Barst
18th August 2013, 14:41
'De Palestijnse staat is een gepasseerd station'
Jarenlang leek het vredesproces morsdood. Nu zitten Israël en de Palestijnen toch weer samen aan tafel om te praten over een Palestijnse staat. "Een grote grap", zegt Diana Buttu. Een tweestatenoplossing zal er volgens haar nooit komen. "Ik geloof heilig in één staat." Zij was zelf ooit lid van het onderhandelingsteam van de PLO.
Wat was uw eerste emotie, toen u hoorde dat er weer onderhandeld wordt?
"Walging. Een gevoel van walging. Woede ook. Iedereen die de onderhandelingen van de afgelopen twintig jaar heeft gevolgd, weet dat Israël ons nooit een echte, eigen staat zal gunnen. Volledige terugtrekking uit de Westelijke Jordaanoever, de nederzettingen verwijderen, de Palestijnen in vrijheid laten leven? Dat gaat niet gebeuren. Nooit. Dat weet iedereen, van de hoogste onderhandelaar aan tafel tot het kleinste kind in de straat.
Toch gaat de Palestijnse president Abbas weer onderhandelen. Hij is in al die twintig jaar van falende onderhandelingen nooit met een nieuwe strategie gekomen. Dat gebrek aan leiderschap, daar walg ik van."
De Canadees-Palestijnse juriste was zelf vanaf september 2000 vijf jaar betrokken bij de onderhandelingen. "Ik geloofde er toen al niet in, maar ik werd erg onder druk gezet, het onderhandelingsteam had juristen nodig. Ik vond dat ik niet steeds 'nee' kon zeggen, mijn bijdrage aan het land moest leveren."
Buttu zat bij het team dat een akkoord moest bereiken over de grenzen. Beide partijen hadden kaartenmakers, die het zelfs niet eens konden worden over waar de Groene Lijn - de grens tot 1967 - precies was. "De ene na de andere kaart kwam op tafel. Ik vroeg aan een Israëliër: op basis van welk internationaal verdrag stelt u dat wij afstand moeten doen van de grens van 1967? Hij begon te lachen en zei: 'Ik zal het internationaal recht respecteren zodra ik daartoe gedwongen word. Tot dat moment zijn alleen jij en ik samen in deze kamer.'"
Onderhandelen tussen een sterke en zwakke partij, zegt u, dat zal nooit werken. Waarom kiest Abbas dan nu opnieuw voor onderhandelingen?
"Een belangijke reden is de Palestijnse economie. Die is sterk afhankelijk van donoren en staat nu op instorten. Mede door de economische crisis in Europa komt er minder geld binnen, Abbas kan de salarissen van de ambtenaren niet betalen. Hij is bezorgd dat de opstanden van de omliggende landen overslaan, hij heeft geld nodig. Volgens hem blijft donorgeld alleen stromen als hij bereid is tot onderhandelen. En dat doet hij dus, want Abbas is een man zonder visie." Buttu, jaren Abbas' vertrouwelinge, herhaalt het resoluut: "Een visieloze man. Hij zit al sinds 2005 op zijn post, terwijl hij maar voor vier jaar was gekozen, en hij heeft al die jaren niets voor zijn volk gedaan. Terwijl hij, meer dan welke Palestijnse politicus ook, in de positie was om wel wat te doen."
Hij ging wel naar de Verenigde Naties om erkenning te krijgen voor Palestina als staat. Een derde weg, zou je dat kunnen noemen, nadat zowel de gewapende opstand als onderhandelingen niets opleverden. Getuigt dat niet van visie?
"Ik heb destijds gezegd: let op, dit leidt nergens toe. Jazeker, erkenning door de VN geeft fantastische juridische mogelijkheden, we zouden Israël wegens schending van internationale verdragen voor het Internationaal Strafhof kunnen brengen. Maar Abbas neemt die vervolgstappen niet. Hij heeft niet eens een team van juristen. Omdat hij een man is die confrontatie mijdt."
