'Engels is overal, Frans nergens meer'

[Barst]

'Engels is overal, Frans nergens meer'


HASSELT - De Olympiade Frans voor middelbare scholieren lokt meer deelnemers. Maar pionier Willy Clijsters is somber gestemd over het dalende niveau. 'Frans staat los van hun leven.'


Voor haar 25ste editie kan de Vlaamse Olympiade van het Frans (Olyfran) de 124.000ste deelnemer verwelkomen. Een aardig succes, maar toch is professor emeritus Willy Clijsters (68) somber gestemd over de kennis van de taal van Molière in Vlaanderen.

Francofiel Clijsters stond aan de wieg van de Olympiade, die eerst bekendheid kreeg onder de naam La Tour Eiffel. Zelf doceerde hij jarenlang Frans aan het Centrum Toegepaste Linguïstiek van de Universiteit Hasselt.

'We hebben de moeilijkheidsgraad van de wedstrijd moeten aanpassen, of er raakte niemand nog door', verzucht Clijsters. 'Neem nu het werkwoord envoyer (zenden, red.). Dat heeft een afwijkende toekomstige tijd j'enverrai, maar hoeveel Vlaamse scholieren weten dat nog? Ze vervoegen het als een werkwoord op -er, j'envoyerai dus.'

'Ook in de finesses van het taalgebruik merken we veel lacunes. Als je beleefd wil blijven in het Frans, moet je speciale vormen gebruiken. In het Nederlands mag je gerust “wilt u, vragen. Maar hetzelfde in het Frans is een stommiteit, dan moet je de conditionnel van pouvoir, kunnen, bezigen: pourriez-vous. Maar als de jongeren die vorm vandaag niet meer kennen, hoe zouden ze hem dan ooit gebruiken?'

Vanwaar die slinkende kennis? Is het omdat de gemeenschappen in België steeds verder uit elkaar groeien? Politieke redenen ziet Clijsters niet. 'Het is culturele onverschilligheid. De jeugd komt niet meer in aanraking met het Frans. Alles wat met computers, film, tv, popmuziek te maken heeft, is Engels. Die taal zit overal in hun dagelijkse leven, Frans is ver te zoeken. Het is een puur schoolvak geworden, met alle gevolgen van dien. In mijn jonge jaren waren er Vlaamse zangers die in het Frans zongen. Die vind je niet meer, of het moest Arno zijn.'

'Vlaamse intellectuelen lazen vroeger Franse kranten en tijdschriften. Bestaat dat nog? Onlangs hoorde ik een Vlaamse journalist zijn vragen aan een Waalse minister in het Engels stellen. Zo ver zijn we dus gekomen.'

Ligt het aan ons taalonderwijs? 'Hoewel het niveau van de instroom van kandidaat-leerkrachten gedaald is, doen de leerkrachten hun best, hoor. Maar ze hebben te weinig hedendaagse boeken en leermiddelen. In alles wat met nieuwe en sociale media te maken heeft, is het aanbod in het Engels zoveel groter.'

Nochtans merkt Clijsters dat het bedrijfsleven, net als bij de start van La Tour Eiffel, nog altijd smeekt om mensen die zich in het Frans uit de slag kunnen trekken. 'Een kwart van onze in- en uitvoer gaat nog altijd naar Frankrijk, en dan zwijg ik over de andere Franstalige landen. Je kunt de jongeren wel op het hart drukken dat deze taal belangrijk is op het werk, veel indruk maakt dat niet.'

Maar het belangrijkste om in Vlaanderen het Frans te blijven koesteren, is voor Clijsters dat we het contact met Wallonië en Brussel moeten behouden. Vandaar dat deze editie het motto meekreeg 'word wereldburger, leer de taal van je buren'.

