Barst
17th December 2011, 14:56
'De woede zit zeer diep'
Peter Mertens, 'Hoe durven ze? De euro, de crisis en de grote hold-up', met een voorwoord door Dimitri Verhulst, Epo, 360 blz.
'Wij zijn de enige partij die voluit de kant van de vakbonden kiest', zegt Peter Mertens. 'En wij verdedigen de kmo's beter dan Unizo.' Gewapend met een boek maakt de voorzitter van de PVDA zich op voor een woelig voorjaar.
Het verbaast hem niets, dat luide verzet van de vakbonden. De pensioenplannen die de regering-Di Rupo gisteren bekendmaakte, zijn onaanvaardbaar, liet hij weten: 'De regering gebruikt de parlementsleden om nog gauw, voor eind december, de pensioenhervorming door het parlement te jagen. Op die manier schikt ze zich naar de dictaten van de Europese Commissie. Onaanvaardbaar en antidemocratisch.'
Boven een kop koffie in zijn keuken voorspelt hij woelige maanden: 'Dé clash van het voorjaar wordt niet die tussen de federale regering en de N-VA, maar die tussen de federale regering en de bonden. Vooral dan tussen de PS en de socialistische vakbond.'
Peter Mertens, socioloog van opleiding, werd drie jaar geleden voorzitter van de Partij van de Arbeid (PVDA). Sindsdien probeert hij die partij op de kaart te zetten als relevante speler in het politieke debat. Als het enige echte alternatief aan de linkerzijde. Want bij de SP.A-leiding tref je alleen nog maar 'zoetwatersocialisten' aan, vindt hij. 'Dat zijn socialisten die vergeten zijn waarom ze ooit socialist werden. Zoetwatersocialisten zwemmen niet meer in volle zee tegen de golven in, maar dobberen gemakzuchtig rond in een plas. Dat geldt voor de meerderheid van de sociaaldemocraten in Europa. Er zijn zeker nog parlementariërs die zo nu en dan het standpunt van de vakbonden vertolken. Maar wij zijn de enige partij die nog voluit de kant van de werknemersbeweging kiest.'
In zijn nieuwe boek, Hoe durven ze?, maakt Mertens een scherpe analyse van de diepe crisis waarin we ons bevinden. Hij blijft bij het vertrouwde marxistische recept: haal het geld waar het zit. 'We bevinden ons aan de vooravond van een nieuwe bankencrisis', zegt hij. 'De val van Dexia was nog maar het begin. En toch laten de media nog altijd hoofdzakelijk mensen aan het woord van wie we ondertussen weten dat ze geen flauw idee hebben hoe ze de crisis moeten aanpakken. Ik zag net in het VTM-nieuws nog de hoofdeconoom van ING. Blijkbaar vindt iedereen het normaal dat zo'n man nog altijd als een expert wordt opgevoerd. Welnu, ik vind dat ábnormaal. En ik zou willen dat iedereen dat abnormaal vindt.'
Dan is er nog werk aan de winkel.
'Wat we nodig hebben, is een ideologisch debat onder economen. Dat ontbreekt vandaag volledig. Economie wordt bijna aanbeden als een harde wetenschap, en dat is het zeker niet. In de Franstalige en de Angelsaksische wereld is de marxistische invalshoek nog volop aanwezig. Bij ons niet. Daarom wordt bij elke regeringsbeslissing of Europese top uitsluitend de neoliberale club aan het woord gelaten. Met alle respect, maar voor mij zijn die mensen niet meer dan de buikspreekpoppen van de markten. Zo trekt de politiek zich steeds verder terug uit het debat, en daarmee ook de democratie. Politici voeren alleen nog maar uit wat de markten vragen. Dat vind ik zeer pijnlijk. Vandaar mijn boek.'
Wat wilt u met dat boek bereiken?
