Barst
23rd April 2011, 13:38
Waarom we helden nodig hebben zoals Ai Weiwei
In de vrije wereld riskeert een kunstenaar met een mening belachelijk gemaakt te worden. In China vlieg je voor je mening in de gevangenis. SALMAN RUSHDIE breekt een lans voor de zeldzame helden die tegen de tirannie in durven te gaan.
De grote turbinezaal van het Tate Modern in Londen, een gewezen elektriciteitscentrale, is voor een kunstenaar erg moeilijk op een overtuigende manier te vullen. Haar immense afmetingen doen de verbeelding krimpen, behalve voor een selecte groep van moderne kunstenaars die de geheimen van de schaal begrijpen en weten hoe je iets interessants kunt vertellen wanneer je ook iets groots te vertellen hebt. Ooit stond de gigantische spin van Louise Bourgeois dreigend in deze zaal. De Marsya's van Anish Kapoor, enorme, holle trompetvormen van een uitgerekt materiaal dat aan gestriemde huid deed denken, triomfeerden majesteitelijk over de ruimte.
Stoflong
In oktober vorig jaar bedekte de toonaangevende Chinese kunstenaar Ai Weiwei de vloer van de turbinezaal met zijn Sunflower Seeds, een installatie van honderd miljoen piepkleine porseleinen zonnebloempitten, elk een meesterlijk stukje handwerk. Geen twee zijn identiek. Sunflower Seeds is een tapijt van het leven, veelsoortig, onverklaarbaar en vreemd, in de beste surrealistische betekenis van het woord. De zaadjes waren bedoeld om op te lopen, maar het werk had nog iets vreemds in petto. Het bleek dat ze een fijn stof afgaven wanneer erop getrapt werd, een stof dat de longen kon beschadigen. Deze symbolische voorstelling van het leven kon dus een gevaar voor levende wezens zijn. De tentoonstelling werd afgezet en de bezoekers moesten voorzichtig rond een bepaalde perimeter wandelen.
Kunst kan gevaarlijk zijn. Heel vaak is ze voor de kunstenaars zelf gevaarlijk gebleken. Op 4 april werd Ai Weiwei door de Chinese overheid gearresteerd toen hij op een vliegtuig naar Hong Kong wilde stappen. Hij verdween spoorloos. Zijn studio werd doorzocht, computers en andere zaken werden meegenomen. Sindsdien heeft het bewind toespelingen op zijn ‘misdaden' in de pers laten uitlekken. Hij zou zich schuldig hebben gemaakt aan belastingontduiking en pornografie. Mensen die hem kennen, geloven dat niet. Het Chinese bewind, geërgerd door de onverbloemde taal van zijn beroemdste kunstenaar, een man die tot nu toe door zijn faam beschermd werd, heeft besloten hem op de brutaalste manier het zwijgen op te leggen.
Op de dag van Ai Weiwei's aanhouding werd Wen Tao, een freelance journalist die met de kunstenaar samenwerkte, door onbekenden op straat in Peking ontvoerd. De politie weigert te zeggen wie verantwoordelijk is voor zijn verdwijning.
De berichten dat Ai Weiwei begint te ‘bekennen', maken zijn verdwijning nog onrustwekkender. Hij moet zo snel mogelijk worden vrijgelaten. De regeringen van de vrije wereld moeten hun verantwoordelijkheid opnemen.
Maar Ai Weiwei is niet de enige Chinese kunstenaar met ernstige problemen. De grote schrijver Liao Yiwu heeft geen toelating gekregen om deze maand naar de Verenigde Staten te komen om in New York het World Voices Festival van de PEN-club bij te wonen. Er wordt gevreesd dat hij het volgende doelwist van het regime zal zijn. De overheid heeft hem bovendien gevraagd om een document te ondertekenen waarin hij belooft geen ‘illegale' werken buiten China te publiceren (al zijn werken, waaronder het buitengewone boek dat wij als The Corpse Walker kennen, zijn in China al sinds jaren verboden). Binnenkort zal in de VS en Europa een nieuwe bundel verschijnen, God is Red, en de bezorgdheid is groot dat de auteur op zijn beurt zal verdwijnen.