Dit jaar schreven 7.168 leerlingen zich in voor de Olyfran, zestien procent meer dan vorig jaar. De Olympiade mikt op leerlingen van de vier laatste jaren van het secundair.

www.olyfran.org


DS, 20-02-2012 (Tom Ysebaert)

[Wim.Caers]

Als toekomstig leraar Frans vind ik het zeer bedroevend te moeten lezen dat het slecht gesteld is met het niveau van de Franse taal in het secundair onderwijs. Ik begrijp wel dat het Engels steeds meer zijn stempel drukt. We zien het immers overal opduiken. Toch blijft het Frans een belangrijk taal, zeker in ons land, waar Frans de tweede taal is! Ik vind het dan ook zeer belangrijk dat we de nadruk blijven leggen op de Franse taal en jongeren overtuigen van het nut van Frans.

[Barst]

Wereldburger of Belgiëburger?


Ja, het is waar, het Frans van de gemiddelde Vlaming gaat erop achteruit ten voordele van het Engels. Maar ontbreekt in die vergelijking geen derde element? Kijk eens naar het oosten, zegt LUC VAN DOORSLAER: daar, 100 miljoen Duitstaligen!


Een wereldburger, wat is dat eigenlijk? Iemand die op alle exotische bestemmingen ter wereld vakanties in resorts heeft doorgebracht, is dat een wereldburger? Iemand die een jaar lang een wereldreis maakt en daarbij honderd boeken leest zonder veel contact met anderen, is dat een kosmopoliet? Is Laura Dekker een wereldburger?

Een kenmerk dat velen ongetwijfeld associëren met wereldburgerschap, is talenkennis. In die zin heb ik veel sympathie voor het motto van de Olympiade Frans: 'Word wereldburger, leer de taal van je buren' (DS 20 februari). Maar tegelijkertijd denkt mijn kritische zelf ook: tiens, staan op het Europese vasteland niet net de Franstaligen (samen met de Spaanstaligen) bekend om hun bijzonder beperkte kennis van andere talen? Hoe moet dat dan, wereldburger worden via een taalgebied dat zo sterk op zichzelf gericht is? Opent zoiets een kijk op de wereld, of enkel op de Franstalige wereld? Word je zo wereldburger, of eerder Fransburger?

Tweede bedenking bij het motto: de 'buren' waarvan sprake, blijken bij nader inzien enkel onze Franstalige landgenoten te zijn. Laat ik duidelijk zijn: ik heb een groot respect voor wat grondlegger Willy Clijsters de voorbije decennia gepresteerd heeft, maar is zo'n beperkte Belgische invalshoek nog van deze eeuw? Ik ga volmondig akkoord met het principe van goed nabuurschap. Als er één principe is dat onze vermolmde nationale categorieën van de 19de eeuw kan moderniseren, is het goed nabuurschap. Maar kunnen we dan even verder kijken dan die nationale grenzen? En niet alleen naar het zuiden, maar ook in andere windrichtingen?


Talige machtsverhoudingen

Het Nederlandse taalgebied kan zijn geografische geluk niet op: zijn buren zijn net de drie grootste talen van de EU (voor het Engels met een stukje zee ertussen). Nergens anders is het principe van goed nabuurschap qua talenkennis zo makkelijk in te vullen als bij ons. De EU heeft als streefdoel dat elke burger naast zijn moedertaal nog twee andere EU-talen kent. Als wij dus willen excelleren in talenkennis (maar willen we dat nog?), dan moeten we ons onderscheiden door kennis van een derde vreemde taal bij een relevant deel van de bevolking. Vlaamse zelfgenoegzaamheid is hierbij ongepast, want we zijn daar op dit moment erg ver van verwijderd: Vlaamse jongeren kennen Engels van de populaire cultuur, maar niet grondig. De kennis van het Frans gaat er zienderogen op achteruit. Jongeren met kennis van het Duits zijn stilaan toe aan het statuut van beschermde diersoort.

