Zittenblijven afschaffen?

[Barst]

Zittenblijven is geen oplossing voor slechte cijfers


BRUSSEL - Zittenblijven leidt niet tot betere schoolprestaties, behalve in het bisjaar. Zweden toont hoe het anders kan.


In het schooljaar 2009-2010 waren 2,68 procent van de leerlingen in de lagere school zittenblijvers, dat betekent dat ze in dat schooljaar in hetzelfde leerjaar zaten als in 2008-2009. Het secundair onderwijs telde in dat schooljaar 5,33procent zittenblijvers.

Het gevolg is dat grote aantallen leerlingen met één of meerdere jaren vertraging de schoolbanken verlaten. In het tweede jaar secundair heeft al 27 procent van de Vlaamse leerlingen één of meerdere jaren schoolse vertraging, jongens nog meer dan meisjes.

Maar het zittenblijven leidt niet tot betere schoolprestaties, uitgezonderd in het bisjaar. Dat blijkt uit Zittenblijven in vraag gesteld, een studie van vier Leuvense onderzoekers in opdracht van het departement Onderwijs. De studie wordt vandaag voorgesteld. De onderzoekers spreken zich niet uit over het welbevinden van leerlingen, maar uit ander onderzoek bleek al dat heel wat zittenblijvers gepest worden, zich schamen, en minder studeren.


Beslissing van de school

Volgens de onderzoekers zijn er twee belangrijke oorzaken waarom er zoveel kinderen blijven zitten. 'Ten eerste zijn Vlaamse leraren en directies overtuigd dat zittenblijven zinvol is en dat het zwakke leerlingen ten goede komt. En is er een ruim maatschappelijk draagvlak voor zittenblijven. Ten tweede wordt de beslissing om een kind te laten zitten vooral bepaald door leraren en directies en niet door de ouders.'

Leerlingen die eigenlijk de capaciteit hebben om de leerstof aan te kunnen maar toch leerachterstand oplopen, maken de meeste kans om het advies te krijgen om te doubleren. Het gaat om leerlingen die nog niet schoolrijp zijn, of die het Nederlands niet als moedertaal hebben en hierdoor taalachterstand opliepen. Leerlingen die een laag IQ hebben of leer- of gedragsstoornissen hebben, worden vaker doorverwezen naar het buitengewoon onderwijs. Discussie is er over leerlingen die blijvend zwak presteren zonder dat ze een laag IQ hebben. Voor die leerlingen heeft elke school zijn eigen beleid.

In landen als Frankrijk, Luxemburg of Nederland is zittenblijven eveneens ingeburgerd. Maar in Noorwegen en IJsland gaan leerlingen automatisch over naar het volgende jaar. En in Polen, het Verenigd Koninkrijk en Zweden is zittenblijven uitzonderlijk.

De onderzoekers bestudeerden het Zweedse systeem om na te gaan hoe zij dan omgaan met leerlingen die minder presteren. 'Alle leerlingen volgen daar tot hun 16jaar hetzelfde onderwijsprogramma en in de klas wordt via differentiatie ingespeeld op de leerbehoeften van zwakker presterende jongeren. Leraren hebben ook een bredere visie op leren. Niet alleen de prestaties van leerlingen inzake taal en wiskunde zijn belangrijk, maar ook sociale, creatieve, sportieve vaardigheden tellen mee. Ze vergelijken kinderen ook niet met een “norm,, het is de evolutie die een kind doormaakt die belangrijk is.'

De onderzoekers hopen dat hun studie zal bijdragen tot de discussie over zittenblijven en dat scholen zittenblijven geen evidente maatregel meer vinden.


DS, 29-02-2012 (Inge Ghijs)

[Tinne.VanDun]

Ik ben ermee akkoord dat zittenblijven absoluut geen ideale oplossing is.
De verwijzing naar het Zweeds onderwijssysteem waar er sterk gedifferentieerd wordt is dan ook terecht. Dit lijkt me in veel opzichten en voor veel leerlingen (niet enkel voor de zwakkeren) een goed systeem.
De discussie over het nut van zittenblijven moet sowieso gevoerd worden maar naar mijn mening moet er nog veel veranderen aan ons onderwijssysteem voor we ons nog maar een klein beetje kunnen vergelijken met het Zweedse systeem.
Om nu, met ons huidige onderwijssysteem, het zittenblijven af te schaffen, lijkt me een brug te ver. Wat moet er dan met de leerlingen gebeuren die om welke reden ook niet volledig meekunnen met de rest van hun leeftijdsgenoten? Als je ze toch laat overgaan naar het volgende jaar, gaan ze zich daar dan wel beter voelen?

Ik hoorde net van een bevriende leerkracht die gisteren oudercontacten had:

Hij vertelde de ouders van een van zijn leerlingen dat hun zoon (15 jaar) niet zou mogen overgaan naar het volgende jaar als hij zich niet meer zou inzetten. Hij had nog heel wat tekorten die hij met een goede score voor dagelijks werk en met de examens in juli nog zou kunnen ophalen als hij erg zijn best zou doen. Hij vertelde erbij dat er niks mis is met de capaciteiten van hun zoon, alleen zijn inzet was vaak ver zoek.
Als repliek gaven de ouders dat ze het daar niet mee eens zijn want dat ze op het nieuws gehoord hadden dat het geen zin heeft om kinderen te laten blijven zitten. Daar sta je dan als leerkracht!

