Barst
4th July 2011, 18:05
Grieks scenario in de VS?
Telkens als TIMOTHY GARTON ASH in de VS komt, valt hem de zichtbare achteruitgang op. Hij ziet er de tekortkomingen in die een supermacht onvermijdelijk verzamelt. Hij vreest dat, met het vastzittende politiek stelsel van het land, beterschap niet zo gauw te realiseren valt.
Vandaag vieren de VS de verjaardag van hun onafhankelijkheid. Zoals we allemaal weten, werd vijftien jaar geleden een buitenaardse invasie door een leger van reusachtige vliegende schotels afgeslagen dankzij het vernuft, de moed en het heroïsme van Amerikaanse troepen, aan het hoofd van een wereldwijde coalitie. De Amerikaanse president Thomas J. Whitmore verklaarde dat 4 juli voortaan als Independence Day gevierd zou worden, niet alleen in de VS maar in heel de wereld. Een commentator noemde zijn toespraak ‘de meest bombastische, pompeuze speech die Hollywood ooit heeft voortgebracht'. Wat gezien de concurrentie niet gering is.
Independence Day, de bioscoophit uit 1996, was ook een tijdsdocument. De film neemt ons mee naar een ogenblik waarop Amerika ook in de echte wereld almachtig en onaantastbaar leek. Er kan veel veranderen in vijftien jaar. Het machtigste leger dat de planeet ooit heeft gekend, heeft twee grote oorlogen gevoerd, in Irak en Afghanistan. Geen van beide is een klinkende overwinning geworden. Irak, dat jarenlang het Amerikaanse debat gedomineerd heeft, is grotendeels uit de media verdwenen. Voor de Amerikanen is het verleden tijd.
Afghanistan is dat niet. De zelfmoordaanslag op het Intercontinental Hotel in Kabul, vorige week, heeft aangetoond dat het land nog ver verwijderd is van elementaire veiligheid, laat staan van liberale democratie. Maar ondanks het gemor van zijn generaals verklaart president Obama dat de troepen zich volgens het geplande schema zullen terugtrekken. Hij zegt dat Amerika zich moet toespitsen op herstel in eigen land. De meeste Amerikanen lijken hem gelijk te geven. Volgens een recente peiling vindt 56 procent van de Amerikanen dat de soldaten zo vlug mogelijk weg moeten uit Afghanistan. Een blog vergelijkt Obama met een andere leider die na tien jaar oorlog Afghanistan opgaf om zich op de economische en sociale wederopbouw in eigen land te concentreren. Het noemt de Amerikaanse president ‘Barack Gorbatsjov'.
Maar een vergelijking tussen de VS in 2011 en de Sovjet-Unie in 1988 brengt enorme verschillen aan het licht. De VS worstelen met hun eigen versie van de economische, sociale en politieke problemen die zich opstapelen wanneer een land een tijdlang een grootmacht is geweest.
De echte wereldmacht
Soms denk ik dat The Rise and Fall of the Great Powers, het beroemde boek van historicus Paul Kennedy, een kwarteeuw te vroeg verscheen en de verkeerde opkomende macht koos. In 1987 gepubliceerd, kort voor de ineenstorting van de Sovjet-Unie en het begin van tien jaar stagnatie in Japan, kon het door optimistische Amerikanen als doemdenken worden afgewimpeld. Maar stel u voor dat het dit jaar zou verschijnen en China als nieuwe wereldmacht zou aanstippen.
De VS vertonen een aantal van de symptomen van strategische overbelasting die Kennedy beschreef. De kosten voor de VS van de oorlogen in Irak en Afghanistan en van de andere operaties na 9/11 worden geschat op bijna vier keer de kosten van de Tweede Wereldoorlog. Dankzij de enorme groei van de Amerikaanse economie vertegenwoordigen ze een veel kleiner aandeel van het bbp: naar schatting 1,2 procent in 2008 tegenover 35,8 procent in 1945. Maar de gewapende conflicten in heel de wereld – eerst door Osama bin Laden opgedrongen aan de VS, maar dan gevolgd door de zelfgekozen oorlog in Irak – hebben een veel groter percentage van de tijd, de aandacht en de energie van de Amerikanen opgeslorpt. Zelfs als Washington probeert om anderen een conflict te laten uitvechten – zoals in Libië – wordt het er als een soort sponsor in meegesleurd.
Ook de VS als welvaartsstaat kraakt in zijn voegen. In dat opzicht zijn de verschillen tussen Europa en de VS veel kleiner dan de meeste mensen denken. Volgens Peter Orszag, een gewezen financieel directeur van het Witte Huis, zal het Amerikaanse sociale-zekerheidsstelsel tegen 2015 bijna de helft van de Amerikaanse overheidsuitgaven opslorpen. De andere helft zal vooral naar interestbetalingen op de razendsnel groeiende schuld gaan en naar discretionaire uitgaven, de helft daarvan voor defensie. In sommige individuele staten, zoals Californië, ziet de toekomst er nog somberder uit.