'Ik wil bijdragen tot een radicale switch in ons denken. Wij mogen het niet vanzelfsprekend vinden dat de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Muntfonds in steeds meer landen openlijk de macht grijpen, ten koste van de nationale soevereiniteit. Mijn boek is misschien radicaal, maar het heersende marktdenken is véél radicaler. Men leurt vandaag overal in Europa met het Duitse model. Maar een land waar anderhalf miljoen werkende mensen letterlijk honger lijden, kunnen we toch niet als voorbeeld nemen?'
Vreest u de afbraak van de welvaartsstaat?
'Totaal. En nog wel ten voordele van hen die ons in deze crisis hebben gestort. De markten en hun buiksprekers eisen nu op arrogante toon de afbraak van alle sociale verworvenheden. Om een nog grotere transfer te organiseren van de macht. Mensen moeten weten dat er de afgelopen jaren geen geld is verdampt, zoals je soms hoort. Nee, het geld heeft zich verplaatst. Het aantal miljonairs blijft groeien. België telt nu 88.000 gezinnen die euromiljonair zijn. Zij eigenen zich een steeds groter deel van de nationale rijkdom toe.'
U bent geen zoetwater-, maar een afgunstsocialist?
'Dat is geen kwestie van afgunst, ik heb er geen probleem mee dat sommige mensen rijk zijn. Maar in tijden van crisis mogen de middelen toch rechtvaardiger worden verdeeld. Bij ons, en in de rest van de wereld. Een voorbeeld: als de fiscale aanslagvoet in de VS vandaag op het niveau van 1961 zou liggen, was daar geen sprake van een schuldencrisis.'
Hoe zit dat bij ons?
'Mochten alle bedrijven normaal belastingen betalen, dus gewoon de wettelijke 33,99 procent, dan zou ook ons schuldenprobleem voor een groot deel opgelost zijn. Waarom hebben wij schulden? Omdat de politiek al jaren een hold-up op de staat organiseert. Fiscale wetten zijn geen natuurkrachten, maar iets wat we zelf bedenken. Onder de paarse regeringen zijn de fiscale amnestie en de notionele interestaftrek ingevoerd en de hoogste belastingschalen afgebouwd.'
Was dat niet terecht, met die hoge Belgische belastingdruk?
'Het is vooral de werkende mens die belastingen betaalt. De vermogenden betalen veel minder. En grote bedrijven betalen al jaren bijna helemaal niets meer. Dat heeft onze studiedienst onlangs nog berekend: 50 multinationals die samen 27 miljard winst maken, betalen 1 procent belastingen. Terwijl zij toch gebruik maken van onze infrastructuur, ons onderwijs, onze gezondheidszorg. Dankzij die voorzieningen is België een van de productiefste landen van de wereld. Dan is het logisch dat je van grote bedrijven een rechtvaardige bijdrage vraagt.'
Ook als ze dreigen te verhuizen?
'Als je die logica tot in het absurde volgt, moet je op den duur nog blij zijn dat je gratis mag gaan werken. De hele sociale geschiedenis heeft de arbeidersbeweging alles moeten afdwingen. Over kinderarbeid werden in de negentiende eeuw ook zulke debatten gevoerd: textielbedrijven hadden kinderhandjes nodig om de concurrentie het hoofd te bieden. Dat was de logica van de winst. De sociale logica zei: nee, hier trekken wij de grens. Dat moeten wij vandaag ook doen: de logica van de winst een halt toeroepen en de sociale logica laten primeren.'
U blijft pleiten voor een vermogensbelasting.
'Wij noemen dat een miljonairstaks, om duidelijk te maken dat die taks maar een kleine groep mensen zou treffen. Wij hebben het alleen over mensen met meer dan een miljoen euro, met een vrijstelling voor hun eerste huis ten bedrage van een half miljoen. Die vermogens zouden wij een procent boven het miljoen belasten, twee procent boven de twee miljoen en drie procent boven de drie miljoen. Dat zou jaarlijks acht miljard extra opleveren voor de staat.'
Tenzij al dat geld het land uitvlucht.
'Daar wordt altijd mee gedreigd. Maar als we het voorbeeld van Frankrijk nemen, blijkt dat gevaar niet groot. Onderzoek toont aan dat maar twee procent van de vermogens dat land heeft verlaten om te ontsnappen aan een speciale solidariteitsbijdrage voor grote vermogens. Het loont dus de moeite.'
