emmers. Ze worden maar één keer per dag gelucht, worden met een slang afgespoten en moeten dan weer naar binnen om zichzelf te bekritiseren. Daarbij worden ze vaak geslagen.
Scientology spreekt dat allemaal tegen. De verhalen over geweld zouden leugens van verbitterde afvalligen zijn. Door wie worden de gevangenen geslagen?
Wright: De mensen worden opgehitst om elkaar af te ranselen. Een leidend lid van de kerk moest de vloer in het toilet met zijn tong schrobben.
Hoelang moeten mensen die bij Scientology in ongenade gevallen zijn daar blijven?
Wright: Zelfs een president van de kerk, Heber Jentzsch, leeft al zeven jaar in het gat, ook al beweert Scientology dat hij alleen maar wat minder in het openbaar optreedt. Ik ken een verhaal dat veel duidelijk maakt. Op een avond stapte David Miscavige op de gevangenen af en zei: ‘We spelen nu de stoelendans. Alleen de laatste die een stoel kan bemachtigen, mag hier blijven.’ Al de anderen zouden uit het gat worden gegooid.
En wat gebeurde er?
Wright: De mensen daar zaten al jaren gevangen. Miscavige bood ze een ticket naar de vrijheid aan. En wat deden ze? Ze vochten ervoor om te mogen blijven en ze gingen elkaar bijna te lijf om de laatste stoel te bemachtigen.
Moet de Amerikaanse overheid hier niet ingrijpen?
Wright: Tijdens mijn research vernam ik dat de FBI een onderzoek had geopend. De ambtenaren overwogen om de mensen in het strafkamp te bevrijden, maar de eerste paragraaf van de Amerikaanse grondwet schrijft godsdienstvrijheid voor. Om die reden kwam er geen razzia.
Ondanks alles weigert u L. Ron Hubbard, de stichter van Scientology, te veroordelen.
Wright: Hij is een van de interessantste mensen over wie ik ooit heb geschreven, fascinerend, vol tegenspraken. Hij staat in het Guinness Book of Records omdat hij meer dan duizend boeken heeft geschreven. Hij stichtte een kerk die sinds een halve eeuw bestaat. Als hij niet meer dan een bedrieger was geweest, was hij er allang met het geld vandoor gegaan. Hij heeft het grootste deel van zijn leven met zijn E-meter doorgebracht, en hij heeft proberen te begrijpen wat er zich in zijn binnenste afspeelde.
Klopt het dat Scientology zwangere vrouwen in de Sea Org tot abortus heeft gedwongen?
Wright: Ja, toen ze zwanger waren moesten ze abortus plegen of de Sea Org verlaten, ook al bestrijdt Scientology dat. De kerk wil jonge mensen kneden, maar ze wil zich er niet om bekommeren.
Misschien omdat gezinsstructuren totalitaire systemen verstoren?
Wright: Precies, want de loyaliteit zou dan gedeeld moeten worden. Scientology eist van de mensen dat ze scheiden als er zoiets dreigt.
In de jaren zeventig wilde Scientology in de Amerikaanse instellingen infiltreren. Gebeurt dat nog altijd?
Wright: Scientologen willen nog altijd volksvertegenwoordigers beïnvloeden. Ze hebben advocaten die voor hen werken. Maar intussen beschikken ze over prominente mensen die optreden als hun belangrijkste lobbyisten om de wetgeving te beïnvloeden. Zonder hen zou de kerk niet bestaan. Ze heeft prominentencentra die ook voor normale scientologen toegankelijk zijn. Er wordt gesuggereerd dat ze zich daar met beroemde acteurs en musici kunnen omringen, zodat ze als een van hen kunnen worden. In werkelijkheid worden die beroemdheden geïsoleerd.
Hoe nauw is acteur Tom Cruise met de organisatie verbonden?
Wright: Ex-kerkmanagers hebben me verteld dat hij na Hubbard de belangrijkste scientoloog is. Kerkleider Miscavige was huwelijksgetuige bij de laatste twee trouwpartijen van Cruise.
Is er ook een jonge generatie van prominente scientologen?
Wright: De zanger Beck, Elisabeth Moss uit de tv-serie Mad Men, Lisa Marie Presley.
Waarom vallen uitgerekend acteurs zo makkelijk voor Scientology?