Obama is Superman niet
Er moet dus gesnoeid worden in de overheidsuitgaven, maar tegelijk toont de infrastructuur van het land – wegen, spoorwegen (welke spoorwegen?) elektriciteitsnetten, ziekenhuizen, scholen – alle sporen van een langdurige verwaarlozing. Telkens als ik in de VS kom, valt de zichtbare achteruitgang mij op. Het zijn niet alleen de kuilen in de wegen, het gaat veel dieper, zoals het falen van het basis- en het middelbaar onderwijs. In de rangschikking van de OESO zitten de VS in de middenmoot. Alleen de Amerikaanse universiteiten blijven ongeëvenaard.
Om die sociale problemen aan te pakken, heeft Amerika kordate politieke actie nodig, over de partijgrenzen heen. De meeste Amerikanen zijn het daarover eens. Het is wat Obama in dat korte, onvergetelijke nieuwe begin van 2008/9 beloofde. Hij heeft het nog niet kunnen waarmaken, gedeeltelijk door zijn eigen tekortkomingen, maar ook omdat je een superman zou moeten zijn om de gepolariseerde politiek en het geblokkeerde politieke stelsel van het land te doorbreken. Dat geldt zowel voor Washington als in veel individuele staten. Een schitterend grondwettelijk kader is verschrompeld tot een systeem dat hervorming bijna moeilijker maakt dan revolutie.
Ook dat verschijnsel kennen we uit de geschiedenis. In de loop der jaren verzamelen supermachten tekortkomingen, die ze kunnen verdragen omdat ze zo rijk en machtig zijn, een beetje zoals een supersterke atleet geen perfecte techniek nodig heeft. Maar als je kracht afneemt, kun je die techniek niet meer missen – en is het misschien te laat om ze nog te verwerven.
Zowel de Europese Unie als de Verenigde Staten lijken gevangen in een neerwaartse spiraal. Het was een Republikeinse Senator, geen Democraat, die ik vorig jaar hoorde zeggen: ‘Dit land wordt Griekenland, behalve dat we geen Europese Unie hebben om ons te redden.' Dat de Amerikanen duidelijk beseffen dat ze in de knoei zitten, is een reden tot hoop. Dat ze het niet eens kunnen worden over een oplossing is minder bemoedigend.
DS, 04-07-2011 (Timothy Garton Ash)
Telkens als TIMOTHY GARTON ASH in de VS komt, valt hem de zichtbare achteruitgang op. Hij ziet er de tekortkomingen in die een supermacht onvermijdelijk verzamelt. Hij vreest dat, met het vastzittende politiek stelsel van het land, beterschap niet zo gauw te realiseren valt.
Vandaag vieren de VS de verjaardag van hun onafhankelijkheid. Zoals we allemaal weten, werd vijftien jaar geleden een buitenaardse invasie door een leger van reusachtige vliegende schotels afgeslagen dankzij het vernuft, de moed en het heroïsme van Amerikaanse troepen, aan het hoofd van een wereldwijde coalitie. De Amerikaanse president Thomas J. Whitmore verklaarde dat 4 juli voortaan als Independence Day gevierd zou worden, niet alleen in de VS maar in heel de wereld. Een commentator noemde zijn toespraak ‘de meest bombastische, pompeuze speech die Hollywood ooit heeft voortgebracht'. Wat gezien de concurrentie niet gering is.
Independence Day, de bioscoophit uit 1996, was ook een tijdsdocument. De film neemt ons mee naar een ogenblik waarop Amerika ook in de echte wereld almachtig en onaantastbaar leek. Er kan veel veranderen in vijftien jaar. Het machtigste leger dat de planeet ooit heeft gekend, heeft twee grote oorlogen gevoerd, in Irak en Afghanistan. Geen van beide is een klinkende overwinning geworden. Irak, dat jarenlang het Amerikaanse debat gedomineerd heeft, is grotendeels uit de media verdwenen. Voor de Amerikanen is het verleden tijd.
Afghanistan is dat niet. De zelfmoordaanslag op het Intercontinental Hotel in Kabul, vorige week, heeft aangetoond dat het land nog ver verwijderd is van elementaire veiligheid, laat staan van liberale democratie. Maar ondanks het gemor van zijn generaals verklaart president Obama dat de troepen zich volgens het geplande schema zullen terugtrekken. Hij zegt dat Amerika zich moet toespitsen op herstel in eigen land. De meeste Amerikanen lijken hem gelijk te geven. Volgens een recente peiling vindt 56 procent van de Amerikanen dat de soldaten zo vlug mogelijk weg moeten uit Afghanistan. Een blog vergelijkt Obama met een andere leider die na tien jaar oorlog Afghanistan opgaf om zich op de economische en sociale wederopbouw in eigen land te concentreren. Het noemt de Amerikaanse president ‘Barack Gorbatsjov'.
