Barst
9th March 2011, 03:29
Samen strijden voor zingeving
Binnen de Belgische Kerk is er een kloof tussen de top en een groot deel van de basis. Dat bleek vorige week uit de enquête en het dossier die De Standaard publiceerde. Maar hoe zit de relatie tussen Kerk en de oude zuilorganisaties? Een gesprek met de vier gezichten van de zuil.
'Op een congres zat ik eens naast een Belgische bisschop. Hij vroeg me wie ik was. Ik zei: “Aangenaam, ik ben Peter Degadt, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet Vlaanderen. “Tiens,, zei hij. “Daarvoor heb ik mijn akkoord toch nooit gegeven?,'
Degadt, die meer dan vijfhonderd christelijke ziekenhuizen en andere zorginstellingen vertegenwoordigt, vertelt de anekdote met veel smaak. Hij wil af van de oude zuilgedachte. Zorgnet Vlaanderen staat in de eerste plaats voor een professionele aanpak en goede zorg.
De drie andere 'gezichten van de zuil' zitten op dezelfde lijn. 'Weet je met welke organisaties ik de meeste coalities sluit?' vraagt Piet Vanthemsche, de voorzitter van de Boerenbond. 'Niet met de collega's hier rond de tafel, wel met Vredeseilanden, Broederlijk Delen, Oxfam en zelfs met de milieubeweging.'
ACW-voorzitter Patrick Develtere benadrukt de rol van zingeving, over de grenzen van de levensbeschouwingen heen. 'De tijd van dogma's is voorbij', zegt hij.
Ook Mieke Van Hecke, de topvrouw van het katholiek onderwijs, zet in op zingeving. Zij verzet zich tegen de toenemende druk om je levensbeschouwing weg te moffelen in je privéleven.
De enige van jullie vier die nog de goedkeuring van de bisschoppen moet krijgen om benoemd te worden, is Mieke Van Hecke.
Mieke Van Hecke: 'Maar de bisschoppen hebben me nog nooit ter verantwoording geroepen of me opgedragen iets te doen. Ik ben nu meer dan zes jaar directeur-generaal en ik heb nog geen enkele druk gevoeld. Integendeel, ik voel een grote openheid om te discussiëren over de fundamentele vragen.'
'Een van die discussiepunten is de vraag hoever een school kan gaan met haar gastvrijheid tegenover een anders- en niet-gelovig publiek, zonder haar identiteit op te geven. Met de bisschoppen hebben we daar een heel goede, constructieve dialoog over.'
Zitten de katholieke ziekenhuizen in een vergelijkbare positie?
Peter Degadt: 'Voor ons is de eerste vraag: wat is goede zorg, en hoe kunnen we onze job zo goed mogelijk doen? Daarvoor hebben we in de eerste plaats artsen en verpleegkundigen nodig die hun vak kennen, of ze nu katholiek zijn of niet. De tweede vraag is de communicatie met de patiënten. Ook op dat vlak denk ik niet dat wij per definitie beter zijn dan anderen. Maar daarnaast moet je in een ziekenhuis af en toe ook beslissingen nemen met een hoog ethisch gehalte. En dan hebben we behoefte aan een zingevingskader. Bij ons is dat de christelijke zingeving.'
Mieke Van Hecke: 'Dat is ook in het onderwijs het geval. Je benadert de leerlingen vanuit een bepaald referentiekader, zonder dat je afbreuk doet aan andere kaders. Het belangrijkste is dat er een inspiratie is, want dat is een teken van kwaliteit. Ik geloof niet in neutraal onderwijs, opgelegd door een dirigistische overheid. Nochtans zijn er pogingen om het in die richting te doen gaan. Dat gebeurt vanuit een misplaatste islamofobie: uit angst voor islamonderwijs probeert men steeds meer zingeving uit het onderwijs te weren. Ik vrees dat we de richting van Frankrijk opgaan, waarbij alles wat met religie te maken heeft naar de privésfeer wordt verbannen. Dat betreur ik, want dat betekent een geestelijke en maatschappelijke verarming. Alle levensbeschouwingen moeten vechten voor hun ruimte in het publieke debat.'
