Barst
10th March 2012, 16:56
'Drugsdealers moeten hard werken'
Loïc Wacquant, 'Paria's van de stad. Nieuwe marginaliteit in tijden van neoliberalisme', Epo, 2012.
Weinig blanken kennen de zwarte getto's in Amerika zo goed als Loïc Wacquant. Hij woonde er, hij leefde er, hij liet er zelfs zijn neus breken. In zijn nieuwe boek, Paria's van de stad, legt de Franse socioloog uit waarom verpauperde wijken in Europese steden geen getto's, maar anti-getto's zijn. En waarom armen minder rechten hebben dan bankiers.
Het is een verbijsterende stelling: hoe beter migranten zich in onze samenleving integreren, des te meer zullen de xenofobie en het racisme toenemen. 'En toch is het zo', zegt Loïc Wacquant. 'De vreemdelingenhaat is de voorbije decennia enorm toegenomen in Europa. En dat heeft onder meer te maken met de toenemende integratie van wat ik de postkoloniale migranten noem. Als ze zich volledig zouden isoleren in getto's, zouden ze onzichtbaar zijn in de rest van de samenleving. Het is net omdat ze de sociale en economische afstand met de autochtone bevolking is afgenomen, dat er wrijvingen zijn. Onder meer omdat autochtone arbeiders migranten beschouwen als concurrenten op de arbeidsmarkt.'
Als Loïc Wacquant sociologisch onderzoek doet, dan blijft hij niet alleen achter zijn bureau zitten - of achter zijn bureaus, want hij heeft er twee: eentje aan de universiteit van Berkeley in Californië, en eentje aan de Parijse Sorbonne, waar hij nog altijd verbonden is aan het Centre de sociologie Européenne, dat gesticht werd door zijn leermeester Pierre Bourdieu. Nee, als Wacquant iets wil onderzoeken, dan dompelt hij er zich hélemaal in onder. Toen hij in de jaren tachtig onderzoek deed in het zwarte getto van Chicago, leerde hij zelfs boksen - hij moet de enige socioloog zijn die ooit zijn neus brak ten behoeve van de wetenschap.
Hij weet, kortom, wat stedelijke marginaliteit is. Ook in Europa, waar hij onder meer onderzoek deed in de Parijse banlieues. In zijn pas verschenen boek Paria's van de stad vergelijkt hij Europa met de VS. Belangrijkste conclusie: wat velen hier getto's noemen, zijn dat helemaal niet. 'De traditionele zwarte getto's in Amerika waren absoluut geen verpauperde buurten', legt hij uit. 'Integendeel. Aangezien álle zwarten er woonden, omdat ze geen andere keuze hadden, ontwikkelde zich mettertijd ook een zwarte middenklasse. Net zoals dat in de zestiende eeuw bijvoorbeeld het geval was met de joodse getto's in Europese steden. Mijn collega Richard Sennett noemt die historische getto's 'stedelijke condooms', omdat het een soort instrumenten zijn om etnische vermenging te voorkomen, terwijl de geïsoleerde groepen toch nog een economische bijdrage kunnen leveren.'
Bestaan die zwarte Amerikaanse getto's nog?
'Eigenlijk niet. Die zijn volledig in elkaar geklapt in de jaren zeventig. Ik noem ze vandaag liever hypergetto's - omdat ze niet alleen zwart zijn, maar ook arm. Na de jaren zestig heeft deoverheid zich teruggetrokken. Subsidieprogramma's werden stopgezet en getto's werden aan hun lot overgelaten. De zwarte middenklasse trok weg en dus bleven alleen de armen over. Daarom zijn ras en armoede in de VS vandaag zo sterk met elkaar verweven. En de verklaring die men daarvoor geeft, klopt niet. Het ligt niet aan het antisociaal gedrag van de zwarten, of aan hun gebrekkige organisatievermogen - nee, die buurten zijn verpauperd doordat de overheid er niet meer naar omkijkt en de arbeidsmarkt is ontwricht.'
En zulke hypergetto's kent Europa niet?