En wat is úw visie?
"Ik geloof zeer sterk in één staat. Alles wijst erop dat er nooit een volledig vrij Palestina zal zijn. Israël zal altijd de grenzen en het luchtruim willen controleren. De tweestatenoplossing was trouwens al dood toen Israël begon met het bouwen van de eerste nederzetting.
Voor mij persoonlijk speelt deze gedachte een grote rol: door de het land te scheiden worden de Palestijnen in de Westelijke Jordaanoever gescheiden van de Palestijnen in Nazareth, in Haifa, Jaffa, allemaal steden in Israël waar veel Palestijnen wonen.
Ik ben opgegroeid in Canada, mijn neef in Amman, een andere neef in het vluchtelingenkamp Tulkarem, mijn ouders kwamen uit Nazareth. Het lot heeft ons op deze verschillende plekken gebracht, maar ons verhaal is hetzelfde, onze geschiedenis is dezelfde.
Als ik Palestijnen vraag: waarom wil je een eigen staat, dan zeggen ze: omdat we vrij willen zijn. Ze beseffen niet dat als we het land kunstmatig in tweeën snijden, we dan geen probleem oplossen, maar juist creëren. We worden afgesneden van onze geschiedenis, van elkaar."
In het scheiden van bevolkingsgroepen gelooft Diana Buttu niet. "De Israëlische regering heeft veel tijd, geld en energie gestoken in het scheiden van Joden en Palestijnen, kijk maar eens naar alle wetten die ervoor moeten zorgen dat Palestijnen apart leven van Joden. Maar uiteindelijk komen ze elkaar overal tegen, werken ze met elkaar, en mixen ze met elkaar."
De beste vrienden van haar ouders, die uit Nazareth kwamen, waren een Joods-Amerikaans echtpaar. Buttu zelf woont in Noord-Israël, in Haifa, waar haar meeste buren Joods zijn. "Ik heb daar geen probleem mee."
Maar Joden en Palestijnen staan niet op gelijke voet. Ik neem niet aan dat de Palestijnen tweederangsburgers willen zijn in die ene staat?
"Dat is precies waar we moeten beginnen, wat we systematisch aan de orde moeten stellen, het discriminatoire karakter van Israël. Mijn man krijgt geen paspoort omdat hij geen Jood is, ook al ben ik Israëlisch staatsburger. Een Israëlisch-Palestijnse jongeman die een baan wil in het winkelcentrum, wordt afgewezen omdat hij niet in het leger heeft gezeten. Ik krijg al mijn rekeningen in het Hebreeuws, terwijl Arabisch óók een officiële taal is. Dit is erger dan tweederangsburger zijn, we worden behandeld alsof we hier niet horen.
Die discriminatie in Israël en de onderdrukking in bezet gebied moeten we aan de kaak stellen, het apartheidssysteem blootleggen. Ik steun de boycotbeweging tegen Israël. We moeten heel duidelijk deze eis stellen: one person, one vote. Stemrecht voor iedereen. Zoals in Zuid-Afrika succesvol is gedaan."
Dat is voor veel Joodse Israëliërs een doemscenario. Als de Palestijnen de meerderheid krijgen - en dat is niet denkbeeldig - dan moeten zij leven met een Palestijnse president. Dat is het einde van de Joodse staat. Hoe gaat u hen overtuigen?
"Ik denk dat we eerst moeten spreken over wat het concept van een staat betekent."
Voor veel Joden is dat volstrekt duidelijk: een Joodse staat, om zich veilig te voelen na eeuwen van vervolging.
"Omdat zij zich veilig willen voelen, doen ze dingen waardoor wij ons onveilig voelen. Ik voel me onveilig in Israël. Als we bereid zijn na te denken over hoe onze gedeelde staat eruit zou moeten zien, denk ik dat veel Israëliërs wel aan boord komen."
