Barst
28th April 2012, 16:35
'Roken schaadt, zwartwerk ook'
We moeten er echt vanaf, vindt Geert Noels, van die stiekeme sympathie voor de zwartwerker. Want zwartwerk veroorzaakt armoede, en ondergraaft ons systeem. Het verbaast hem zelfs dat de witte werknemers geen mars op Brussel organiseren. In ruil voor die strijd tegen zwartwerk wil de econoom annex vermogensbeheerder wél een vermogenswinstbelasting invoeren.
Ook hij werd kwaad, toen hij vorig weekend hoorde hoe Adecco-topman Patrick De Maeseneire bedrijfsleiders opriep om België te verlaten. 'Die uitspraak heeft iedereen beroerd en dat is zeer begrijpelijk', zegt econoom Geert Noels. 'Maar ik wil er graag de aandacht op vestigen dat mensen die in het zwart werken, eigenlijk hetzelfde doen: ze verlaten het officiële België en vestigen zich in een parallel onderland. En ook dát mogen we niet langer aanvaarden.'
Zwartwerk wordt nog altijd vergoelijkt, vindt Noels. 'Het wordt gedoogd, we vinden het zelfs een beetje sympathiek. Ook ministers en topadviseurs in de sociale zekerheid laten zich weleens ontvallen dat een strenge aanpak van zwartwerk de armoede zou vergroten. En dat idee wil ik ten stelligste bestrijden: zwartwerk veroorzaakt net armoede.'
In feite, zegt Noels, houdt hij een pleidooi voor meer burgerzin. 'We moeten kritisch zijn voor onszelf. Er is zoveel dat vroeger werd aanvaard of door de vingers gezien, en vandaag niet meer. Roken, bijvoorbeeld. Of dronken achter het stuur zitten. Of te snel rijden. Ondertussen weten we dat een mentaliteit kan worden gebroken, kan veranderen. Dat moet nu ook echt gebeuren met sociale fraude. Roken is schadelijk, maar zwartwerk ook. We moeten leren inzien dat het om gedrag gaat dat gevolgen heeft voor iedereen. En dat wij ons sociaal model samen moeten bewaken. Omdat het anders niet lang meer houdbaar zal zijn.'
Weegt fiscale fraude niet zwaarder dan sociale fraude?
'Sociale fraude is geen marginaal gegeven. De totale zwarte economie in ons land wordt geschat op 70 miljard euro. Fiscale fraude wordt door deze regering al hard aangepakt. Dat is ook lang een sport geweest, een typisch Belgische kwaal, die niet langer wordt aanvaard. Terecht. Het is volgens mij ook een generatiebreuk: de jonge generatie wil een eenvoudige, transparante en correcte fiscaliteit. In dit internettijdperk wordt transparantie niet meer gevreesd, maar omarmd. Met de strijd tegen sociale fraude moet het dezelfde kant op. Ook dat moet transparanter. Ook daar moet de overheid een tandje bijsteken. Iedereen moet zijn fair share betalen.'
Waarom veroorzaakt zwartwerk armoede?
'Zwartwerk treft in de eerste plaats de zwaksten en de armsten. Vooral de onderste geledingen van de arbeidsmarkt ondervinden er concurrentie van. Omdat zwartwerkers niets bijdragen, en vaak zelfs nog van een uitkering genieten, ondergraven ze ons sociaal model.'
'Op termijn is dat dodelijk voor een systeem dat gebaseerd is op solidariteit en verantwoordelijkheid. Zo zagen ze de tak door waarop we met z'n allen zitten. En als ons systeem niet langer houdbaar is en mensen zich privé moeten verzekeren, zijn het weer de zwaksten die uit de boot zullen vallen. Wie vandaag loontrekkend is én tegelijk in het zwart werkt, moet weten dat hij op termijn zijn eigen sociale zekerheid ondergraaft.'
Profiteurs zullen er toch altijd zijn?
'Dat klopt. Maar het moet een kleine minderheid blijven. Toen ik naar het leger moest, in 1990, werd zestig procent van de jongemannen vrijgesteld van legerdienst. Dat was niet langer rechtvaardig en iedereen voelde dat. Mede daarom is de legerdienst afgeschaft. Zo is het ook met belastingen: pas als 99 procent van de mensen correct betaalt, zal het voor iedereen rechtvaardig overkomen. Of neem verkeersboetes: als 99 procent daarvan correct wordt geïnd, dan aanvaarden mensen die boetes. En dan kunnen ze ook wat omlaag, zoals in Nederland bijvoorbeeld, waar de boetes lager zijn, maar er meer worden geïnd.'
Werken onze hoge loonlasten geen zwartwerk in de hand?