Piet Vanthemsche: 'Ook bij de Boerenbond is zingeving belangrijk. Zo werken wij niet alleen samen met de landbouwfaculteit van de KULeuven. We hebben ook veel contacten met de faculteit theologie. We discussiëren over biotechnologie, over de spanning tussen ecologie en landbouw... Ik vind het belangrijk om op die manier onze christelijke identiteit uit te bouwen. Iedereen is welkom bij de Boerenbond, maar wel vanuit die waarden en identiteit.'
Zegt u dat ook zo bij de werving?
Piet Vanthemsche: 'Zeker en vast. Toen ik net voorzitter was, deed ik een ronde van de provincies. Bij al mijn toespraken had ik het over de christelijke inspiratie. Een medewerker vroeg me waarom ik dat deed. Ik zei: “Ofwel ben je christelijk ofwel ben je dat niet. Als je het bent, dan moet je erover spreken. Anders kun je dat beter schrappen uit je mission statement.,'
'Bij de Boerenbond beginnen we ook elke bestuursvergadering met een bezinning of een gebed. Verder hebben we acht pastores in dienst en een pastorale dienst die ter beschikking staat van de landelijke bevolking. Die christelijke inspiratie zit diep ingebakken in onze organisatie en identiteit, ik zie niet in waarom we daarover zouden zwijgen. Ik stel vast dat dit ook geapprecieerd wordt.'
Houden jullie bij het ACW ook nog bij elke vergadering een gebed?
Patrick Develtere: 'Het feit dat u “nog, zegt, is veelbetekenend. Die woordkeuze past in het idee dat het christelijk geloof door de moderniteit automatisch zal verdwijnen. Maar het tegendeel is waar. Mensen zijn juist op zoek naar een manier om te reflecteren over zichzelf en hun waarden.'
'Wij zijn een brede koepelorganisatie. Dat gaat van de vakbond en het ziekenfonds tot het Internationaal Comité, de grootste koepel van allochtonenverenigingen in ons land. In alle geledingen van onze organisatie zijn nu “coördinatoren zingeving, aan het werk. Dat kunnen priesters, maar evengoed gewone medewerkers zijn. Zij zijn het peper en zout van onze organisatie. Zij zijn echt ingebed in onze werking.'
De koepel van allochtonenverenigingen is verre van christelijk geïnspireerd, neem ik aan. Op welke manier past dat binnen het ACW?
Patrick Develtere: 'In het Internationaal Comité zitten moslims en hindoes naast evangelische en animistische Afrikanen. Daar hebben wij geen problemen mee, en zij hebben geen probleem met ons. Hun lidmaatschap is voor mij een teken van gefundeerd pluralisme. Dat staat tegenover het oppervlakkige pluralisme, waarbij je alles gewoon naast elkaar zet. In het Internationaal Comité zitten mensen die net als wij op zoek zijn naar zingeving, maar vanuit een andere invalshoek.'
Hoe voel ik die christelijke zingeving als patiënt in een katholiek ziekenhuis?
Peter Degadt: 'Wanneer je existentiële vragen stelt over de zin van de behandeling, over de kansen tot herstel, over de gevolgen voor je omgeving... dan schiet de medische, technische taal vaak tekort. Dan biedt een zingevingskader een houvast.'
Uw artsen en verpleegkundigen kunnen daar beter op antwoorden dan in een openbaar ziekenhuis?
Peter Degadt: 'Het gaat niet om beter of slechter. Het gaat erom samen op zoek te gaan om de zorgrelatie een diepere zin en betekenis te geven.'
Patrick Develtere: 'Wat ik wel belangrijk vind, is om daar samen mee bezig te zijn. Anders bestaat het risico dat de markt het van ons overneemt, en pseudo-oplossingen aanbiedt. Dat is nu al bezig op het internet. Kijk maar eens wat er allemaal aangeboden wordt om je beter te doen voelen. Dat is de keuze: ofwel kies je voor deze oppervlakkige vermarkting, ofwel kies je voor de traditie die we daarin hebben, om dat op een serene manier aan te pakken.'
Een van die manieren is dan om bijvoorbeeld minder snel euthanasie toe te passen.