Had u op dat gebied meer verwacht van de nieuwe regering?
'Wij zijn absoluut niet te spreken over de regering-Di Rupo. Van een vermogensbelasting is geen sprake, die elf miljard sanering zullen grotendeels worden gehaald bij de gewone werkende mens. En bij de kmo's. Want die betalen óók gewoon belastingen. Karel Van Eetvelt, voorzitter van Unizo, zou beter meer naar ons luisteren in plaats van naar het VBO en Voka. Dan zou hij met ons de strijd met Electrabel aanbinden. De middenstanders klagen ook over hun energiefactuur. Wij verdedigen die kmo's beter dan Unizo.'
Wat verwacht u van John Crombez (SP.A), de staatssecretaris voor Fraudebestrijding?
'Ik geef hem het voordeel van de twijfel. Al is de vraag vooral welk beleid zijn voogdijminister Steven Vanackere gaat voeren. Wat gebeurt er met de fiscale achterpoortjes? Blijven die wagenwijd openstaan, zoals de poorten van de Herald of Free Enterprise destijds? Dan zal Crombez niet veel meer kunnen doen dan met zijn emmertje water uit de boot scheppen.'
Krijgt Monica De Coninck (SP.A) als minister van Werk ook het voordeel van de twijfel?
'Veel minder. In Antwerpen was De Coninck voorzitster van het OCMW. Nu zal ze in opdracht van Europa de jacht op de werklozen moeten openen. Ze zal nu dus vooral mensen naar het OCMW jagen. In mijn boek geef ik het voorbeeld van een zwangere vrouw in Duitsland die verplicht werd om honderd kilometer verderop een job van één euro per uur te aanvaarden. Willen we daar naartoe? Want die kant gaat het uit. Alle besparingen gebeuren op de kap van gewone mensen. Zelfs die heel bescheiden bankentaks wordt schaamteloos doorgerekend aan de gebruikers. Dat pikken mensen niet langer. Geloof me, het protest tegen deze regering zal alleen maar toenemen. Er is nu die stakingsaanzegging, en wij putten veel hoop uit die 80.000 betogers die de vakbonden onlangs nog op de been brachten.'
Dreigt de syndicale strijd niet ten koste te gaan van de volgende generaties?
'Het is vandaag bon ton om aan vakbondbashing te doen. Maar wat gebeurt er als je de bonden verzwakt? Dan staat elke werknemer straks in zijn eentje tegenover de werkgever. Ik ben het er absoluut niet mee eens dat de uitdaging van morgen wordt voorgesteld als een generatieconflict. Wij moeten integendeel knokken om de verworvenheden waar onze ouders voor hebben gevochten, te vrijwaren voor de volgende generaties. De echte vraag is wie het meeste moet bijdragen om dat systeem in stand te houden. Dat is geen gevecht tussen generaties, maar een gevecht tussen verschillende lagen in de maatschappij. Een gevecht tussen de 99 procent en de 1 procent poenslurpers, zoals de Occupy-beweging het correct uitdrukt.'
Toch blijft uw partij marginaal. U haalt nooit de federale of regionale kiesdrempel.
'Ik heb liever dat u ons klein en dynamisch noemt dan marginaal.' (lacht) 'Wij zijn drie jaar geleden begonnen met de partijvernieuwing. We zitten op het schema dat we hadden vooropgesteld. Wij tellen vandaag meer leden dan Groen! - in totaal bijna vijfduizend. Natuurlijk zou ik soms ook willen dat het sneller gaat. Maar we zijn toch op steeds meer plaatsen lokaal sterk verankerd, denk maar aan Hoboken en Zelzate. Wij mikken nu op de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar. Wij hopen in Brussel, Luik en Antwerpen vertegenwoordigers te hebben. In Antwerpen ga ik de lijst trekken.'
Zal Erik De Bruyn, de man van Rood! die misnoegd uit de SP.A stapte, in Antwerpen op uw lijst staan?