Vooral dat laatste is, als je het objectiveert, bijzonder opmerkelijk. Dat valt des te meer op als je kijkt naar de economische argumenten van de Olympiade Frans. Jawel, Frankrijk is een belangrijke handelspartner, maar dat argument geldt natuurlijk in overtreffende trap voor Duitsland, veruit de belangrijkste handelspartner en de belangrijkste Europese economie. Er is de macht van het getal: er leven in de EU bijna 100 miljoen Duitstaligen, dat is de helft meer dan Engels- of Franstaligen. Drie keer zoveel als Spaanstaligen. Maar er zijn niet enkel economische argumenten. Nederlands is de taal die het nauwst verwant is met Duits. Nederlandstaligen kunnen dus ontzettend ver geraken in die taal. Nederlanders weten dat ook en maken er volop gebruik van. Vlaanderen worstelt zozeer met zijn België-inbedding en zijn eenzijdig zuidelijke oriëntatie, dat het die taalkundige troef totaal ongebruikt laat.


Illusies

Er bestaan eigenlijk twee grote illusies die we voor onszelf graag in stand houden. De eerste is dat we veel vreemde talen kennen. De tweede is dat België nog altijd in het centrum van Europa ligt (zoals je nog heel vaak hoort beweren). Eén blik op de EU-kaart volstaat om dat te ontmaskeren. België ligt aan de rand van Europa, de oostelijke uitbreiding van de EU is nog altijd niet helemaal in onze geesten doorgedrongen. Niet toevallig ligt het geografische centrum van de EU in Duitsland. Maar wij volharden in een twintigste-eeuwse kijk op de Europese machtsverhoudingen en leven met onze rug naar het oosten. Terwijl het oosten, en dus onvermijdelijk Duitsland, de poort opent naar het grootste deel van Europa.

Eén voorbeeldje: uit onderzoek blijkt dat vrijwel al onze Vlaamse media veel meer aandacht besteden aan Frankrijk dan aan Duitsland. Dat heeft onder meer te maken met het nog veelvuldige gebruik van het Franse persbureau. Maar onze inschatting van het Frans heeft ook te maken met de mentale vertekening die Brussel veroorzaakt. Als vrijwel alle opiniemakers (journalisten, politici, ambtenaren) in een hoofdzakelijk Franstalige stad werken, gaan ze het belang van die taal overmatig inschatten. Dat is menselijk, maar het kan geen kwaad daar af en toe op te wijzen. Frans is uiteraard een belangrijke taal, maar een fixatie is nooit gezond. Daar staat best wat geestesverruimende relativering tegenover: als je vanuit de grootste stad van Vlaanderen 20 kilometer naar het noorden rijdt, is Frans een exotisch fenomeen. Is het dan niet voorbijgestreefd om de onderwijsdiscussie zwart-wit te reduceren tot Engels versus Frans?

Misschien is het in de 21ste eeuw de hoogste tijd om ons beperkte Belgisch-nationale perspectief om te ruilen voor een Europees? Om alvast Europese in plaats van alleen maar Belgiëburgers te worden? En dus: omdat het de derde taal van Europa is, stuur ik mijn kinderen op Franse taalvakantie. Maar niet alleen Franse.


DS, 22-02-2012 (Luc Van Doorslaer)

[lien.lauwers]

Zoals Wim al zei is het enorm bedroevend om dit als toekomstige leerkracht Frans te lezen. Maar ik schrik hier absoluut niet van, zoals men in het artikel al vermeldde is Engels overal( in films, muziek,...) en Frans nergens. Ik merk dit ook tijdens stages, het is heel moeilijk om een franse les aangenaam te maken voor de leerlingen omdat de taal voor de leerlingen ten eerste een echte schooltaal is en omdat er ten tweede weinig realiteitsgebonden studiemateriaal te vinden is in het frans (probeer maar eens een frans liedje te vinden op niveau van de leerlingen!). Een spijtige zaak, maar ik vrees dat wij als toekomstige leerkrachten hier weinig aan zullen kunnen veranderen.