'Nee. Europese steden hebben nooit zulke etnisch homogene buurten gekend. In de Parijse banlieues wonen meer dan zestig verschillende nationaliteiten. De postkoloniale migranten in Europa hebben zich de voorbije decennia meer en meer verspreid over de hele stad. De grenzen van de arme wijken zijn poreuzer, de sociale mobiliteit is groter. Gevolg: migranten die het gemaakt hebben, trekken weg. Alleen de verpauperde bevolking blijft er achter.'
Is die sociale mobiliteit niet positief?
'Zeker. Maar er zitten ook nadelen aan. Als de succesvolle buurtbewoners wegtrekken, dan is dat altijd sociaal kapitaal dat vertrekt. Er ontwikkelt zich geen collectieve identiteit, zoals dat wel het geval was in de zwarte getto's in Amerika. Daar stonden in de loop der jaren leidersfiguren op die in de politiek gingen, die streden voor burgerrechten, die het opnamen voor hun gemeenschap. Dat proces hebben we in de Europese banlieues niet gezien - daarom gebruik ik de term anti-getto's.'
Wat de 'bestraffing van armoede' betreft, lijkt Europa wél op de VS, schreef u in uw vorige boek. U noemt gevangenissen een vorm van sociale huisvesting.
'Dat is al zo sinds de zestiende eeuw. En vandaag nog altijd. Geef toe dat er weinig bankiers in de gevangenis zitten, terwijl de omvang van hun misdaden toch voor iedereen duidelijk is. De overgrote meerderheid van de gevangenispopulatie is arm. En zwart, in de VS. Of vreemdeling, in Europa. De disproportionele vertegenwoordiging van vreemdelingen in onze gevangenissen is nog erger dan die van zwarten in Amerikaanse gevangenissen.'
Maar zitten de Amerikaanse gevangenissen niet voller?
'Ja, in de VS zitten 740 mensen per 100.000 inwoners in de cel. In België, bijvoorbeeld, is dat maar 90 op 100.000. In de VS worden de gevangenissen gebruikt om armoede te kanaliseren. In Europa wordt vooral de politie daarvoor gebruikt. Het aantal mensen dat zonder enige vorm van beschuldiging een dag lang wordt vastgehouden door de politie, is in Frankrijk de afgelopen tien jaar verdriedubbeld. En wie wordt vastgehouden? Altijd opnieuw dezelfde mensen, in altijd dezelfde buurten.'
Is het niet logisch dat de politie optreedt als dat nodig is?
'Absoluut. Maar in Europa is de aanpak van straatcriminaliteit de laatste jaren een soort van theater geworden, een nummertje dat de overheid opvoert om haar legitimiteit te bevestigen. De overheid kan het inkomen en de jobs van haar burgers niet meer beschermen, biedt hoe langer hoe minder een sociaal-economisch vangnet - en dat probeert ze te compenseren door meer politie op pad te sturen. Terwijl het straatgeweld, en ook het seksueel geweld trouwens, de afgelopen decennia alleen maar is afgenomen.'
Meent u dat?
'Dat meen ik. Alleen is onze tolerantie ook afgenomen, daarom valt dat geweld meer op.'
Is er een verband tussen criminaliteit en etniciteit?
'Nee, er is een verband tussen criminaliteit en sociale klasse. In de statistieken zijn postkoloniale migranten oververtegenwoordigd, maar als je corrigeert voor sociale achtergrond en positie in de samenleving, is dat niet meer het geval. Er zijn verschillende manieren om een inkomen te verwerven: werk, bijstand, familie of illegale activiteiten. Als die eerste drie deuren gesloten zijn, kies je de laatste deur.'
Wie drugsdealer wordt, heeft niet noodzakelijk een slechte arbeidsattitude?
'Integendeel. Drugsdealers moeten hard werken, ze maken lange dagen en werken toch algauw zeventig uur per week. De kwaliteiten die je nodig hebt om drugs te dealen, zijn dezelfde kwaliteiten die je nodig hebt om een succesvol ondernemer te worden. Mensen willen niet per se iets illegaals doen, hoor. Ze willen vooral een goed inkomen, om een goed leven te leiden. Je komt pas in de criminaliteit als je geen andere mogelijkheden hebt om vooruit te komen in het leven. Drugsdealers hebben hetzelfde levensdoel als beursspeculanten.'
Maar er is geen deftig werk voor iedereen.