[anne.plessers]

Voor leerlingen die niet meekunnen omdat ze bepaalde capaciteiten niet hebben , is zittenblijven misschien geen goede optie omdat ze in het jaar nadat ze hun jaar gedubbeld hebben nog altijd niet de capaciteiten hebben om een bepaalde studierichting aan te kunnen. Hier spreek ik dan vooral over situaties in het secundair onderwijs. Hier is een andere oplossing misschien zoals bijvoorbeeld een studierichting zoeken die beter aansluit bij de capaciteiten een betere optie.
Persoonlijk ken ik leerlingen bij wie blijven zitten wel zijn vruchten heeft afgeworpen. Zo denk ik bijvoorbeeld aan leerlingen die geboren zijn op het eind van het jaar en zo dus nog net in een bepaald jaar terecht komen terwijl mensen die misschien twee maanden later geboren zijn in een jaar lager terechtkomen. Deze leerlingen zijn vaak lang nog niet zo ontwikkeld als hun jaargenoten die in het begin van het jaar geboren zijn maar hun ontwikkelingsniveau sluit dan beter aan bij de leerlingen die een paar maanden later geboren worden maar dan wel een jaar lager zitten. Door hun een jaar te laten zitten, komen ze bij leerlingen in de klas die misschien ook dichter bij hun leefwereld zitten, wat het naar school gaan veel aangenamer maakt en daardoor vaak een positieve invloed heeft op studieresultaten. Deze leerlingen zitten het volgend jaar dan nog steeds bij de personen met wiens ontwikkeling ze ongeveer gelijk staan, en zij kunnen dan in de volgende jaren wel beter volgen. Ik vind dus dat men steeds naar de situatie moet kijken want elke leerling is verschillend.

[J.Verwerft]

Zittenblijven hoort ook weer niet te worden afgeschaft, maar het heeft in ieder geval toch wel een degelijke research nodig. Ik geloof dat de invloeden van zittenblijven van leerling op leerling verschillen.
Ik denk dat elk kind er wel naar smacht om op gelijk niveau met zijn leeftijdsgenoten te zitten. Zo niet, dan kan dit enorm demotiverende neveneffecten veroorzaken. Ik ben zeker een voorstander van differentiatie en ik geloof best dat de leerlingen de vruchten kunnen plukken van dit Zweedse onderwijssysteem. Toch valt de optie dat vermoedelijk ook Zweedse leerkrachten soms de haren uit het hoofd durven plukken niet uit te sluiten. Differentiatie neemt veel tijd in beslag en vergt een goeie "know how" door de leerkracht op vlak van timemanagment and classmanagment.
Dit reflecterend op het vlak van zittenblijven durf ik er mijzelf vragen bij stellen of leerlingen af en toe niet in de gaten krijgen dat hun niveau lager ligt in vergelijking met dat van de klas. Hoe vaak hebben we zelf niet eens het gevoel gehad dat we maar tot aan oefening zoveel geraakten bij het maken van een (gedifferentieerde) werkbundel terwijl onze medestudenten al veel verder zaten en de oefeningen op een hoger niveau maakten.
Hiermee wil ik aantonen dat er vast en zeker middelen zijn die de leerkracht kan gebruiken om een comfortabele sfeer te creëren bij bissers en ze door differentiatie op hun eigen niveau en tegen hun eigen tempo te kunnen laten werken. Ik vrees gewoon dat er ergens nog een probleem schuilt binnen het feit dat een bisser nog te vaak "met de vinger wordt gewezen" door medeleerlingen.

[anneleen.van.saet]

Persoonlijk vind ik het een beetje kort door de bocht om te zeggen dat zittenblijven nooit een goede oplossing is. Door te differentiëren kan je veel, maar het is geen wondermiddel, dat in elke klas bij elke situatie werkt.
Een voorbeeld ter illustratie:
Ikzelf ben vroeger in het tweede leerjaar blijven zitten omdat ik nog niet schoolrijp was en de nodige inzichten om te kunnen leren nog niet verworven had. Doordat ik een jaartje rijper was ging het op school de volgende jaren wel zeer vlot. De leerkracht had nooit dit 'probleem' kunnen oplossen door te differentiëren.
Bij bepaalde leerproblemen hebben de leerlingen ook nood aan een individuele professionele aanpak die wij als leerkracht niet altijd kunnen verzekeren.

Ik geef wel toe dat zittenblijven niet altijd de ideale oplossing is. Soms hebben bepaalde kinderen gewoon niet de capaciteit om een bepaalde richting te volgen. Het is als leerkracht dan je taak om de sterke kanten bij je leerlingen te ontdekken en hen zo goed mogelijk te informeren over de andere richtingen, die wel bij de leerling zijn interesses, capaciteiten, ... aansluiten. Bovendien zijn er vele leerlingen met leerproblemen die beter kunnen geholpen worden in het buitengewoon onderwijs. Hier worden ze in kleinere groepen begeleid en proberen ze hun leerprobleem aan te pakken.