U zou ze vanaf het begin aan boord moeten halen.
"Absoluut. En er zijn al mensen die daar samen over praten. Dat is allemaal nog heel informeel."
Het doet me denken aan het oude, linkse zionisme. Het idee dat nieuwe migranten en oude bewoners prima zouden kunnen samenleven.
"Dat klopt. Maar extreme elementen namen het over. Kijk, Palestijnen weten heel goed dat Israëliërs niet meer weggaan. Dat accepteren ze. Ze willen alleen hun rechten."
Wat vinden Palestijnen van uw toekomstvisie? En hoe kijkt de PLO ertegenaan?
"Grappig, dat heeft nog nooit iemand me gevraagd. Ik heb aan de Bir Zeit Universiteit (op de Westelijke Jordaanoever, red.) college gegeven over mensenrechten en democratie. Alle studenten waren voor een eigen Palestijnse staat, een eigen vlag. Maar zodra ze begrepen dat een Palestijnse staat geen Palestijnse natie is, dat Nazareth er niet bij hoort, begonnen ze te twijfelen.
En de PLO? Dat hangt af van wie je spreekt. Velen willen gewoon een einde aan de bezetting, of vinden dit niet realistisch."
Het klinkt ook tamelijk idealistisch.
"Daar ben ik niet zo zeker van. Nieuwe ideeën beginnen altijd op academisch niveau, en sijpelen door naar beneden. Ook het concept van een tweestatenoplossing begon als academische gedachte. Natuurlijk is het hard werken. Heel hard werken. Het wordt de komende jaren mijn project."
Twintig jaar praten
Israël en de Palestijnen onderhandelen al meer dan twintig jaar met elkaar. Directe besprekingen waren er onder meer in Madrid (1991), Camp David (VS, 1993), Sjarm el-Sjeik (Egypte, 1999), Taba (Egypte, 2001) en Annapolis (VS, 2007).
De belangrijkste stappen werden gezet in geheime onderhandelingen in Noorwegen. De Oslo-akkoorden werden in 1993 - nu bijna twintig jaar geleden - op het Witte Huis bezegeld met een handdruk tussen Jasser Arafat en Jitschak Rabin.
'Oslo' was bedoeld als tijdelijk akkoord, maar heeft nooit een vervolg gekregen. Daardoor zijn afspraken van destijds nog steeds geldig.
Zo bestuurt de Palestijnse Autoriteit, die toen werd opgericht, de meeste steden op de Westelijke Jordaanoever. Israël heeft daarentegen totale zeggenschap over de minder dichtbevolkte gebieden, die samen zo'n 70 procent van de Westelijke Jordaanoever uitmaken.
In die zogenoemde 'C-gebieden' heeft Israël de bouw van nederzettingen steeds uitgebreid. In totaal wonen nu ruim 500.000 Joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem. Oost-Jeruzalem behoort niet tot de C-gebieden, maar is door Israël geannexeerd. De internationale gemeenschap heeft die annexatie nooit erkend, en beschouwt ook de nederzettingen daar als illegaal.
In Israël, Gaza, en op de Westoever wonen net iets meer dan 6 miljoen Palestijnen; in Israël en de bezette gebieden wonen 6 miljoen Joden.
De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken John Kerry, die de huidige onderhandelingen heeft geïnitieerd, geeft de partijen negen maanden om tot een vergelijk te komen. De gesprekken vinden afwisselend plaats in Israël en de Palestijnse gebieden.
Een open zenuw in de onderhandelingen is de aard van Israël; het land eist van de Palestijnen dat ze het Joodse karakter van de staat Israël erkennen. De 'oplossing' van Diana Buttu - één staat - roept daarom in Israël heftige reacties op; ze zou uit zijn op het wegvagen van Israël.