Wright: Ze stoppen vroeg met school en proberen een ster te worden. Ze zijn jong, hebben geen goeie vorming gekregen en voelen zich intellectueel inferieur aan hun leeftijdgenoten, die ingenieur of arts worden. Scientology springt in dat gat.
Ze zoeken dus gewoon structuur en oriëntatie?
Wright: Anders dan sterke politieke overtuigingen oefenen sterke religieuze overtuigingen vaak een beslissende invloed op het leven uit. Religie kan de persoonlijkheid veranderen. De fysicus en Nobelprijswinnaar Steve Weinberg schreef het al: het is geen mysterie als goede mensen het goede en slechte mensen het slechte doen, maar als goede mensen het slechte doen is er meestal geloof in het spel.
De organisatie is geïnteresseerd in vermogende, succesvolle mensen. Maar geeft ze ook om de marginalen in de samenleving?
Wright: Nee, je moet honderdduizenden dollars kunnen uitgeven aan cursussen en boeken. Velen spenderen zelfs miljoenen dollars. Wie dat niet kan, zal ook geen carrière maken.
Ondanks alles noemt u Scientology een kerk. Wat maakt ze voor u tot een kerk?
Wright: De belastingadministratie, die deze beslissing in 1993 nam. Scientology kreeg toen de wettelijke bescherming die de eerste paragraaf van de grondwet biedt.
U schrijft dat Scientology een miljard dollar in kas heeft.
Wright: En heel wat mensen zeggen dat het nog veel meer is. De katholieke kerk zou er moeite mee hebben om zomaar eventjes een miljard op tafel te toveren, maar Scientology heeft dat op offshorerekeningen staan. De organisatie koopt onroerend goed op toplocaties in Amerika en Europa.
Het verhaal hoe Scientology werd vrijgesteld van belastingen is een van de fascinerendste uit uw boek.
Wright: Voor Hubbard stierf, besloot hij geen belastingen meer te betalen. Daardoor stapelde de kerk tot 1993 de belastingschulden op, goed voor een miljard dollar. Zo veel geld had de organisatie destijds niet. Kerkleider David Miscavige besloot toen 2500 processen aan te spannen tegen de administratie en tegen afzonderlijke belastingambtenaren, die hij liet bewaken door privédetectives. Hij legde de hele belastingadministratie lam. Miscavige pochte dat de belastingadvocaten van de fiscale administratie niet eens naar hun eigen samenkomsten konden gaan omdat ze zich te veel met Scientology moesten bezighouden. Scientology sluisde in de administratie zelfs leden binnen die er informatie stalen.
Hoe is die oorlog geëindigd?
Wright: Miscavige was in 1993 met zijn advocaten in Washington om er de fiscale recherche een bezoek te brengen. De administratie capituleerde, ontsloeg Scientology met uitzondering van 12 miljoen dollar van al haar schulden en liet ze zelf beslissen welke onderdelen van de organisatie vrijgesteld zouden worden van belastingen.
Wie in het Duitse Beieren voor de staat of een staatsonderneming wil werken, moet aankruisen of hij voor Scientology werkt.
Wright: Welk gevaar vormt de organisatie voor Duitsland?
Scientology beweert dat ze leidende posities in de maatschappij wil bekleden. Maar volgens rapporten van de staatsveiligheid keurt de organisatie het democratische rechtssysteem af.
Wright: Ik schrijf over veel misdaden en mishandelingen in de kerk, maar ik zou ze niet antidemocratisch noemen. Het gevaar dat van Scientology uitgaat is persoonlijk, niet maatschappelijk. De kerk vernietigt gezinnen en individuen – ook al wordt dat door Scientology ontkend – maar in de VS grijpt de staat voor zoiets niet in.
Scientology in België: officieel geen sekte
In ons land wordt de Scientology Kerk verdacht van oplichting, afpersing, inbreuken op de privacywet, illegale geneeskunde en het vormen van een criminele organisatie. Zowel de kerk zelf als twee van haar medewerkers werden eind vorig jaar gedagvaard door het federale parket. In juni kwam het dossier een eerste keer voor de Brusselse raadkamer, maar het werd voor verdere behandeling doorverwezen naar het najaar. De kans is groot dat het wordt samengevoegd met een soortgelijk dossier dat al sinds 2009 in handen is van de raadkamer en waarvan de eerste onderzoeksdaden teruggaan tot 1997.