In februari werd de schrijver Ye Du opgepakt en verdween hij net als Weiwei. Nog steeds weet niemand waar hij zich bevindt. Hij is niet officieel aangeklaagd. Hij heeft geen contact kunnen opnemen met zijn familie of zijn advocaten.
Teng Biao, een schrijver en mensenrechtenadvocaat, is een van verscheidene vooraanstaande Chinese mensenrechtenadvocaten die sinds februari verdwenen zijn.
Liu Xianbin, een schrijver, werd deze maand vrijgelaten na tien jaar cel omdat hij tot subversie zou hebben aangezet. Dat was ook de aanklacht tegen Liu Xiabo, de winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede, die nog altijd een straf van tien jaar uitzit.
Andere schrijvers, kunstenaars en activisten die in de draconische repressie zijn aangehouden of verdwenen, zijn Zhu Yufu, die sinds 5 maart vastzit en op 10 april officieel werd gearresteerd; Liu Zhengqing, die sinds 25 maart wederrechtelijk incommunicado wordt gehouden op een onbekende plaats (zijn vrouw heeft hem sinds die datum niet meer kunnen bereiken), Yang Tongyan (veroordeeld tot 12 jaar) en Shi Tao (veroordeeld tot 20 jaar).
Het leven van een kunstenaar is kwetsbaarder dan dat van zijn scheppingen. De dichter Ovidius werd door Augustus Caesar verbannen naar Tomis, een vergeten gat aan de Zwarte Zee. De rest van zijn leven smeekte hij om naar Rome te mogen terugkeren, maar zijn verzoeken werden nooit ingewilligd. En dus was het leven van Ovidius verwoest. Maar de poëzie van Ovidius heeft het Romeinse Rijk overleefd. De dichter Mandelstam werd door de Sovjet-beulen van Stalin vermoord, maar de poëzie van Mandelstam heeft de Sovjet-Unie overleefd. De dichter Lorca werd door het tuig van Spanjes generalissimo Franco vermoord, maar de poëzie van Lorca heeft de dictatuur van Franco overleefd. Misschien mogen we wedden dat de kunst de tirannen overwint. Het zijn de kunstenaars van de wereld, en vooral zij die dapper genoeg zijn om tegen autoritair gezag in opstand te komen, over wie we ons zorgen moeten maken en voor wier veiligheid we moeten vechten.
Waffen SS
Niet alle schrijvers of kunstenaars willen een publieke rol spelen of lukken daar goed in. Zij die dat wel doen – Harold Pinter, Susan Sontag, Günter Grass, Graham Greene, Gabriel Garcia Marquez – dreigen beschimpt en bespot te worden, zelfs in een vrije maatschappij. Sontag werd uitgelachen om haar felle uitspraken over het Bosnische conflict, omdat het soms klonk alsof ze het onderwerp Sarajevo als haar privébezit beschouwde. Pinters uitvallen tegen het buitenlandbeleid van de VS en zijn ‘champagnesocialisme' werden op veel spot onthaald. De grote zichtbaarheid van Grass als publiek intellectueel en nemesis van de regeerders van Duitsland leidden tot schadenfreude toen aan het licht kwam dat hij lang geleden zijn korte tijd als dienstplichtige bij de Waffen SS, in de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog, had verzwegen. De vriendschap van Garcia Marquez met Fidel Castro en de banden van Green met generaal Omar Torrijos van Panama maakten hen tot politieke doelwitten.
Wanneer kunstenaars zich aan politiek wagen, lopen hun reputatie en hun integriteit altijd gevaar. Maar buiten de vrije wereld, daar waar kritiek op de macht in het beste geval moeilijk en in het slechtste bijna onmogelijk is – China heeft geen columnisten zoals Thomas Friedman, Maureen Dowd of Charles Krauthammer – zijn creatieve mensen als Ai Weiwei en zijn collega's vaak de enigen met de moed om de waarheid te spreken tegen de leugens van de tirannen. Wij hadden de getuigen van de samizdat nodig om de lelijkheid van de Sovjet-Unie te onthullen. Vandaag is de regering van China de grootste bedreiging voor de vrije meningsuiting. Daarom hebben wij Ai Weiwei, Liao Yiwu en Liu Xiabo nodig.