'Daarover zijn we nog aan het onderhandelen.'
Heeft hij niet te lang gewacht om de SP.A te verlaten? Vlak na zijn forse score als tegenkandidaat van Caroline Gennez had hij u misschien kunnen versterken. Ondertussen is hij weggedeemsterd.
'Ik denk inderdaad dat hij zijn moment gemist heeft. Hij heeft niet aangevoeld wanneer hij moest demarreren. Met het generatiepact had hij de kans moeten grijpen. Dat hebben wij goed gevoeld, er zijn toen zo'n duizend leden van de SP.A naar ons overgestapt. De federale regering zal nu opnieuw over onze pensioenen beslissen. Dat zal niet zonder slag of stoot gaan. De woede zit zeer diep. Zowel de media als de politiek onderschatten wat er leeft bij de gewone mensen. Dat komt omdat de pers en de politiek gedomineerd worden door mensen die universitair onderwijs hebben genoten en goed hun boterham verdienen.'
U pakt zelf graag uit met uw bescheiden inkomen.
'Ik verdien 1.600 euro netto in de maand. Ik weet wat het is om de eindjes aan elkaar te moeten knopen. Ik heb al politici horen beweren dat 160 euro extra op je energiefactuur per jaar toch niets is om je druk over te maken. Voor poenslurpers misschien niet. Maar voor mensen met een bescheiden inkomen is dat veel geld. Ik ben echt bang van die onnozele rekening. Ik zeg niet dat alle politici 1.600 euro in de maand moeten verdienen, maar 6.000 tot 10.000 euro per maand is wel érg veel.'
Vindt u het een belediging om een populist genoemd te worden?
'Niet per se. Als een populist iemand is die begrijpelijke taal spreekt en die het opneemt voor gewone werkmensen, dan heb ik daar geen moeite mee.'
Maar is een term als 'poenslurpers' er niet wat over?
'Nee. Dat woord klinkt populistisch, maar het mag van mij zelfs in de kop boven dit interview. Als populisme betekent dat je zomaar wat standpunten bij elkaar harkt om electoraal te scoren, dan heb ik daar wel moeite mee. Eigenlijk is alleen de partij van Jean-Marie Dedecker populistisch in dat opzicht. Wij zijn een coherente partij, met een ideologische ruggengraat. Je hoeft het niet met ons eens te zijn om dat te erkennen. De N-VA is ook een coherente partij met een ideologische ruggengraat. Al ben ik het totaal niet met hen eens.'
Uw partij heeft haar verleden nog altijd niet afgezworen. Wordt het niet stilaan tijd voor een finale veroordeling van Stalin en Mao?
'Wij zijn geen stalinisten of maoïsten. Ik heb wel respect voor mensen die aan het begin van de twintigste eeuw iets anders geprobeerd hebben. Ik blijf ook respect hebben voor die miljoenen die hun leven hebben gegeven in de strijd tegen het fascisme, voor de mensen die in de Tweede Wereldoorlog het verzet hebben georganiseerd. Wat nog niet betekent dat ik achter het beleid van Stalin of Mao sta, of achter de misdaden die ze hebben gepleegd.'
U pleit in uw boek voor socialisme 2.0. Wat verstaat u daaronder?
'Socialisme 2.0 is het socialisme dat nog nooit is verwezenlijkt, maar dat zou moeten volgen op deze crash van het kapitalisme. De uitgangspunten zijn: rechtvaardigheid, vrijheid, democratie, ecologie - en eerst de mensen, niet de winst. Dat socialisme moet groeien uit een tegenstroom die ik met dit boek op gang wil helpen brengen. We moeten durven dromen.'
In de wetenschap dat utopieën razend gevaarlijk zijn?
'Absoluut, maar de gevaarlijkste utopie is die van de neoliberale onzichtbare hand. We moeten geen onhaalbare utopie nastreven, maar we mogen toch ook niet tot onze knieën in het pragmatisme blijven staan. Zeker vandaag niet.'