Na een klacht van twee ex-leden volgde toen een uitvoerig financieel onderzoek naar de Belgische tak van Scientology. In 2007 besliste het federaal parket om twaalf personen en twee vzw’s te vervolgen: Scientology België en het European Office of Public Affairs and Human Rights van Scientology Church International. Dat laatste kantoor, dat zich voornamelijk richt op de Europese instellingen, is gevestigd in de Wetstraat in Brussel. De hoofdzetel van de Belgische afdeling ligt in Mechelen. Daarnaast is er ook nog het statige gebouw aan de Waterloolaan in Brussel waar sinds 2010 de Churches of Scientology for Europe gevestigd zijn.
Over het aantal Belgische volgelingen zijn geen exacte gegevens bekend. Scientology spreekt van zo’n 8000 leden in ons land. Organisaties die de kerk van dichtbij volgen, houden het op enkele honderden tot 1000 leden.
In België is de Scientology Kerk geen erkende godsdienst. Evenmin wordt ze officieel bestempeld als een sekte, zoals vaak beweerd wordt. In de Belgische wetgeving bestaat trouwens geen definitie van een sekte. Wel voldoet ze volgens de Staatsveiligheid aan de criteria van een ‘schadelijke sektarische organisatie’ en wordt ze daarom nauwgezet gevolgd.
Knack, 10-10-2013 (Bart Dewaele)
Voor zijn boek Going Clear over Scientology ging Lawrence Wright niet over één nacht ijs. De Pulitzerwinnaar sprak met 200 volgelingen én met uitgetreden leden. Het resultaat is bij momenten schokkende lectuur. Een gesprek over manipulatie, herinneringen uit de baarmoeder, gevangenenkampen en een megadeal met de Amerikaanse fiscus.
In zijn huis hangt een uit de kluiten gewassen alarminstallatie. ‘Een voorzorgsmaatregel’, zegt Lawrence Wright. Met zijn boek Going Clear ging de journalist de confrontatie aan met Scientology, een organisatie die er niet voor terugdeinst processen aan te spannen. Ze ging alvast in het verweer met een speciale brochure waarin ze probeert Wrights vermeende leugens te weerleggen, en liet een televisiespot uitzenden tijdens de Super Bowl – de American footballcompetitie. Voor de zekerheid heeft Wright toch maar een alarm laten plaatsen.
Lawrence Wright: De kerk was natuurlijk op de hoogte van mijn onderzoek. Toen ik uitgetreden leden interviewde, werden we door privédetectives geschaduwd – de kerk publiceerde trouwens foto’s van die surveillanceactiviteiten. Vóór het artikel dat tot dit boek leidde verscheen, was er een ontmoeting met de advocaten van Scientology. Ze waren met z’n vieren, en ze hadden stapels dossiers meegebracht. Samen met de documentalisten van de uitgeverij helderden we 971 feitelijke vragen op, om ons juridisch in te dekken.
U brengt in uw boek veel begrip op voor Scientology. U noemt de organisatie een kerk, en er klinkt zelfs sympathie in door voor stichter L. Ron Hubbard. Waarom?
Wright: Ik was voorzichtig. De voornaamste reden is dat de lezer in staat moet zijn eigen conclusies te trekken. Het maakt meer indruk als ik hem alle feiten zonder commentaar presenteer. Dat heeft ook meer effect.
Vóór de publicatie van dit boek schreef u over de opgang van Al-Qaeda, u won er de Pulitzerprijs mee. Hoe bent u daarna bij Scientology beland?
Wright: Zoals zoveel mensen beschouwde ik Scientology als een bizar geloofssysteem. Tegelijk waren er veel bekende figuren, zoals Tom Cruise en John Travolta, die ondanks grote publieke kritiek en ondanks de nadelen voor hun carrière trouw bleven aan de kerk.
Even op een rijtje. Hubbard, een voormalig sciencefictionauteur, schreef dat de galactische heerser Xenu 75 miljoen jaar geleden in een universum leefde dat op het onze leek. Hij zou mensen onder het voorwendsel van een fiscale controle hebben meegelokt en in ruimteschepen hebben geloodst. Daarna zouden ze verscheept zijn naar de gevangenenplaneet aarde, waar ze in vulkanen werden gestopt en met waterstofbommen in de lucht werden gejaagd. Neemt u zoiets ernstig?