Diana Buttu (Juridisch consultant. Canadees en Israëlisch staatsburger)
Blog Trouw, 17-08-2013 (Monique van Hoogstraten)
Jarenlang leek het vredesproces morsdood. Nu zitten Israël en de Palestijnen toch weer samen aan tafel om te praten over een Palestijnse staat. "Een grote grap", zegt Diana Buttu. Een tweestatenoplossing zal er volgens haar nooit komen. "Ik geloof heilig in één staat." Zij was zelf ooit lid van het onderhandelingsteam van de PLO.
Wat was uw eerste emotie, toen u hoorde dat er weer onderhandeld wordt?
"Walging. Een gevoel van walging. Woede ook. Iedereen die de onderhandelingen van de afgelopen twintig jaar heeft gevolgd, weet dat Israël ons nooit een echte, eigen staat zal gunnen. Volledige terugtrekking uit de Westelijke Jordaanoever, de nederzettingen verwijderen, de Palestijnen in vrijheid laten leven? Dat gaat niet gebeuren. Nooit. Dat weet iedereen, van de hoogste onderhandelaar aan tafel tot het kleinste kind in de straat.
Toch gaat de Palestijnse president Abbas weer onderhandelen. Hij is in al die twintig jaar van falende onderhandelingen nooit met een nieuwe strategie gekomen. Dat gebrek aan leiderschap, daar walg ik van."
De Canadees-Palestijnse juriste was zelf vanaf september 2000 vijf jaar betrokken bij de onderhandelingen. "Ik geloofde er toen al niet in, maar ik werd erg onder druk gezet, het onderhandelingsteam had juristen nodig. Ik vond dat ik niet steeds 'nee' kon zeggen, mijn bijdrage aan het land moest leveren."
Buttu zat bij het team dat een akkoord moest bereiken over de grenzen. Beide partijen hadden kaartenmakers, die het zelfs niet eens konden worden over waar de Groene Lijn - de grens tot 1967 - precies was. "De ene na de andere kaart kwam op tafel. Ik vroeg aan een Israëliër: op basis van welk internationaal verdrag stelt u dat wij afstand moeten doen van de grens van 1967? Hij begon te lachen en zei: 'Ik zal het internationaal recht respecteren zodra ik daartoe gedwongen word. Tot dat moment zijn alleen jij en ik samen in deze kamer.'"
Onderhandelen tussen een sterke en zwakke partij, zegt u, dat zal nooit werken. Waarom kiest Abbas dan nu opnieuw voor onderhandelingen?
"Een belangijke reden is de Palestijnse economie. Die is sterk afhankelijk van donoren en staat nu op instorten. Mede door de economische crisis in Europa komt er minder geld binnen, Abbas kan de salarissen van de ambtenaren niet betalen. Hij is bezorgd dat de opstanden van de omliggende landen overslaan, hij heeft geld nodig. Volgens hem blijft donorgeld alleen stromen als hij bereid is tot onderhandelen. En dat doet hij dus, want Abbas is een man zonder visie." Buttu, jaren Abbas' vertrouwelinge, herhaalt het resoluut: "Een visieloze man. Hij zit al sinds 2005 op zijn post, terwijl hij maar voor vier jaar was gekozen, en hij heeft al die jaren niets voor zijn volk gedaan. Terwijl hij, meer dan welke Palestijnse politicus ook, in de positie was om wel wat te doen."
Hij ging wel naar de Verenigde Naties om erkenning te krijgen voor Palestina als staat. Een derde weg, zou je dat kunnen noemen, nadat zowel de gewapende opstand als onderhandelingen niets opleverden. Getuigt dat niet van visie?
"Ik heb destijds gezegd: let op, dit leidt nergens toe. Jazeker, erkenning door de VN geeft fantastische juridische mogelijkheden, we zouden Israël wegens schending van internationale verdragen voor het Internationaal Strafhof kunnen brengen. Maar Abbas neemt die vervolgstappen niet. Hij heeft niet eens een team van juristen. Omdat hij een man is die confrontatie mijdt."