Maar een vergelijking tussen de VS in 2011 en de Sovjet-Unie in 1988 brengt enorme verschillen aan het licht. De VS worstelen met hun eigen versie van de economische, sociale en politieke problemen die zich opstapelen wanneer een land een tijdlang een grootmacht is geweest.
De echte wereldmacht
Soms denk ik dat The Rise and Fall of the Great Powers, het beroemde boek van historicus Paul Kennedy, een kwarteeuw te vroeg verscheen en de verkeerde opkomende macht koos. In 1987 gepubliceerd, kort voor de ineenstorting van de Sovjet-Unie en het begin van tien jaar stagnatie in Japan, kon het door optimistische Amerikanen als doemdenken worden afgewimpeld. Maar stel u voor dat het dit jaar zou verschijnen en China als nieuwe wereldmacht zou aanstippen.
De VS vertonen een aantal van de symptomen van strategische overbelasting die Kennedy beschreef. De kosten voor de VS van de oorlogen in Irak en Afghanistan en van de andere operaties na 9/11 worden geschat op bijna vier keer de kosten van de Tweede Wereldoorlog. Dankzij de enorme groei van de Amerikaanse economie vertegenwoordigen ze een veel kleiner aandeel van het bbp: naar schatting 1,2 procent in 2008 tegenover 35,8 procent in 1945. Maar de gewapende conflicten in heel de wereld – eerst door Osama bin Laden opgedrongen aan de VS, maar dan gevolgd door de zelfgekozen oorlog in Irak – hebben een veel groter percentage van de tijd, de aandacht en de energie van de Amerikanen opgeslorpt. Zelfs als Washington probeert om anderen een conflict te laten uitvechten – zoals in Libië – wordt het er als een soort sponsor in meegesleurd.
Ook de VS als welvaartsstaat kraakt in zijn voegen. In dat opzicht zijn de verschillen tussen Europa en de VS veel kleiner dan de meeste mensen denken. Volgens Peter Orszag, een gewezen financieel directeur van het Witte Huis, zal het Amerikaanse sociale-zekerheidsstelsel tegen 2015 bijna de helft van de Amerikaanse overheidsuitgaven opslorpen. De andere helft zal vooral naar interestbetalingen op de razendsnel groeiende schuld gaan en naar discretionaire uitgaven, de helft daarvan voor defensie. In sommige individuele staten, zoals Californië, ziet de toekomst er nog somberder uit.
Obama is Superman niet
Er moet dus gesnoeid worden in de overheidsuitgaven, maar tegelijk toont de infrastructuur van het land – wegen, spoorwegen (welke spoorwegen?) elektriciteitsnetten, ziekenhuizen, scholen – alle sporen van een langdurige verwaarlozing. Telkens als ik in de VS kom, valt de zichtbare achteruitgang mij op. Het zijn niet alleen de kuilen in de wegen, het gaat veel dieper, zoals het falen van het basis- en het middelbaar onderwijs. In de rangschikking van de OESO zitten de VS in de middenmoot. Alleen de Amerikaanse universiteiten blijven ongeëvenaard.
Om die sociale problemen aan te pakken, heeft Amerika kordate politieke actie nodig, over de partijgrenzen heen. De meeste Amerikanen zijn het daarover eens. Het is wat Obama in dat korte, onvergetelijke nieuwe begin van 2008/9 beloofde. Hij heeft het nog niet kunnen waarmaken, gedeeltelijk door zijn eigen tekortkomingen, maar ook omdat je een superman zou moeten zijn om de gepolariseerde politiek en het geblokkeerde politieke stelsel van het land te doorbreken. Dat geldt zowel voor Washington als in veel individuele staten. Een schitterend grondwettelijk kader is verschrompeld tot een systeem dat hervorming bijna moeilijker maakt dan revolutie.
Ook dat verschijnsel kennen we uit de geschiedenis. In de loop der jaren verzamelen supermachten tekortkomingen, die ze kunnen verdragen omdat ze zo rijk en machtig zijn, een beetje zoals een supersterke atleet geen perfecte techniek nodig heeft. Maar als je kracht afneemt, kun je die techniek niet meer missen – en is het misschien te laat om ze nog te verwerven.
Zowel de Europese Unie als de Verenigde Staten lijken gevangen in een neerwaartse spiraal. Het was een Republikeinse Senator, geen Democraat, die ik vorig jaar hoorde zeggen: ‘Dit land wordt Griekenland, behalve dat we geen Europese Unie hebben om ons te redden.' Dat de Amerikanen duidelijk beseffen dat ze in de knoei zitten, is een reden tot hoop. Dat ze het niet eens kunnen worden over een oplossing is minder bemoedigend.
DS, 04-07-2011 (Timothy Garton Ash)