Wright: Nee. Maar dan heb je iemand als Paul Haggis, iemand die sceptischer, slimmer en creatiever is dan om het even wie, iemand die twee scenario’s voor Oscarfilms schreef – L.A. Crash en Million Dollar Baby. Haggis bleef 35 jaar lid, hoewel hij een heleboel dingen totaal krankzinnig vond. De vraag is: waarom? Daarover gaat mijn boek.
Waarom zijn vermoedelijk intelligente mensen zo geïnteresseerd in een organisatie die zo op poenpakken gericht lijkt?
Wright: Dat zijn mensen die spirituele antwoorden zoeken die ze in andere godsdiensten niet vonden, mensen met persoonlijke problemen. Scientology biedt zogezegde persoonlijkheidstests en cursussen aan om die mensen te helpen met problemen die zich tijdens die tests manifesteerden. Heel wat deelnemers werden met die cursussen subjectief ook werkelijk geholpen.
Toch is het voor buitenstaanders moeilijk om de bekoring van Scientology te begrijpen.
Wright: Veel intelligente, sceptische mensen worden lid van Scientology – kijk naar Haggis. Ik wilde de lezer tonen hoezeer het verstand en de persoonlijkheid van een mens door externe krachten veranderd kunnen worden, omdat het mogelijk is het denken en het gedrag van een mens te sturen.
Wat heeft Haggis naar Scientology gedreven?
Wright: Hij was een jonge man met een moeilijke relatie. Nadat hij op straat door scientologen aangesproken werd, bracht hij zijn vriendin mee naar de organisatie. Het koppel volgde een cursus die de relatie moest verbeteren. Haggis had het gevoel dat het lukte. Wat hem aansprak, was de ogenschijnlijk wetenschappelijke aanpak van een spiritueel probleem, de techniek waarmee problemen worden opgelost. In het begin is het de bedoeling ‘clear’ te worden. Hubbard schreef dat er een rationeel en een reactief verstand bestaat. Het rationele verstand zou perfect als een computer werken, het reactieve verstand zou alle angsten en negatieve ervaringen opwekken. Bepaalde gedachten zouden zo vaak herhaald moeten worden tot ze geen negatieve betekenis meer hebben.
Dat klinkt een beetje als traumatherapie. Hoe moeten we ons de Scientologytherapie voorstellen?
Wright: Tijdens de auditing wordt iemand aan de Hubbard Electrometer gekoppeld, een soort leugendetector. Hij houdt twee blikken dozen in zijn handen – vroeger waren het soepblikken waarvan de etiketten waren weggekrabd. Daarmee zou de weerstand van de huid gemeten worden. In een sessie tijdens de auditing zou iemand die aan de E-meter ligt kunnen zeggen: ‘Ik voel me slecht omdat mijn moeder me vandaag uitgekafferd heeft.’ Dan zou de auditor hem dat verhaal telkens opnieuw laten vertellen, tot de E-meter niet meer uitslaat. Daarna zou de auditor die persoon vragen of er zich vroeger vergelijkbare gebeurtenissen hadden voorgedaan. Misschien zou hij zich een lerares kunnen herinneren die hem met een liniaal sloeg. Dan gaat het herinneren nog verder terug, tot er geen herinneringen meer zijn. De auditor dringt aan. Dan gaat de E-meter misschien weer aan het trillen. De auditor blijft borende vragen stellen, en plots ziet de ander zichzelf in een ruimteschip in een andere beschaving, in een oorlog met andere ruimteschepen. Zo worden waanherinneringen gefabriceerd, maar de naald beweegt en beweert dat het echte herinneringen uit een vroeger leven zijn.
Is het gemakkelijk om zulke herinneringen te induceren?
Wright: Verbazingwekkend gemakkelijk. Het verhaal met de ruimteschepen hebben scientologen me verteld. Heel wat mensen hebben die ervaring al tijdens de eerste sessie. Plots geloof je dat je al eens geleefd hebt, en dat Scientology je geholpen heeft om die herinneringen in je wakker te maken. Vaak hebben mensen daarbij de ervaring dat ze hun lichaam verlaten, dat hun ziel de ruimte exploreert of dat ze zich naar een andere planeet begeeft. Het is als een drugstrip die zo machtig is dat elke kritiek op Scientology afketst.