'Als zwartwerk efficiënter wordt bestreden, dan kunnen die lasten omlaag. Dat moet ook, want steeds hogere belastingen doen de inkomsten dalen. Met betrekking tot die loonlasten maken we trouwens een denkfout. Het is niet omdat wij zo productief zijn dat de loonlasten zo hoog mogen zijn. Het omgekeerde is waar: het is omdat de loonlasten hier zo hoog liggen, dat onze productiviteit almaar moet toenemen.'
We moeten almaar harder werken, omdat de lasten stijgen?
'Zo is dat. Dat is een belangrijke boodschap die ik wil meegeven: de witten moeten almaar harder werken omdat de zwarten niet streng genoeg worden aangepakt. België heeft een aantal wereldrecords. De hoogste belastingen, maar ook de hoogste 'loonwig': zo noemt men de extra belasting die de witten moeten betalen om de ontduiking van de zwarten goed te maken. Je vraagt je af waarom werknemers nog geen mars op Brussel hebben georganiseerd om dat aan te klagen. Ze blijven het ondergaan, terwijl steeds meer mensen een burn-out krijgen.'
Hoe kan de regering het zwartwerk aanpakken?
'Het zwarte circuit kan met een aantal eenvoudige maatregelen sterk worden gekortwiekt. Bijvoorbeeld door alle betalingen boven de 450 euro verplicht elektronisch te laten verlopen. In Frankrijk is dat zo. Als je daar een veranda bouwt, kan de fiscus je bankuittreksels opvragen. Die worden dan ook aanvaard als bewijs, zonder discussie. Dat maakt al een groot verschil. Het zwarte circuit in Frankrijk is maar half zo groot als in België. Mensen die zich met grote sommen geld verplaatsen, zijn in zo'n systeem verdacht. Elektronisch geld is veiliger. Als we meer elektronisch betalen, verlaagt automatisch de bewakingskost voor de samenleving.'
Wat vindt u ervan om wat lasten op arbeid te verschuiven naar lasten op vermogen?
'Om de eerste aanzet en de overgang naar lagere loonbelasting te financieren, kan de regering overwegen om een meerwaardebelasting op speculatieve winsten in te voeren. De meerwaarde die binnen een kalenderjaar wordt behaald op een aandeel, obligatie of beleggingsfonds kan bijvoorbeeld worden belast aan het tarief van de roerende voorheffing: 25 procent.'
Voor een vermogensbeheerder bij Econopolis is dat een verrassend idee.
'Dat is misschien zo, ja. Sommige klanten zullen mij nu vragen of ik op mijn hoofd gevallen ben. (lacht) Maar in deze tijden van crisis hebben we een gezonde cocktail van rechtse én linkse recepten nodig. Dan zien mensen dat het van twee kanten komt. Iedereen moet zijn steentje bijdragen. De maatregelen mogen ook niet los van mekaar worden gezien. Als ik een vermogenswinstbelasting suggereer, bestaat het risico dat men alleen dat onthoudt en niet de noodzaak van de strijd tegen zwartwerk. En van de noodzaak om de belastingen te verlagen.'
Worden grote vermogens in ons land niet te veel ontzien?
'Nee, dat is niet zo. De tijd dat rijke Nederlanders in België kwamen wonen, is voorbij. Men vlucht nu in omgekeerde richting. Mensen die met hun vermogen in België blijven, verdienen dan ook respect, vind ik. Laten we ophouden met die mensen te verketteren. Want dan gaat het om witte vermogens, van mensen die wel degelijk hun bijdragen willen leveren aan ons systeem. De zwarte vermogens zitten in Zwitserland.'
Eigenlijk houdt u een ethisch pleidooi.
'Absoluut. Dit gaat over ethiek, over waarden.'
Alleen staat de fiscale ethiek bij velen wellicht op een laag pitje sinds bekend is dat Dexia de belastingbetaler nog vele miljarden gaat kosten.
'Het Dexia-verhaal is inderdaad hemeltergend. Dat zal ons in totaal vijf keer zoveel kosten als het hele Oosterweeldossier, en dat is dan tenminste nog een productieve investering. Dexia is een funest verhaal dat helaas typisch Belgisch is. Kennelijk zijn wij op een aantal vlakken niet bereid om mensen verantwoordelijk te houden voor wat er fout gaat. Ook op dat gebied moeten we naar een cultuuromslag, een mentaliteitsverandering. We moeten leren aanvaarden dat sommige mensen veel geld verdienen en flinke bonussen uitgekeerd krijgen. Maar als die mensen dan de samenleving aantasten met toxische producten, dan moeten ze daarvan ook de gevolgen dragen. Ook dat is een kwestie van respect en burgerzin: wie zware verantwoordelijkheden heeft, moet zich gedragen als een goede huisvader. In elk beschaafd land is dat zo.'