En wat is úw visie?
"Ik geloof zeer sterk in één staat. Alles wijst erop dat er nooit een volledig vrij Palestina zal zijn. Israël zal altijd de grenzen en het luchtruim willen controleren. De tweestatenoplossing was trouwens al dood toen Israël begon met het bouwen van de eerste nederzetting.
Voor mij persoonlijk speelt deze gedachte een grote rol: door de het land te scheiden worden de Palestijnen in de Westelijke Jordaanoever gescheiden van de Palestijnen in Nazareth, in Haifa, Jaffa, allemaal steden in Israël waar veel Palestijnen wonen.
Ik ben opgegroeid in Canada, mijn neef in Amman, een andere neef in het vluchtelingenkamp Tulkarem, mijn ouders kwamen uit Nazareth. Het lot heeft ons op deze verschillende plekken gebracht, maar ons verhaal is hetzelfde, onze geschiedenis is dezelfde.
Als ik Palestijnen vraag: waarom wil je een eigen staat, dan zeggen ze: omdat we vrij willen zijn. Ze beseffen niet dat als we het land kunstmatig in tweeën snijden, we dan geen probleem oplossen, maar juist creëren. We worden afgesneden van onze geschiedenis, van elkaar."
In het scheiden van bevolkingsgroepen gelooft Diana Buttu niet. "De Israëlische regering heeft veel tijd, geld en energie gestoken in het scheiden van Joden en Palestijnen, kijk maar eens naar alle wetten die ervoor moeten zorgen dat Palestijnen apart leven van Joden. Maar uiteindelijk komen ze elkaar overal tegen, werken ze met elkaar, en mixen ze met elkaar."
De beste vrienden van haar ouders, die uit Nazareth kwamen, waren een Joods-Amerikaans echtpaar. Buttu zelf woont in Noord-Israël, in Haifa, waar haar meeste buren Joods zijn. "Ik heb daar geen probleem mee."
Maar Joden en Palestijnen staan niet op gelijke voet. Ik neem niet aan dat de Palestijnen tweederangsburgers willen zijn in die ene staat?
"Dat is precies waar we moeten beginnen, wat we systematisch aan de orde moeten stellen, het discriminatoire karakter van Israël. Mijn man krijgt geen paspoort omdat hij geen Jood is, ook al ben ik Israëlisch staatsburger. Een Israëlisch-Palestijnse jongeman die een baan wil in het winkelcentrum, wordt afgewezen omdat hij niet in het leger heeft gezeten. Ik krijg al mijn rekeningen in het Hebreeuws, terwijl Arabisch óók een officiële taal is. Dit is erger dan tweederangsburger zijn, we worden behandeld alsof we hier niet horen.
Die discriminatie in Israël en de onderdrukking in bezet gebied moeten we aan de kaak stellen, het apartheidssysteem blootleggen. Ik steun de boycotbeweging tegen Israël. We moeten heel duidelijk deze eis stellen: one person, one vote. Stemrecht voor iedereen. Zoals in Zuid-Afrika succesvol is gedaan."
Dat is voor veel Joodse Israëliërs een doemscenario. Als de Palestijnen de meerderheid krijgen - en dat is niet denkbeeldig - dan moeten zij leven met een Palestijnse president. Dat is het einde van de Joodse staat. Hoe gaat u hen overtuigen?
"Ik denk dat we eerst moeten spreken over wat het concept van een staat betekent."
Voor veel Joden is dat volstrekt duidelijk: een Joodse staat, om zich veilig te voelen na eeuwen van vervolging.
"Omdat zij zich veilig willen voelen, doen ze dingen waardoor wij ons onveilig voelen. Ik voel me onveilig in Israël. Als we bereid zijn na te denken over hoe onze gedeelde staat eruit zou moeten zien, denk ik dat veel Israëliërs wel aan boord komen."