Dat volstaat om alle waarschuwingen in de wind te slaan?
Wright: Blijkbaar wel. Een scientoloog vertelde me daarover een verhaal. Hij leed aan aambeien sinds hij bij het leger was, en telkens als hij een oorlogsfilm of een militaire parade zag, zou de ziekte zich weer gemanifesteerd hebben. Tijdens de auditing herinnerde hij zich dan dat hij als kind in de negentiende eeuw aan de Amerikaanse burgeroorlog had deelgenomen. Een soldaat zou hem in zijn achterste hebben geschoten. Na die openbaring in de auditing zou hij nooit meer aambeien gehad hebben. Die man was er vast van overtuigd dat de auditing hem genezen had. Mensen vertellen zelfs over herinneringen uit de baarmoeder, of uit de tijd toen ze nog sperma waren.
Dat klinkt behoorlijk gek.
Wright: Zelfs Hubbard vond dat gek. Tot steeds meer mensen hem over zulke spermadromen vertelden, en hij ze blijkbaar ook zelf kreeg.
Hoe is dat mogelijk?
Wright: Het is héél gemakkelijk om bij mensen valse herinneringen in te planten, die ze vervolgens voor echt aannemen.
Hoeveel leden heeft Scientology?
Wright: De kerk beweert dat het er acht tot tien miljoen zijn, maar dat is gelogen. De Internationale Vereniging van Scientologen heeft maar 50.000 leden. Het werkelijke cijfer ligt ergens daartussen.
Wat heeft u tijdens uw onderzoek het meest getroffen?
Wright: De mishandeling van kinderen. Ze komen op hun achtste of negende in de marine van Scientology, de zogenaamde Sea Organization of Sea Org. Zo heeft Hubbard zijn clerus gedoopt, waarvan de leden op een schip rondtoeren. Ze tekenen een contract voor één miljard jaar, omdat dit in het licht van de oneindigheid toch niet veel voorstelt. Ze geven hun vorming op, ze zijn arm, ze missen later de weerbaarheid om in de normale wereld te overleven.
Er is een plaats die ingewijden ‘het gat’ noemen, al wordt het bestaan ervan door Scientology betwist. Wat is het voor iets?
Wright: Scientology heeft ‘rehabilitatiecentra’, dat zijn strafkampen die lijken op de kampen in communistisch China. Je brengt de hele dag door met het opbiechten van je zonden, met het lezen van Hubbards boeken en met hard labeur. In 2003 heeft de leider van de kerk, David Miscavige, een gevangenencentrum op de Gold Base in Zuid-Californië geopend. Daar staan dubbelbrede woonwagens...
... waarin mensen gevangen worden gehouden?
Wright: Ja, in wagens waarin geen meubels staan, waar het krioelt van de mieren, waar de gevangenen op de grond slapen en afval eten uit emmers. Ze worden maar één keer per dag gelucht, worden met een slang afgespoten en moeten dan weer naar binnen om zichzelf te bekritiseren. Daarbij worden ze vaak geslagen.
Scientology spreekt dat allemaal tegen. De verhalen over geweld zouden leugens van verbitterde afvalligen zijn. Door wie worden de gevangenen geslagen?
Wright: De mensen worden opgehitst om elkaar af te ranselen. Een leidend lid van de kerk moest de vloer in het toilet met zijn tong schrobben.
Hoelang moeten mensen die bij Scientology in ongenade gevallen zijn daar blijven?
Wright: Zelfs een president van de kerk, Heber Jentzsch, leeft al zeven jaar in het gat, ook al beweert Scientology dat hij alleen maar wat minder in het openbaar optreedt. Ik ken een verhaal dat veel duidelijk maakt. Op een avond stapte David Miscavige op de gevangenen af en zei: ‘We spelen nu de stoelendans. Alleen de laatste die een stoel kan bemachtigen, mag hier blijven.’ Al de anderen zouden uit het gat worden gegooid.
En wat gebeurde er?
Wright: De mensen daar zaten al jaren gevangen. Miscavige bood ze een ticket naar de vrijheid aan. En wat deden ze? Ze vochten ervoor om te mogen blijven en ze gingen elkaar bijna te lijf om de laatste stoel te bemachtigen.