DS, 17-12-2011 (Joël De Ceulaer)
Peter Mertens, 'Hoe durven ze? De euro, de crisis en de grote hold-up', met een voorwoord door Dimitri Verhulst, Epo, 360 blz.
'Wij zijn de enige partij die voluit de kant van de vakbonden kiest', zegt Peter Mertens. 'En wij verdedigen de kmo's beter dan Unizo.' Gewapend met een boek maakt de voorzitter van de PVDA zich op voor een woelig voorjaar.
Het verbaast hem niets, dat luide verzet van de vakbonden. De pensioenplannen die de regering-Di Rupo gisteren bekendmaakte, zijn onaanvaardbaar, liet hij weten: 'De regering gebruikt de parlementsleden om nog gauw, voor eind december, de pensioenhervorming door het parlement te jagen. Op die manier schikt ze zich naar de dictaten van de Europese Commissie. Onaanvaardbaar en antidemocratisch.'
Boven een kop koffie in zijn keuken voorspelt hij woelige maanden: 'Dé clash van het voorjaar wordt niet die tussen de federale regering en de N-VA, maar die tussen de federale regering en de bonden. Vooral dan tussen de PS en de socialistische vakbond.'
Peter Mertens, socioloog van opleiding, werd drie jaar geleden voorzitter van de Partij van de Arbeid (PVDA). Sindsdien probeert hij die partij op de kaart te zetten als relevante speler in het politieke debat. Als het enige echte alternatief aan de linkerzijde. Want bij de SP.A-leiding tref je alleen nog maar 'zoetwatersocialisten' aan, vindt hij. 'Dat zijn socialisten die vergeten zijn waarom ze ooit socialist werden. Zoetwatersocialisten zwemmen niet meer in volle zee tegen de golven in, maar dobberen gemakzuchtig rond in een plas. Dat geldt voor de meerderheid van de sociaaldemocraten in Europa. Er zijn zeker nog parlementariërs die zo nu en dan het standpunt van de vakbonden vertolken. Maar wij zijn de enige partij die nog voluit de kant van de werknemersbeweging kiest.'
In zijn nieuwe boek, Hoe durven ze?, maakt Mertens een scherpe analyse van de diepe crisis waarin we ons bevinden. Hij blijft bij het vertrouwde marxistische recept: haal het geld waar het zit. 'We bevinden ons aan de vooravond van een nieuwe bankencrisis', zegt hij. 'De val van Dexia was nog maar het begin. En toch laten de media nog altijd hoofdzakelijk mensen aan het woord van wie we ondertussen weten dat ze geen flauw idee hebben hoe ze de crisis moeten aanpakken. Ik zag net in het VTM-nieuws nog de hoofdeconoom van ING. Blijkbaar vindt iedereen het normaal dat zo'n man nog altijd als een expert wordt opgevoerd. Welnu, ik vind dat ábnormaal. En ik zou willen dat iedereen dat abnormaal vindt.'
Dan is er nog werk aan de winkel.
'Wat we nodig hebben, is een ideologisch debat onder economen. Dat ontbreekt vandaag volledig. Economie wordt bijna aanbeden als een harde wetenschap, en dat is het zeker niet. In de Franstalige en de Angelsaksische wereld is de marxistische invalshoek nog volop aanwezig. Bij ons niet. Daarom wordt bij elke regeringsbeslissing of Europese top uitsluitend de neoliberale club aan het woord gelaten. Met alle respect, maar voor mij zijn die mensen niet meer dan de buikspreekpoppen van de markten. Zo trekt de politiek zich steeds verder terug uit het debat, en daarmee ook de democratie. Politici voeren alleen nog maar uit wat de markten vragen. Dat vind ik zeer pijnlijk. Vandaar mijn boek.'
Wat wilt u met dat boek bereiken?
'Ik wil bijdragen tot een radicale switch in ons denken. Wij mogen het niet vanzelfsprekend vinden dat de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Muntfonds in steeds meer landen openlijk de macht grijpen, ten koste van de nationale soevereiniteit. Mijn boek is misschien radicaal, maar het heersende marktdenken is véél radicaler. Men leurt vandaag overal in Europa met het Duitse model. Maar een land waar anderhalf miljoen werkende mensen letterlijk honger lijden, kunnen we toch niet als voorbeeld nemen?'