U zou ze vanaf het begin aan boord moeten halen.
"Absoluut. En er zijn al mensen die daar samen over praten. Dat is allemaal nog heel informeel."
Het doet me denken aan het oude, linkse zionisme. Het idee dat nieuwe migranten en oude bewoners prima zouden kunnen samenleven.
"Dat klopt. Maar extreme elementen namen het over. Kijk, Palestijnen weten heel goed dat Israëliërs niet meer weggaan. Dat accepteren ze. Ze willen alleen hun rechten."
Wat vinden Palestijnen van uw toekomstvisie? En hoe kijkt de PLO ertegenaan?
"Grappig, dat heeft nog nooit iemand me gevraagd. Ik heb aan de Bir Zeit Universiteit (op de Westelijke Jordaanoever, red.) college gegeven over mensenrechten en democratie. Alle studenten waren voor een eigen Palestijnse staat, een eigen vlag. Maar zodra ze begrepen dat een Palestijnse staat geen Palestijnse natie is, dat Nazareth er niet bij hoort, begonnen ze te twijfelen.
En de PLO? Dat hangt af van wie je spreekt. Velen willen gewoon een einde aan de bezetting, of vinden dit niet realistisch."
Het klinkt ook tamelijk idealistisch.
"Daar ben ik niet zo zeker van. Nieuwe ideeën beginnen altijd op academisch niveau, en sijpelen door naar beneden. Ook het concept van een tweestatenoplossing begon als academische gedachte. Natuurlijk is het hard werken. Heel hard werken. Het wordt de komende jaren mijn project."
Twintig jaar praten
Israël en de Palestijnen onderhandelen al meer dan twintig jaar met elkaar. Directe besprekingen waren er onder meer in Madrid (1991), Camp David (VS, 1993), Sjarm el-Sjeik (Egypte, 1999), Taba (Egypte, 2001) en Annapolis (VS, 2007).
De belangrijkste stappen werden gezet in geheime onderhandelingen in Noorwegen. De Oslo-akkoorden werden in 1993 - nu bijna twintig jaar geleden - op het Witte Huis bezegeld met een handdruk tussen Jasser Arafat en Jitschak Rabin.
'Oslo' was bedoeld als tijdelijk akkoord, maar heeft nooit een vervolg gekregen. Daardoor zijn afspraken van destijds nog steeds geldig.
Zo bestuurt de Palestijnse Autoriteit, die toen werd opgericht, de meeste steden op de Westelijke Jordaanoever. Israël heeft daarentegen totale zeggenschap over de minder dichtbevolkte gebieden, die samen zo'n 70 procent van de Westelijke Jordaanoever uitmaken.
In die zogenoemde 'C-gebieden' heeft Israël de bouw van nederzettingen steeds uitgebreid. In totaal wonen nu ruim 500.000 Joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem. Oost-Jeruzalem behoort niet tot de C-gebieden, maar is door Israël geannexeerd. De internationale gemeenschap heeft die annexatie nooit erkend, en beschouwt ook de nederzettingen daar als illegaal.
In Israël, Gaza, en op de Westoever wonen net iets meer dan 6 miljoen Palestijnen; in Israël en de bezette gebieden wonen 6 miljoen Joden.
De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken John Kerry, die de huidige onderhandelingen heeft geïnitieerd, geeft de partijen negen maanden om tot een vergelijk te komen. De gesprekken vinden afwisselend plaats in Israël en de Palestijnse gebieden.
Een open zenuw in de onderhandelingen is de aard van Israël; het land eist van de Palestijnen dat ze het Joodse karakter van de staat Israël erkennen. De 'oplossing' van Diana Buttu - één staat - roept daarom in Israël heftige reacties op; ze zou uit zijn op het wegvagen van Israël.
Diana Buttu (Juridisch consultant. Canadees en Israëlisch staatsburger)
Blog Trouw, 17-08-2013 (Monique van Hoogstraten)