'En dát is het centrale probleem. Waar die arme buurten in onze steden het hárdst onder lijden, is de hoge werkloosheid. De ontwrichting van de arbeidsmarkt is het probleem van deze tijd. Voor te veel mensen is arbeid vandaag onzeker en slecht betaald. Sociologen hebben het al een paar jaar over het zogenaamde precariaat: de jonge onderklasse die niet meer aan de bak komt. Wat een groot probleem is, want wie geen uitzicht heeft op een degelijke job, kan zijn leven niet plannen. De overheid moet het heft opnieuw in handen nemen en de werkgelegenheid aanzwengelen met een grondig investeringsbeleid.'
Onze overheden hebben toch geen geld?
'Toen de banken moesten worden gered, hadden ze wel geld. En het geld dat ze niet hadden, hebben ze geleend. Dus dat argument klopt niet. Als de nood hoog is, kan het wel. En de nood is hoog. De infrastructuur in arme buurten moet worden aangepakt, de openbare dienstverlening moet veel beter. Als de afvalophaling en het openbaar vervoer in de betere wijken even slecht zou zijn als in die arme wijken, dan zou niemand dat aanvaarden. Ook de scholen en de sociale huisvesting moeten beter. Vandaag is de politieman het enige gezicht van de staat dat zich nog vertoont in die buurten. Zelfs de postkantoren zijn allemaal gesloten - met alle gevolgen van dien, want die hadden ook een positieve impact op het sociale leven.'
De staat kan toch niet alles oplossen?
'Natuurlijk niet. Maar als we die investeringen doen, kunnen alle andere problemen tot hun ware proporties worden teruggebracht. Er zal nog altijd delinquentie zijn. Er zullen nog altijd drugs worden gedeald. De politie zal nog altijd nodig zijn. Maar vandaag is de politie het enige gezicht van de staat dat men in die wijken nog ziet. Dat moet anders. Als iedereen werk vindt, en alle jongeren zien dat ze een toekomst hebben, dan zullen al die culturele en religieuze problemen niet meer zo dramatisch lijken. Geloof me: als iedereen een baan heeft, maken mensen zich automatisch minder zorgen over pakweg moslima's met een hoofddoek.'
DS, 10-03-2012 (Joël De Ceulaer)
Loïc Wacquant, 'Paria's van de stad. Nieuwe marginaliteit in tijden van neoliberalisme', Epo, 2012.
Weinig blanken kennen de zwarte getto's in Amerika zo goed als Loïc Wacquant. Hij woonde er, hij leefde er, hij liet er zelfs zijn neus breken. In zijn nieuwe boek, Paria's van de stad, legt de Franse socioloog uit waarom verpauperde wijken in Europese steden geen getto's, maar anti-getto's zijn. En waarom armen minder rechten hebben dan bankiers.
Het is een verbijsterende stelling: hoe beter migranten zich in onze samenleving integreren, des te meer zullen de xenofobie en het racisme toenemen. 'En toch is het zo', zegt Loïc Wacquant. 'De vreemdelingenhaat is de voorbije decennia enorm toegenomen in Europa. En dat heeft onder meer te maken met de toenemende integratie van wat ik de postkoloniale migranten noem. Als ze zich volledig zouden isoleren in getto's, zouden ze onzichtbaar zijn in de rest van de samenleving. Het is net omdat ze de sociale en economische afstand met de autochtone bevolking is afgenomen, dat er wrijvingen zijn. Onder meer omdat autochtone arbeiders migranten beschouwen als concurrenten op de arbeidsmarkt.'
Als Loïc Wacquant sociologisch onderzoek doet, dan blijft hij niet alleen achter zijn bureau zitten - of achter zijn bureaus, want hij heeft er twee: eentje aan de universiteit van Berkeley in Californië, en eentje aan de Parijse Sorbonne, waar hij nog altijd verbonden is aan het Centre de sociologie Européenne, dat gesticht werd door zijn leermeester Pierre Bourdieu. Nee, als Wacquant iets wil onderzoeken, dan dompelt hij er zich hélemaal in onder. Toen hij in de jaren tachtig onderzoek deed in het zwarte getto van Chicago, leerde hij zelfs boksen - hij moet de enige socioloog zijn die ooit zijn neus brak ten behoeve van de wetenschap.