Vreest u de afbraak van de welvaartsstaat?
'Totaal. En nog wel ten voordele van hen die ons in deze crisis hebben gestort. De markten en hun buiksprekers eisen nu op arrogante toon de afbraak van alle sociale verworvenheden. Om een nog grotere transfer te organiseren van de macht. Mensen moeten weten dat er de afgelopen jaren geen geld is verdampt, zoals je soms hoort. Nee, het geld heeft zich verplaatst. Het aantal miljonairs blijft groeien. België telt nu 88.000 gezinnen die euromiljonair zijn. Zij eigenen zich een steeds groter deel van de nationale rijkdom toe.'
U bent geen zoetwater-, maar een afgunstsocialist?
'Dat is geen kwestie van afgunst, ik heb er geen probleem mee dat sommige mensen rijk zijn. Maar in tijden van crisis mogen de middelen toch rechtvaardiger worden verdeeld. Bij ons, en in de rest van de wereld. Een voorbeeld: als de fiscale aanslagvoet in de VS vandaag op het niveau van 1961 zou liggen, was daar geen sprake van een schuldencrisis.'
Hoe zit dat bij ons?
'Mochten alle bedrijven normaal belastingen betalen, dus gewoon de wettelijke 33,99 procent, dan zou ook ons schuldenprobleem voor een groot deel opgelost zijn. Waarom hebben wij schulden? Omdat de politiek al jaren een hold-up op de staat organiseert. Fiscale wetten zijn geen natuurkrachten, maar iets wat we zelf bedenken. Onder de paarse regeringen zijn de fiscale amnestie en de notionele interestaftrek ingevoerd en de hoogste belastingschalen afgebouwd.'
Was dat niet terecht, met die hoge Belgische belastingdruk?
'Het is vooral de werkende mens die belastingen betaalt. De vermogenden betalen veel minder. En grote bedrijven betalen al jaren bijna helemaal niets meer. Dat heeft onze studiedienst onlangs nog berekend: 50 multinationals die samen 27 miljard winst maken, betalen 1 procent belastingen. Terwijl zij toch gebruik maken van onze infrastructuur, ons onderwijs, onze gezondheidszorg. Dankzij die voorzieningen is België een van de productiefste landen van de wereld. Dan is het logisch dat je van grote bedrijven een rechtvaardige bijdrage vraagt.'
Ook als ze dreigen te verhuizen?
'Als je die logica tot in het absurde volgt, moet je op den duur nog blij zijn dat je gratis mag gaan werken. De hele sociale geschiedenis heeft de arbeidersbeweging alles moeten afdwingen. Over kinderarbeid werden in de negentiende eeuw ook zulke debatten gevoerd: textielbedrijven hadden kinderhandjes nodig om de concurrentie het hoofd te bieden. Dat was de logica van de winst. De sociale logica zei: nee, hier trekken wij de grens. Dat moeten wij vandaag ook doen: de logica van de winst een halt toeroepen en de sociale logica laten primeren.'
U blijft pleiten voor een vermogensbelasting.
'Wij noemen dat een miljonairstaks, om duidelijk te maken dat die taks maar een kleine groep mensen zou treffen. Wij hebben het alleen over mensen met meer dan een miljoen euro, met een vrijstelling voor hun eerste huis ten bedrage van een half miljoen. Die vermogens zouden wij een procent boven het miljoen belasten, twee procent boven de twee miljoen en drie procent boven de drie miljoen. Dat zou jaarlijks acht miljard extra opleveren voor de staat.'
Tenzij al dat geld het land uitvlucht.
'Daar wordt altijd mee gedreigd. Maar als we het voorbeeld van Frankrijk nemen, blijkt dat gevaar niet groot. Onderzoek toont aan dat maar twee procent van de vermogens dat land heeft verlaten om te ontsnappen aan een speciale solidariteitsbijdrage voor grote vermogens. Het loont dus de moeite.'