© 2011, Salman Rushdie, Britse schrijver, ooit zelf vogelvrij verklaard Iraanse ayatollah Khomeini
DS, 23-04-2011
In de vrije wereld riskeert een kunstenaar met een mening belachelijk gemaakt te worden. In China vlieg je voor je mening in de gevangenis. SALMAN RUSHDIE breekt een lans voor de zeldzame helden die tegen de tirannie in durven te gaan.
De grote turbinezaal van het Tate Modern in Londen, een gewezen elektriciteitscentrale, is voor een kunstenaar erg moeilijk op een overtuigende manier te vullen. Haar immense afmetingen doen de verbeelding krimpen, behalve voor een selecte groep van moderne kunstenaars die de geheimen van de schaal begrijpen en weten hoe je iets interessants kunt vertellen wanneer je ook iets groots te vertellen hebt. Ooit stond de gigantische spin van Louise Bourgeois dreigend in deze zaal. De Marsya's van Anish Kapoor, enorme, holle trompetvormen van een uitgerekt materiaal dat aan gestriemde huid deed denken, triomfeerden majesteitelijk over de ruimte.
Stoflong
In oktober vorig jaar bedekte de toonaangevende Chinese kunstenaar Ai Weiwei de vloer van de turbinezaal met zijn Sunflower Seeds, een installatie van honderd miljoen piepkleine porseleinen zonnebloempitten, elk een meesterlijk stukje handwerk. Geen twee zijn identiek. Sunflower Seeds is een tapijt van het leven, veelsoortig, onverklaarbaar en vreemd, in de beste surrealistische betekenis van het woord. De zaadjes waren bedoeld om op te lopen, maar het werk had nog iets vreemds in petto. Het bleek dat ze een fijn stof afgaven wanneer erop getrapt werd, een stof dat de longen kon beschadigen. Deze symbolische voorstelling van het leven kon dus een gevaar voor levende wezens zijn. De tentoonstelling werd afgezet en de bezoekers moesten voorzichtig rond een bepaalde perimeter wandelen.
Kunst kan gevaarlijk zijn. Heel vaak is ze voor de kunstenaars zelf gevaarlijk gebleken. Op 4 april werd Ai Weiwei door de Chinese overheid gearresteerd toen hij op een vliegtuig naar Hong Kong wilde stappen. Hij verdween spoorloos. Zijn studio werd doorzocht, computers en andere zaken werden meegenomen. Sindsdien heeft het bewind toespelingen op zijn ‘misdaden' in de pers laten uitlekken. Hij zou zich schuldig hebben gemaakt aan belastingontduiking en pornografie. Mensen die hem kennen, geloven dat niet. Het Chinese bewind, geërgerd door de onverbloemde taal van zijn beroemdste kunstenaar, een man die tot nu toe door zijn faam beschermd werd, heeft besloten hem op de brutaalste manier het zwijgen op te leggen.
Op de dag van Ai Weiwei's aanhouding werd Wen Tao, een freelance journalist die met de kunstenaar samenwerkte, door onbekenden op straat in Peking ontvoerd. De politie weigert te zeggen wie verantwoordelijk is voor zijn verdwijning.
De berichten dat Ai Weiwei begint te ‘bekennen', maken zijn verdwijning nog onrustwekkender. Hij moet zo snel mogelijk worden vrijgelaten. De regeringen van de vrije wereld moeten hun verantwoordelijkheid opnemen.
Maar Ai Weiwei is niet de enige Chinese kunstenaar met ernstige problemen. De grote schrijver Liao Yiwu heeft geen toelating gekregen om deze maand naar de Verenigde Staten te komen om in New York het World Voices Festival van de PEN-club bij te wonen. Er wordt gevreesd dat hij het volgende doelwist van het regime zal zijn. De overheid heeft hem bovendien gevraagd om een document te ondertekenen waarin hij belooft geen ‘illegale' werken buiten China te publiceren (al zijn werken, waaronder het buitengewone boek dat wij als The Corpse Walker kennen, zijn in China al sinds jaren verboden). Binnenkort zal in de VS en Europa een nieuwe bundel verschijnen, God is Red, en de bezorgdheid is groot dat de auteur op zijn beurt zal verdwijnen.
In februari werd de schrijver Ye Du opgepakt en verdween hij net als Weiwei. Nog steeds weet niemand waar hij zich bevindt. Hij is niet officieel aangeklaagd. Hij heeft geen contact kunnen opnemen met zijn familie of zijn advocaten.