Hij weet, kortom, wat stedelijke marginaliteit is. Ook in Europa, waar hij onder meer onderzoek deed in de Parijse banlieues. In zijn pas verschenen boek Paria's van de stad vergelijkt hij Europa met de VS. Belangrijkste conclusie: wat velen hier getto's noemen, zijn dat helemaal niet. 'De traditionele zwarte getto's in Amerika waren absoluut geen verpauperde buurten', legt hij uit. 'Integendeel. Aangezien álle zwarten er woonden, omdat ze geen andere keuze hadden, ontwikkelde zich mettertijd ook een zwarte middenklasse. Net zoals dat in de zestiende eeuw bijvoorbeeld het geval was met de joodse getto's in Europese steden. Mijn collega Richard Sennett noemt die historische getto's 'stedelijke condooms', omdat het een soort instrumenten zijn om etnische vermenging te voorkomen, terwijl de geïsoleerde groepen toch nog een economische bijdrage kunnen leveren.'
Bestaan die zwarte Amerikaanse getto's nog?
'Eigenlijk niet. Die zijn volledig in elkaar geklapt in de jaren zeventig. Ik noem ze vandaag liever hypergetto's - omdat ze niet alleen zwart zijn, maar ook arm. Na de jaren zestig heeft deoverheid zich teruggetrokken. Subsidieprogramma's werden stopgezet en getto's werden aan hun lot overgelaten. De zwarte middenklasse trok weg en dus bleven alleen de armen over. Daarom zijn ras en armoede in de VS vandaag zo sterk met elkaar verweven. En de verklaring die men daarvoor geeft, klopt niet. Het ligt niet aan het antisociaal gedrag van de zwarten, of aan hun gebrekkige organisatievermogen - nee, die buurten zijn verpauperd doordat de overheid er niet meer naar omkijkt en de arbeidsmarkt is ontwricht.'
En zulke hypergetto's kent Europa niet?
'Nee. Europese steden hebben nooit zulke etnisch homogene buurten gekend. In de Parijse banlieues wonen meer dan zestig verschillende nationaliteiten. De postkoloniale migranten in Europa hebben zich de voorbije decennia meer en meer verspreid over de hele stad. De grenzen van de arme wijken zijn poreuzer, de sociale mobiliteit is groter. Gevolg: migranten die het gemaakt hebben, trekken weg. Alleen de verpauperde bevolking blijft er achter.'
Is die sociale mobiliteit niet positief?
'Zeker. Maar er zitten ook nadelen aan. Als de succesvolle buurtbewoners wegtrekken, dan is dat altijd sociaal kapitaal dat vertrekt. Er ontwikkelt zich geen collectieve identiteit, zoals dat wel het geval was in de zwarte getto's in Amerika. Daar stonden in de loop der jaren leidersfiguren op die in de politiek gingen, die streden voor burgerrechten, die het opnamen voor hun gemeenschap. Dat proces hebben we in de Europese banlieues niet gezien - daarom gebruik ik de term anti-getto's.'
Wat de 'bestraffing van armoede' betreft, lijkt Europa wél op de VS, schreef u in uw vorige boek. U noemt gevangenissen een vorm van sociale huisvesting.
'Dat is al zo sinds de zestiende eeuw. En vandaag nog altijd. Geef toe dat er weinig bankiers in de gevangenis zitten, terwijl de omvang van hun misdaden toch voor iedereen duidelijk is. De overgrote meerderheid van de gevangenispopulatie is arm. En zwart, in de VS. Of vreemdeling, in Europa. De disproportionele vertegenwoordiging van vreemdelingen in onze gevangenissen is nog erger dan die van zwarten in Amerikaanse gevangenissen.'
Maar zitten de Amerikaanse gevangenissen niet voller?
'Ja, in de VS zitten 740 mensen per 100.000 inwoners in de cel. In België, bijvoorbeeld, is dat maar 90 op 100.000. In de VS worden de gevangenissen gebruikt om armoede te kanaliseren. In Europa wordt vooral de politie daarvoor gebruikt. Het aantal mensen dat zonder enige vorm van beschuldiging een dag lang wordt vastgehouden door de politie, is in Frankrijk de afgelopen tien jaar verdriedubbeld. En wie wordt vastgehouden? Altijd opnieuw dezelfde mensen, in altijd dezelfde buurten.'