DS, 28-04-2012 (Joël De Ceulaer)
We moeten er echt vanaf, vindt Geert Noels, van die stiekeme sympathie voor de zwartwerker. Want zwartwerk veroorzaakt armoede, en ondergraaft ons systeem. Het verbaast hem zelfs dat de witte werknemers geen mars op Brussel organiseren. In ruil voor die strijd tegen zwartwerk wil de econoom annex vermogensbeheerder wél een vermogenswinstbelasting invoeren.
Ook hij werd kwaad, toen hij vorig weekend hoorde hoe Adecco-topman Patrick De Maeseneire bedrijfsleiders opriep om België te verlaten. 'Die uitspraak heeft iedereen beroerd en dat is zeer begrijpelijk', zegt econoom Geert Noels. 'Maar ik wil er graag de aandacht op vestigen dat mensen die in het zwart werken, eigenlijk hetzelfde doen: ze verlaten het officiële België en vestigen zich in een parallel onderland. En ook dát mogen we niet langer aanvaarden.'
Zwartwerk wordt nog altijd vergoelijkt, vindt Noels. 'Het wordt gedoogd, we vinden het zelfs een beetje sympathiek. Ook ministers en topadviseurs in de sociale zekerheid laten zich weleens ontvallen dat een strenge aanpak van zwartwerk de armoede zou vergroten. En dat idee wil ik ten stelligste bestrijden: zwartwerk veroorzaakt net armoede.'
In feite, zegt Noels, houdt hij een pleidooi voor meer burgerzin. 'We moeten kritisch zijn voor onszelf. Er is zoveel dat vroeger werd aanvaard of door de vingers gezien, en vandaag niet meer. Roken, bijvoorbeeld. Of dronken achter het stuur zitten. Of te snel rijden. Ondertussen weten we dat een mentaliteit kan worden gebroken, kan veranderen. Dat moet nu ook echt gebeuren met sociale fraude. Roken is schadelijk, maar zwartwerk ook. We moeten leren inzien dat het om gedrag gaat dat gevolgen heeft voor iedereen. En dat wij ons sociaal model samen moeten bewaken. Omdat het anders niet lang meer houdbaar zal zijn.'
Weegt fiscale fraude niet zwaarder dan sociale fraude?
'Sociale fraude is geen marginaal gegeven. De totale zwarte economie in ons land wordt geschat op 70 miljard euro. Fiscale fraude wordt door deze regering al hard aangepakt. Dat is ook lang een sport geweest, een typisch Belgische kwaal, die niet langer wordt aanvaard. Terecht. Het is volgens mij ook een generatiebreuk: de jonge generatie wil een eenvoudige, transparante en correcte fiscaliteit. In dit internettijdperk wordt transparantie niet meer gevreesd, maar omarmd. Met de strijd tegen sociale fraude moet het dezelfde kant op. Ook dat moet transparanter. Ook daar moet de overheid een tandje bijsteken. Iedereen moet zijn fair share betalen.'
Waarom veroorzaakt zwartwerk armoede?
'Zwartwerk treft in de eerste plaats de zwaksten en de armsten. Vooral de onderste geledingen van de arbeidsmarkt ondervinden er concurrentie van. Omdat zwartwerkers niets bijdragen, en vaak zelfs nog van een uitkering genieten, ondergraven ze ons sociaal model.'
'Op termijn is dat dodelijk voor een systeem dat gebaseerd is op solidariteit en verantwoordelijkheid. Zo zagen ze de tak door waarop we met z'n allen zitten. En als ons systeem niet langer houdbaar is en mensen zich privé moeten verzekeren, zijn het weer de zwaksten die uit de boot zullen vallen. Wie vandaag loontrekkend is én tegelijk in het zwart werkt, moet weten dat hij op termijn zijn eigen sociale zekerheid ondergraaft.'
Profiteurs zullen er toch altijd zijn?
'Dat klopt. Maar het moet een kleine minderheid blijven. Toen ik naar het leger moest, in 1990, werd zestig procent van de jongemannen vrijgesteld van legerdienst. Dat was niet langer rechtvaardig en iedereen voelde dat. Mede daarom is de legerdienst afgeschaft. Zo is het ook met belastingen: pas als 99 procent van de mensen correct betaalt, zal het voor iedereen rechtvaardig overkomen. Of neem verkeersboetes: als 99 procent daarvan correct wordt geïnd, dan aanvaarden mensen die boetes. En dan kunnen ze ook wat omlaag, zoals in Nederland bijvoorbeeld, waar de boetes lager zijn, maar er meer worden geïnd.'
Werken onze hoge loonlasten geen zwartwerk in de hand?