Moet de Amerikaanse overheid hier niet ingrijpen?
Wright: Tijdens mijn research vernam ik dat de FBI een onderzoek had geopend. De ambtenaren overwogen om de mensen in het strafkamp te bevrijden, maar de eerste paragraaf van de Amerikaanse grondwet schrijft godsdienstvrijheid voor. Om die reden kwam er geen razzia.
Ondanks alles weigert u L. Ron Hubbard, de stichter van Scientology, te veroordelen.
Wright: Hij is een van de interessantste mensen over wie ik ooit heb geschreven, fascinerend, vol tegenspraken. Hij staat in het Guinness Book of Records omdat hij meer dan duizend boeken heeft geschreven. Hij stichtte een kerk die sinds een halve eeuw bestaat. Als hij niet meer dan een bedrieger was geweest, was hij er allang met het geld vandoor gegaan. Hij heeft het grootste deel van zijn leven met zijn E-meter doorgebracht, en hij heeft proberen te begrijpen wat er zich in zijn binnenste afspeelde.
Klopt het dat Scientology zwangere vrouwen in de Sea Org tot abortus heeft gedwongen?
Wright: Ja, toen ze zwanger waren moesten ze abortus plegen of de Sea Org verlaten, ook al bestrijdt Scientology dat. De kerk wil jonge mensen kneden, maar ze wil zich er niet om bekommeren.
Misschien omdat gezinsstructuren totalitaire systemen verstoren?
Wright: Precies, want de loyaliteit zou dan gedeeld moeten worden. Scientology eist van de mensen dat ze scheiden als er zoiets dreigt.
In de jaren zeventig wilde Scientology in de Amerikaanse instellingen infiltreren. Gebeurt dat nog altijd?
Wright: Scientologen willen nog altijd volksvertegenwoordigers beïnvloeden. Ze hebben advocaten die voor hen werken. Maar intussen beschikken ze over prominente mensen die optreden als hun belangrijkste lobbyisten om de wetgeving te beïnvloeden. Zonder hen zou de kerk niet bestaan. Ze heeft prominentencentra die ook voor normale scientologen toegankelijk zijn. Er wordt gesuggereerd dat ze zich daar met beroemde acteurs en musici kunnen omringen, zodat ze als een van hen kunnen worden. In werkelijkheid worden die beroemdheden geïsoleerd.
Hoe nauw is acteur Tom Cruise met de organisatie verbonden?
Wright: Ex-kerkmanagers hebben me verteld dat hij na Hubbard de belangrijkste scientoloog is. Kerkleider Miscavige was huwelijksgetuige bij de laatste twee trouwpartijen van Cruise.
Is er ook een jonge generatie van prominente scientologen?
Wright: De zanger Beck, Elisabeth Moss uit de tv-serie Mad Men, Lisa Marie Presley.
Waarom vallen uitgerekend acteurs zo makkelijk voor Scientology?
Wright: Ze stoppen vroeg met school en proberen een ster te worden. Ze zijn jong, hebben geen goeie vorming gekregen en voelen zich intellectueel inferieur aan hun leeftijdgenoten, die ingenieur of arts worden. Scientology springt in dat gat.
Ze zoeken dus gewoon structuur en oriëntatie?
Wright: Anders dan sterke politieke overtuigingen oefenen sterke religieuze overtuigingen vaak een beslissende invloed op het leven uit. Religie kan de persoonlijkheid veranderen. De fysicus en Nobelprijswinnaar Steve Weinberg schreef het al: het is geen mysterie als goede mensen het goede en slechte mensen het slechte doen, maar als goede mensen het slechte doen is er meestal geloof in het spel.
De organisatie is geïnteresseerd in vermogende, succesvolle mensen. Maar geeft ze ook om de marginalen in de samenleving?
Wright: Nee, je moet honderdduizenden dollars kunnen uitgeven aan cursussen en boeken. Velen spenderen zelfs miljoenen dollars. Wie dat niet kan, zal ook geen carrière maken.
Ondanks alles noemt u Scientology een kerk. Wat maakt ze voor u tot een kerk?
Wright: De belastingadministratie, die deze beslissing in 1993 nam. Scientology kreeg toen de wettelijke bescherming die de eerste paragraaf van de grondwet biedt.
U schrijft dat Scientology een miljard dollar in kas heeft.