Is het niet logisch dat de politie optreedt als dat nodig is?
'Absoluut. Maar in Europa is de aanpak van straatcriminaliteit de laatste jaren een soort van theater geworden, een nummertje dat de overheid opvoert om haar legitimiteit te bevestigen. De overheid kan het inkomen en de jobs van haar burgers niet meer beschermen, biedt hoe langer hoe minder een sociaal-economisch vangnet - en dat probeert ze te compenseren door meer politie op pad te sturen. Terwijl het straatgeweld, en ook het seksueel geweld trouwens, de afgelopen decennia alleen maar is afgenomen.'
Meent u dat?
'Dat meen ik. Alleen is onze tolerantie ook afgenomen, daarom valt dat geweld meer op.'
Is er een verband tussen criminaliteit en etniciteit?
'Nee, er is een verband tussen criminaliteit en sociale klasse. In de statistieken zijn postkoloniale migranten oververtegenwoordigd, maar als je corrigeert voor sociale achtergrond en positie in de samenleving, is dat niet meer het geval. Er zijn verschillende manieren om een inkomen te verwerven: werk, bijstand, familie of illegale activiteiten. Als die eerste drie deuren gesloten zijn, kies je de laatste deur.'
Wie drugsdealer wordt, heeft niet noodzakelijk een slechte arbeidsattitude?
'Integendeel. Drugsdealers moeten hard werken, ze maken lange dagen en werken toch algauw zeventig uur per week. De kwaliteiten die je nodig hebt om drugs te dealen, zijn dezelfde kwaliteiten die je nodig hebt om een succesvol ondernemer te worden. Mensen willen niet per se iets illegaals doen, hoor. Ze willen vooral een goed inkomen, om een goed leven te leiden. Je komt pas in de criminaliteit als je geen andere mogelijkheden hebt om vooruit te komen in het leven. Drugsdealers hebben hetzelfde levensdoel als beursspeculanten.'
Maar er is geen deftig werk voor iedereen.
'En dát is het centrale probleem. Waar die arme buurten in onze steden het hárdst onder lijden, is de hoge werkloosheid. De ontwrichting van de arbeidsmarkt is het probleem van deze tijd. Voor te veel mensen is arbeid vandaag onzeker en slecht betaald. Sociologen hebben het al een paar jaar over het zogenaamde precariaat: de jonge onderklasse die niet meer aan de bak komt. Wat een groot probleem is, want wie geen uitzicht heeft op een degelijke job, kan zijn leven niet plannen. De overheid moet het heft opnieuw in handen nemen en de werkgelegenheid aanzwengelen met een grondig investeringsbeleid.'
Onze overheden hebben toch geen geld?
'Toen de banken moesten worden gered, hadden ze wel geld. En het geld dat ze niet hadden, hebben ze geleend. Dus dat argument klopt niet. Als de nood hoog is, kan het wel. En de nood is hoog. De infrastructuur in arme buurten moet worden aangepakt, de openbare dienstverlening moet veel beter. Als de afvalophaling en het openbaar vervoer in de betere wijken even slecht zou zijn als in die arme wijken, dan zou niemand dat aanvaarden. Ook de scholen en de sociale huisvesting moeten beter. Vandaag is de politieman het enige gezicht van de staat dat zich nog vertoont in die buurten. Zelfs de postkantoren zijn allemaal gesloten - met alle gevolgen van dien, want die hadden ook een positieve impact op het sociale leven.'
De staat kan toch niet alles oplossen?
'Natuurlijk niet. Maar als we die investeringen doen, kunnen alle andere problemen tot hun ware proporties worden teruggebracht. Er zal nog altijd delinquentie zijn. Er zullen nog altijd drugs worden gedeald. De politie zal nog altijd nodig zijn. Maar vandaag is de politie het enige gezicht van de staat dat men in die wijken nog ziet. Dat moet anders. Als iedereen werk vindt, en alle jongeren zien dat ze een toekomst hebben, dan zullen al die culturele en religieuze problemen niet meer zo dramatisch lijken. Geloof me: als iedereen een baan heeft, maken mensen zich automatisch minder zorgen over pakweg moslima's met een hoofddoek.'
DS, 10-03-2012 (Joël De Ceulaer)