Barst
24th March 2011, 22:43
Cafe Hawelka
Vrijdagavond, café Hawelka, Dorotheengasse, Wenen. Op diepzinnig ogende tafels verwijzen krantenstokken met gekreukte dagbladen naar belezenheid. Samenzweerderig omringen stoelen tafels. Aan een muur hangen affiches. Bevlogen schilders en onbegrepen theatermakers vragen zij aan zij om aandacht. Wie deze zachtmoedige plek als gast betreedt, mag gedachteloos met bier drinken een aanvang nemen, dan nog blijft hij een intellectueel. Hier hangen de schaduwen van Nikolaus Harnoncourt en Friedensreich Hundertwasser. Iedereen is gered.
Soms denk je niet, maar word je gedacht, overwegen collega Michael Minkenberg en ikzelf terwijl wij het glas heffen. In café Hawelka loopt dat goed af. Andermans ideeën tillen ons op. Ook al delen we ze niet, hun bestaan is onze redding.
Maar het kan ook andersom. Een gespierde adonis die zich te pletter denkt over de zin van het leven wijl hij aan de rand van een zwembad ligt in Lanzarote blijft een idioot. Wat hij ook denkt, geen hulp kan baten.
Michael doceert politieke wetenschappen in Frankfurt aan de Oder. Elf jaar geleden ontmoette ik hem in Kopenhagen. Daarover spreken wij. Niet over Kopenhagen. Over elf jaren, met hun schoonheid en hun averij. En over het symposium aan de Universität Wien waar wij allebei een referaat hielden. 'Religie in Europa' was het onderwerp. Uiteraard, zoals dat vandaag hoort, interdisciplinair. Telkens weer blijkt dat religie iets geweldigs is. Sommigen schamen er zich voor, anderen klampen er zich aan vast. Merkwaardig: hoe wij met religie omgaan zegt wie wij zijn.
Neem nu Christian Danz, decaan van de faculteit voor evangelische theologie in Wenen. Kunnen wij op wetenschappelijke manier over God spreken, vraagt hij zich af. Neen, zegt de man wiens beroep het nochtans is over het opperwezen na te denken. 'Theologie onderzoekt hoe de mens omgaat met eindigheid.' Ze bekommert zich dus niet om God, maar om zijn afwezigheid. Straf. Toch doet Danz met enige intellectuele verve alleen maar wat wij stervelingen allemaal doen. We legitimeren ons gedrag. We proberen aan te tonen dat de manier waarop we leven, of die nu schitterend, laf of laaghartig is, rust op stevige fundamenten. Christian Danz is theoloog, dus moet de theologie blijven bestaan. De stam is er al, nu de wortels nog.
Tijdens het symposium rees ook een andere vraag. Hoe komt het dat rechts in Europa, waardoor in ons amechtige continent het maatschappelijke debat wordt beheerst, zich zo graag op christelijke waarden beroept? Christus geeft cachet. Wie naar hem verwijst, geeft de indruk hogere belangen te verdedigen. Dat helpt, vooral als zulks niet het geval is. Daarnaast maakt het christendom het voorwerp uit van romantiek en heimwee. De hunkering naar geborgenheid.
Christus zelf was anders. Hij beriep zich nooit op het christendom. Hij zocht niet naar een legitimering van zijn gedrag. Hij klampte zich geen ogenblik vast aan de orde uit het verleden. Integendeel: wie zich verheft zal vernederd worden, de laatsten zullen de eersten zijn. De barmhartige Samaritaan was een vreemdeling.
De reden waarom het christendom niet ten onder zal gaan is even helder als eenvoudig: het legt zich niet bij de overwinning neer. Wie denkt aangekomen te zijn, is verloren. Wie alle vragen heeft beantwoord, verliest de waarheid. Christendom is kritiek. Ook op zichzelf, de eigen ontspoorde machtsstructuren en levensstijl. Dat christelijke waarden door triomferende groepen worden aangewend om zelfgenoegzaam anderen de les te spellen, is een contradictio in terminis. De machtigen bestrijden altijd het christendom, ook al beroepen ze er zich op.
Wat zoeken Michael en ik in café Hawelka? Het helende karakter van het echte gesprek? Zeer zeker. Beschutting? Dat ook. Libië brandt, Japan beeft. We zeggen er weinig over, maar vergeten het niet, wat nauwelijks wat betekent, maar vergeten is erger. We spreken over flarden van het bestaan. Over de hoeveelheid religie die we zelf kunnen verdragen. Over tederheid in de wereld van het denken. Over onze drang om de mens niet te veranderen, maar hem te begrijpen. Over minnaars met tegengestelde belangen. We vertegenwoordigen niemand. Wat we zeggen kunnen we niet met voetnoten hard maken. We wikkelen onze argumenten in woorden, die op zachte kussens vallen. We zijn vijftigers en weten dat we deze wereld niet mogen loslaten tot hij het zelf met ons doet.
Rik Torfs is professor kerkelijk recht en CD&V'er.