Had u op dat gebied meer verwacht van de nieuwe regering?
'Wij zijn absoluut niet te spreken over de regering-Di Rupo. Van een vermogensbelasting is geen sprake, die elf miljard sanering zullen grotendeels worden gehaald bij de gewone werkende mens. En bij de kmo's. Want die betalen óók gewoon belastingen. Karel Van Eetvelt, voorzitter van Unizo, zou beter meer naar ons luisteren in plaats van naar het VBO en Voka. Dan zou hij met ons de strijd met Electrabel aanbinden. De middenstanders klagen ook over hun energiefactuur. Wij verdedigen die kmo's beter dan Unizo.'
Wat verwacht u van John Crombez (SP.A), de staatssecretaris voor Fraudebestrijding?
'Ik geef hem het voordeel van de twijfel. Al is de vraag vooral welk beleid zijn voogdijminister Steven Vanackere gaat voeren. Wat gebeurt er met de fiscale achterpoortjes? Blijven die wagenwijd openstaan, zoals de poorten van de Herald of Free Enterprise destijds? Dan zal Crombez niet veel meer kunnen doen dan met zijn emmertje water uit de boot scheppen.'
Krijgt Monica De Coninck (SP.A) als minister van Werk ook het voordeel van de twijfel?
'Veel minder. In Antwerpen was De Coninck voorzitster van het OCMW. Nu zal ze in opdracht van Europa de jacht op de werklozen moeten openen. Ze zal nu dus vooral mensen naar het OCMW jagen. In mijn boek geef ik het voorbeeld van een zwangere vrouw in Duitsland die verplicht werd om honderd kilometer verderop een job van één euro per uur te aanvaarden. Willen we daar naartoe? Want die kant gaat het uit. Alle besparingen gebeuren op de kap van gewone mensen. Zelfs die heel bescheiden bankentaks wordt schaamteloos doorgerekend aan de gebruikers. Dat pikken mensen niet langer. Geloof me, het protest tegen deze regering zal alleen maar toenemen. Er is nu die stakingsaanzegging, en wij putten veel hoop uit die 80.000 betogers die de vakbonden onlangs nog op de been brachten.'
Dreigt de syndicale strijd niet ten koste te gaan van de volgende generaties?
'Het is vandaag bon ton om aan vakbondbashing te doen. Maar wat gebeurt er als je de bonden verzwakt? Dan staat elke werknemer straks in zijn eentje tegenover de werkgever. Ik ben het er absoluut niet mee eens dat de uitdaging van morgen wordt voorgesteld als een generatieconflict. Wij moeten integendeel knokken om de verworvenheden waar onze ouders voor hebben gevochten, te vrijwaren voor de volgende generaties. De echte vraag is wie het meeste moet bijdragen om dat systeem in stand te houden. Dat is geen gevecht tussen generaties, maar een gevecht tussen verschillende lagen in de maatschappij. Een gevecht tussen de 99 procent en de 1 procent poenslurpers, zoals de Occupy-beweging het correct uitdrukt.'
Toch blijft uw partij marginaal. U haalt nooit de federale of regionale kiesdrempel.
'Ik heb liever dat u ons klein en dynamisch noemt dan marginaal.' (lacht) 'Wij zijn drie jaar geleden begonnen met de partijvernieuwing. We zitten op het schema dat we hadden vooropgesteld. Wij tellen vandaag meer leden dan Groen! - in totaal bijna vijfduizend. Natuurlijk zou ik soms ook willen dat het sneller gaat. Maar we zijn toch op steeds meer plaatsen lokaal sterk verankerd, denk maar aan Hoboken en Zelzate. Wij mikken nu op de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar. Wij hopen in Brussel, Luik en Antwerpen vertegenwoordigers te hebben. In Antwerpen ga ik de lijst trekken.'
Zal Erik De Bruyn, de man van Rood! die misnoegd uit de SP.A stapte, in Antwerpen op uw lijst staan?