'Als zwartwerk efficiënter wordt bestreden, dan kunnen die lasten omlaag. Dat moet ook, want steeds hogere belastingen doen de inkomsten dalen. Met betrekking tot die loonlasten maken we trouwens een denkfout. Het is niet omdat wij zo productief zijn dat de loonlasten zo hoog mogen zijn. Het omgekeerde is waar: het is omdat de loonlasten hier zo hoog liggen, dat onze productiviteit almaar moet toenemen.'
We moeten almaar harder werken, omdat de lasten stijgen?
'Zo is dat. Dat is een belangrijke boodschap die ik wil meegeven: de witten moeten almaar harder werken omdat de zwarten niet streng genoeg worden aangepakt. België heeft een aantal wereldrecords. De hoogste belastingen, maar ook de hoogste 'loonwig': zo noemt men de extra belasting die de witten moeten betalen om de ontduiking van de zwarten goed te maken. Je vraagt je af waarom werknemers nog geen mars op Brussel hebben georganiseerd om dat aan te klagen. Ze blijven het ondergaan, terwijl steeds meer mensen een burn-out krijgen.'
Hoe kan de regering het zwartwerk aanpakken?
'Het zwarte circuit kan met een aantal eenvoudige maatregelen sterk worden gekortwiekt. Bijvoorbeeld door alle betalingen boven de 450 euro verplicht elektronisch te laten verlopen. In Frankrijk is dat zo. Als je daar een veranda bouwt, kan de fiscus je bankuittreksels opvragen. Die worden dan ook aanvaard als bewijs, zonder discussie. Dat maakt al een groot verschil. Het zwarte circuit in Frankrijk is maar half zo groot als in België. Mensen die zich met grote sommen geld verplaatsen, zijn in zo'n systeem verdacht. Elektronisch geld is veiliger. Als we meer elektronisch betalen, verlaagt automatisch de bewakingskost voor de samenleving.'
Wat vindt u ervan om wat lasten op arbeid te verschuiven naar lasten op vermogen?
'Om de eerste aanzet en de overgang naar lagere loonbelasting te financieren, kan de regering overwegen om een meerwaardebelasting op speculatieve winsten in te voeren. De meerwaarde die binnen een kalenderjaar wordt behaald op een aandeel, obligatie of beleggingsfonds kan bijvoorbeeld worden belast aan het tarief van de roerende voorheffing: 25 procent.'
Voor een vermogensbeheerder bij Econopolis is dat een verrassend idee.
'Dat is misschien zo, ja. Sommige klanten zullen mij nu vragen of ik op mijn hoofd gevallen ben. (lacht) Maar in deze tijden van crisis hebben we een gezonde cocktail van rechtse én linkse recepten nodig. Dan zien mensen dat het van twee kanten komt. Iedereen moet zijn steentje bijdragen. De maatregelen mogen ook niet los van mekaar worden gezien. Als ik een vermogenswinstbelasting suggereer, bestaat het risico dat men alleen dat onthoudt en niet de noodzaak van de strijd tegen zwartwerk. En van de noodzaak om de belastingen te verlagen.'
Worden grote vermogens in ons land niet te veel ontzien?
'Nee, dat is niet zo. De tijd dat rijke Nederlanders in België kwamen wonen, is voorbij. Men vlucht nu in omgekeerde richting. Mensen die met hun vermogen in België blijven, verdienen dan ook respect, vind ik. Laten we ophouden met die mensen te verketteren. Want dan gaat het om witte vermogens, van mensen die wel degelijk hun bijdragen willen leveren aan ons systeem. De zwarte vermogens zitten in Zwitserland.'
Eigenlijk houdt u een ethisch pleidooi.
'Absoluut. Dit gaat over ethiek, over waarden.'
Alleen staat de fiscale ethiek bij velen wellicht op een laag pitje sinds bekend is dat Dexia de belastingbetaler nog vele miljarden gaat kosten.
'Het Dexia-verhaal is inderdaad hemeltergend. Dat zal ons in totaal vijf keer zoveel kosten als het hele Oosterweeldossier, en dat is dan tenminste nog een productieve investering. Dexia is een funest verhaal dat helaas typisch Belgisch is. Kennelijk zijn wij op een aantal vlakken niet bereid om mensen verantwoordelijk te houden voor wat er fout gaat. Ook op dat gebied moeten we naar een cultuuromslag, een mentaliteitsverandering. We moeten leren aanvaarden dat sommige mensen veel geld verdienen en flinke bonussen uitgekeerd krijgen. Maar als die mensen dan de samenleving aantasten met toxische producten, dan moeten ze daarvan ook de gevolgen dragen. Ook dat is een kwestie van respect en burgerzin: wie zware verantwoordelijkheden heeft, moet zich gedragen als een goede huisvader. In elk beschaafd land is dat zo.'
DS, 28-04-2012 (Joël De Ceulaer)