Teng Biao, een schrijver en mensenrechtenadvocaat, is een van verscheidene vooraanstaande Chinese mensenrechtenadvocaten die sinds februari verdwenen zijn.
Liu Xianbin, een schrijver, werd deze maand vrijgelaten na tien jaar cel omdat hij tot subversie zou hebben aangezet. Dat was ook de aanklacht tegen Liu Xiabo, de winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede, die nog altijd een straf van tien jaar uitzit.
Andere schrijvers, kunstenaars en activisten die in de draconische repressie zijn aangehouden of verdwenen, zijn Zhu Yufu, die sinds 5 maart vastzit en op 10 april officieel werd gearresteerd; Liu Zhengqing, die sinds 25 maart wederrechtelijk incommunicado wordt gehouden op een onbekende plaats (zijn vrouw heeft hem sinds die datum niet meer kunnen bereiken), Yang Tongyan (veroordeeld tot 12 jaar) en Shi Tao (veroordeeld tot 20 jaar).
Het leven van een kunstenaar is kwetsbaarder dan dat van zijn scheppingen. De dichter Ovidius werd door Augustus Caesar verbannen naar Tomis, een vergeten gat aan de Zwarte Zee. De rest van zijn leven smeekte hij om naar Rome te mogen terugkeren, maar zijn verzoeken werden nooit ingewilligd. En dus was het leven van Ovidius verwoest. Maar de poëzie van Ovidius heeft het Romeinse Rijk overleefd. De dichter Mandelstam werd door de Sovjet-beulen van Stalin vermoord, maar de poëzie van Mandelstam heeft de Sovjet-Unie overleefd. De dichter Lorca werd door het tuig van Spanjes generalissimo Franco vermoord, maar de poëzie van Lorca heeft de dictatuur van Franco overleefd. Misschien mogen we wedden dat de kunst de tirannen overwint. Het zijn de kunstenaars van de wereld, en vooral zij die dapper genoeg zijn om tegen autoritair gezag in opstand te komen, over wie we ons zorgen moeten maken en voor wier veiligheid we moeten vechten.
Waffen SS
Niet alle schrijvers of kunstenaars willen een publieke rol spelen of lukken daar goed in. Zij die dat wel doen – Harold Pinter, Susan Sontag, Günter Grass, Graham Greene, Gabriel Garcia Marquez – dreigen beschimpt en bespot te worden, zelfs in een vrije maatschappij. Sontag werd uitgelachen om haar felle uitspraken over het Bosnische conflict, omdat het soms klonk alsof ze het onderwerp Sarajevo als haar privébezit beschouwde. Pinters uitvallen tegen het buitenlandbeleid van de VS en zijn ‘champagnesocialisme' werden op veel spot onthaald. De grote zichtbaarheid van Grass als publiek intellectueel en nemesis van de regeerders van Duitsland leidden tot schadenfreude toen aan het licht kwam dat hij lang geleden zijn korte tijd als dienstplichtige bij de Waffen SS, in de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog, had verzwegen. De vriendschap van Garcia Marquez met Fidel Castro en de banden van Green met generaal Omar Torrijos van Panama maakten hen tot politieke doelwitten.
Wanneer kunstenaars zich aan politiek wagen, lopen hun reputatie en hun integriteit altijd gevaar. Maar buiten de vrije wereld, daar waar kritiek op de macht in het beste geval moeilijk en in het slechtste bijna onmogelijk is – China heeft geen columnisten zoals Thomas Friedman, Maureen Dowd of Charles Krauthammer – zijn creatieve mensen als Ai Weiwei en zijn collega's vaak de enigen met de moed om de waarheid te spreken tegen de leugens van de tirannen. Wij hadden de getuigen van de samizdat nodig om de lelijkheid van de Sovjet-Unie te onthullen. Vandaag is de regering van China de grootste bedreiging voor de vrije meningsuiting. Daarom hebben wij Ai Weiwei, Liao Yiwu en Liu Xiabo nodig.
© 2011, Salman Rushdie, Britse schrijver, ooit zelf vogelvrij verklaard Iraanse ayatollah Khomeini
DS, 23-04-2011