Wright: En heel wat mensen zeggen dat het nog veel meer is. De katholieke kerk zou er moeite mee hebben om zomaar eventjes een miljard op tafel te toveren, maar Scientology heeft dat op offshorerekeningen staan. De organisatie koopt onroerend goed op toplocaties in Amerika en Europa.
Het verhaal hoe Scientology werd vrijgesteld van belastingen is een van de fascinerendste uit uw boek.
Wright: Voor Hubbard stierf, besloot hij geen belastingen meer te betalen. Daardoor stapelde de kerk tot 1993 de belastingschulden op, goed voor een miljard dollar. Zo veel geld had de organisatie destijds niet. Kerkleider David Miscavige besloot toen 2500 processen aan te spannen tegen de administratie en tegen afzonderlijke belastingambtenaren, die hij liet bewaken door privédetectives. Hij legde de hele belastingadministratie lam. Miscavige pochte dat de belastingadvocaten van de fiscale administratie niet eens naar hun eigen samenkomsten konden gaan omdat ze zich te veel met Scientology moesten bezighouden. Scientology sluisde in de administratie zelfs leden binnen die er informatie stalen.
Hoe is die oorlog geëindigd?
Wright: Miscavige was in 1993 met zijn advocaten in Washington om er de fiscale recherche een bezoek te brengen. De administratie capituleerde, ontsloeg Scientology met uitzondering van 12 miljoen dollar van al haar schulden en liet ze zelf beslissen welke onderdelen van de organisatie vrijgesteld zouden worden van belastingen.
Wie in het Duitse Beieren voor de staat of een staatsonderneming wil werken, moet aankruisen of hij voor Scientology werkt.
Wright: Welk gevaar vormt de organisatie voor Duitsland?
Scientology beweert dat ze leidende posities in de maatschappij wil bekleden. Maar volgens rapporten van de staatsveiligheid keurt de organisatie het democratische rechtssysteem af.
Wright: Ik schrijf over veel misdaden en mishandelingen in de kerk, maar ik zou ze niet antidemocratisch noemen. Het gevaar dat van Scientology uitgaat is persoonlijk, niet maatschappelijk. De kerk vernietigt gezinnen en individuen – ook al wordt dat door Scientology ontkend – maar in de VS grijpt de staat voor zoiets niet in.
Scientology in België: officieel geen sekte
In ons land wordt de Scientology Kerk verdacht van oplichting, afpersing, inbreuken op de privacywet, illegale geneeskunde en het vormen van een criminele organisatie. Zowel de kerk zelf als twee van haar medewerkers werden eind vorig jaar gedagvaard door het federale parket. In juni kwam het dossier een eerste keer voor de Brusselse raadkamer, maar het werd voor verdere behandeling doorverwezen naar het najaar. De kans is groot dat het wordt samengevoegd met een soortgelijk dossier dat al sinds 2009 in handen is van de raadkamer en waarvan de eerste onderzoeksdaden teruggaan tot 1997.
Na een klacht van twee ex-leden volgde toen een uitvoerig financieel onderzoek naar de Belgische tak van Scientology. In 2007 besliste het federaal parket om twaalf personen en twee vzw’s te vervolgen: Scientology België en het European Office of Public Affairs and Human Rights van Scientology Church International. Dat laatste kantoor, dat zich voornamelijk richt op de Europese instellingen, is gevestigd in de Wetstraat in Brussel. De hoofdzetel van de Belgische afdeling ligt in Mechelen. Daarnaast is er ook nog het statige gebouw aan de Waterloolaan in Brussel waar sinds 2010 de Churches of Scientology for Europe gevestigd zijn.
Over het aantal Belgische volgelingen zijn geen exacte gegevens bekend. Scientology spreekt van zo’n 8000 leden in ons land. Organisaties die de kerk van dichtbij volgen, houden het op enkele honderden tot 1000 leden.
In België is de Scientology Kerk geen erkende godsdienst. Evenmin wordt ze officieel bestempeld als een sekte, zoals vaak beweerd wordt. In de Belgische wetgeving bestaat trouwens geen definitie van een sekte. Wel voldoet ze volgens de Staatsveiligheid aan de criteria van een ‘schadelijke sektarische organisatie’ en wordt ze daarom nauwgezet gevolgd.
Knack, 10-10-2013 (Bart Dewaele)