DS, 24-03-2011
Vrijdagavond, café Hawelka, Dorotheengasse, Wenen. Op diepzinnig ogende tafels verwijzen krantenstokken met gekreukte dagbladen naar belezenheid. Samenzweerderig omringen stoelen tafels. Aan een muur hangen affiches. Bevlogen schilders en onbegrepen theatermakers vragen zij aan zij om aandacht. Wie deze zachtmoedige plek als gast betreedt, mag gedachteloos met bier drinken een aanvang nemen, dan nog blijft hij een intellectueel. Hier hangen de schaduwen van Nikolaus Harnoncourt en Friedensreich Hundertwasser. Iedereen is gered.
Soms denk je niet, maar word je gedacht, overwegen collega Michael Minkenberg en ikzelf terwijl wij het glas heffen. In café Hawelka loopt dat goed af. Andermans ideeën tillen ons op. Ook al delen we ze niet, hun bestaan is onze redding.
Maar het kan ook andersom. Een gespierde adonis die zich te pletter denkt over de zin van het leven wijl hij aan de rand van een zwembad ligt in Lanzarote blijft een idioot. Wat hij ook denkt, geen hulp kan baten.
Michael doceert politieke wetenschappen in Frankfurt aan de Oder. Elf jaar geleden ontmoette ik hem in Kopenhagen. Daarover spreken wij. Niet over Kopenhagen. Over elf jaren, met hun schoonheid en hun averij. En over het symposium aan de Universität Wien waar wij allebei een referaat hielden. 'Religie in Europa' was het onderwerp. Uiteraard, zoals dat vandaag hoort, interdisciplinair. Telkens weer blijkt dat religie iets geweldigs is. Sommigen schamen er zich voor, anderen klampen er zich aan vast. Merkwaardig: hoe wij met religie omgaan zegt wie wij zijn.
Neem nu Christian Danz, decaan van de faculteit voor evangelische theologie in Wenen. Kunnen wij op wetenschappelijke manier over God spreken, vraagt hij zich af. Neen, zegt de man wiens beroep het nochtans is over het opperwezen na te denken. 'Theologie onderzoekt hoe de mens omgaat met eindigheid.' Ze bekommert zich dus niet om God, maar om zijn afwezigheid. Straf. Toch doet Danz met enige intellectuele verve alleen maar wat wij stervelingen allemaal doen. We legitimeren ons gedrag. We proberen aan te tonen dat de manier waarop we leven, of die nu schitterend, laf of laaghartig is, rust op stevige fundamenten. Christian Danz is theoloog, dus moet de theologie blijven bestaan. De stam is er al, nu de wortels nog.
Tijdens het symposium rees ook een andere vraag. Hoe komt het dat rechts in Europa, waardoor in ons amechtige continent het maatschappelijke debat wordt beheerst, zich zo graag op christelijke waarden beroept? Christus geeft cachet. Wie naar hem verwijst, geeft de indruk hogere belangen te verdedigen. Dat helpt, vooral als zulks niet het geval is. Daarnaast maakt het christendom het voorwerp uit van romantiek en heimwee. De hunkering naar geborgenheid.
Christus zelf was anders. Hij beriep zich nooit op het christendom. Hij zocht niet naar een legitimering van zijn gedrag. Hij klampte zich geen ogenblik vast aan de orde uit het verleden. Integendeel: wie zich verheft zal vernederd worden, de laatsten zullen de eersten zijn. De barmhartige Samaritaan was een vreemdeling.
De reden waarom het christendom niet ten onder zal gaan is even helder als eenvoudig: het legt zich niet bij de overwinning neer. Wie denkt aangekomen te zijn, is verloren. Wie alle vragen heeft beantwoord, verliest de waarheid. Christendom is kritiek. Ook op zichzelf, de eigen ontspoorde machtsstructuren en levensstijl. Dat christelijke waarden door triomferende groepen worden aangewend om zelfgenoegzaam anderen de les te spellen, is een contradictio in terminis. De machtigen bestrijden altijd het christendom, ook al beroepen ze er zich op.
Wat zoeken Michael en ik in café Hawelka? Het helende karakter van het echte gesprek? Zeer zeker. Beschutting? Dat ook. Libië brandt, Japan beeft. We zeggen er weinig over, maar vergeten het niet, wat nauwelijks wat betekent, maar vergeten is erger. We spreken over flarden van het bestaan. Over de hoeveelheid religie die we zelf kunnen verdragen. Over tederheid in de wereld van het denken. Over onze drang om de mens niet te veranderen, maar hem te begrijpen. Over minnaars met tegengestelde belangen. We vertegenwoordigen niemand. Wat we zeggen kunnen we niet met voetnoten hard maken. We wikkelen onze argumenten in woorden, die op zachte kussens vallen. We zijn vijftigers en weten dat we deze wereld niet mogen loslaten tot hij het zelf met ons doet.
Rik Torfs is professor kerkelijk recht en CD&V'er.
DS, 24-03-2011