'Daarover zijn we nog aan het onderhandelen.'
Heeft hij niet te lang gewacht om de SP.A te verlaten? Vlak na zijn forse score als tegenkandidaat van Caroline Gennez had hij u misschien kunnen versterken. Ondertussen is hij weggedeemsterd.
'Ik denk inderdaad dat hij zijn moment gemist heeft. Hij heeft niet aangevoeld wanneer hij moest demarreren. Met het generatiepact had hij de kans moeten grijpen. Dat hebben wij goed gevoeld, er zijn toen zo'n duizend leden van de SP.A naar ons overgestapt. De federale regering zal nu opnieuw over onze pensioenen beslissen. Dat zal niet zonder slag of stoot gaan. De woede zit zeer diep. Zowel de media als de politiek onderschatten wat er leeft bij de gewone mensen. Dat komt omdat de pers en de politiek gedomineerd worden door mensen die universitair onderwijs hebben genoten en goed hun boterham verdienen.'
U pakt zelf graag uit met uw bescheiden inkomen.
'Ik verdien 1.600 euro netto in de maand. Ik weet wat het is om de eindjes aan elkaar te moeten knopen. Ik heb al politici horen beweren dat 160 euro extra op je energiefactuur per jaar toch niets is om je druk over te maken. Voor poenslurpers misschien niet. Maar voor mensen met een bescheiden inkomen is dat veel geld. Ik ben echt bang van die onnozele rekening. Ik zeg niet dat alle politici 1.600 euro in de maand moeten verdienen, maar 6.000 tot 10.000 euro per maand is wel érg veel.'
Vindt u het een belediging om een populist genoemd te worden?
'Niet per se. Als een populist iemand is die begrijpelijke taal spreekt en die het opneemt voor gewone werkmensen, dan heb ik daar geen moeite mee.'
Maar is een term als 'poenslurpers' er niet wat over?
'Nee. Dat woord klinkt populistisch, maar het mag van mij zelfs in de kop boven dit interview. Als populisme betekent dat je zomaar wat standpunten bij elkaar harkt om electoraal te scoren, dan heb ik daar wel moeite mee. Eigenlijk is alleen de partij van Jean-Marie Dedecker populistisch in dat opzicht. Wij zijn een coherente partij, met een ideologische ruggengraat. Je hoeft het niet met ons eens te zijn om dat te erkennen. De N-VA is ook een coherente partij met een ideologische ruggengraat. Al ben ik het totaal niet met hen eens.'
Uw partij heeft haar verleden nog altijd niet afgezworen. Wordt het niet stilaan tijd voor een finale veroordeling van Stalin en Mao?
'Wij zijn geen stalinisten of maoïsten. Ik heb wel respect voor mensen die aan het begin van de twintigste eeuw iets anders geprobeerd hebben. Ik blijf ook respect hebben voor die miljoenen die hun leven hebben gegeven in de strijd tegen het fascisme, voor de mensen die in de Tweede Wereldoorlog het verzet hebben georganiseerd. Wat nog niet betekent dat ik achter het beleid van Stalin of Mao sta, of achter de misdaden die ze hebben gepleegd.'
U pleit in uw boek voor socialisme 2.0. Wat verstaat u daaronder?
'Socialisme 2.0 is het socialisme dat nog nooit is verwezenlijkt, maar dat zou moeten volgen op deze crash van het kapitalisme. De uitgangspunten zijn: rechtvaardigheid, vrijheid, democratie, ecologie - en eerst de mensen, niet de winst. Dat socialisme moet groeien uit een tegenstroom die ik met dit boek op gang wil helpen brengen. We moeten durven dromen.'
In de wetenschap dat utopieën razend gevaarlijk zijn?
'Absoluut, maar de gevaarlijkste utopie is die van de neoliberale onzichtbare hand. We moeten geen onhaalbare utopie nastreven, maar we mogen toch ook niet tot onze knieën in het pragmatisme blijven staan. Zeker vandaag niet.'
DS, 17-12-2011 (Joël De Ceulaer)