Peter Degadt: 'Ik denk niet dat er bij ons minder euthanasie wordt toegepast dan in andere ziekenhuizen. Het is niet omdat Wim Distelmans, de nieuwe heraut van het correcte denken, dat orakelt, dat het ook zo is. Wat we wel doen, is samen met de patiënt en zijn familie alle alternatieven overwegen, zodat de patiënt gefundeerd kan kiezen. We proberen daarbij twee extremen te vermijden: het kunstmatig en zinloos voortzetten van het leven aan de ene kant, en de banalisering van het levenseinde aan de andere kant. Precies dat laatste verklaart onze terughoudendheid tegenover euthanasie.'
Piet Vanthemsche: 'Er is een verschil tussen de Kerk en, in mijn geval, de Boerenbond. Het zijn allebei autonome organisaties. We moeten op zoek gaan naar een wisselwerking: wat kan de Kerk betekenen voor de Boerenbond en omgekeerd?'
Patrick Develtere zegt: de zuil bestaat niet. Klopt dat?
Peter Degadt: 'Wel als je de zuil ziet in de betekenis van een alles dominerende organisatie. De tijd is voorbij dat je naar een katholieke school en jeugdbeweging ging, lid was van de CM en je per definitie liet verzorgen in een katholiek ziekenhuis. Mensen maken nu hun eigen keuzes.'
Hoe groot is de verbondenheid tussen jullie organisaties nog? Gaan er telefoontjes over en weer bij belangrijke beslissingen?
Piet Vanthemsche: 'Het is evident dat we met elkaar praten, we hebben gemeenschappelijke punten. Maar soms zijn we evengoed elkaars opponenten.'
Patrick Develtere: 'Zo staan wij, via de Christelijke Mutualiteiten, voor de mensen die zorg vragen. Dat botst weleens met de zorgverstrekkers van Zorgnet Vlaanderen.'
Piet Vanthemsche: 'We praten net zo goed met 11.11.11, Oxfam, Broederlijk Delen, en zelfs voor een stuk met de milieubeweging als met de mensen die rond deze tafel zitten.'
Mieke Van Hecke: 'Er zijn verschillende netwerken, en die hebben telkens een andere gemeenschappelijke noemer.'
Voelen jullie soms de behoefte om gezamenlijk op te treden?
Patrick Develtere: 'Dat gebeurt nu niet. Maar we zijn wel allemaal bezorgd om de groeiende maatschappelijke stroming waarin alles wat levensbeschouwing is, niet meer zichtbaar mag zijn. Je mag dan wel nog met merkkledij rondlopen, maar levensbeschouwingen mag je niet uitdragen.'
Wat vinden jullie van de CD&V?
Piet Vanthemsche: 'Geweldige partij.'
Patrick Develtere: 'Wij vertrekken vanuit ons eigen project, en trekken daarmee de boer op. Onze mandatarissen zitten wel voor 99 procent bij CD&V, maar we hebben relaties met alle partijen.'
Piet Vanthemsche: 'Dat is ook bij ons zo. Er is maar één partij waarmee we geen relaties hebben. Maar met CD&V hebben we een geprivilegieerde relatie, dat steek ik ook niet weg.'
Peter Degadt: 'Over het algemeen zitten de mensen die ons het meest vooruit kunnen helpen bij de CD&V. Maar met Frank Vandenbroucke hebben we bijvoorbeeld ook een heel goede band, net zoals met N-VA-senator Louis Ide. Meestal komen we bij CD&V uit omdat daar de meeste knowhow over onze sector zit.'
Mieke Van Hecke: 'Wij gaan met onze dossiers ook naar andere democratische partijen, wat vroeger niet gebruikelijk was. Het hangt natuurlijk af van de partijkleur van de minister van Onderwijs. Maar voor parlementaire initiatieven gaat het altijd via de CD&V. Ideologisch onderschrijft deze partij de vrijheid van onderwijs.'
Piet Vanthemsche: 'Wat me bij CD&V aanspreekt, is dat het een centrumpartij is. Verschillende belangen zitten samen in één partij, je kunt intern het debat voeren en daarna eensgezind met een standpunt naar buiten komen.'
DS, 26-02-2011 (Pieter Lesaffer)
Binnen de Belgische Kerk is er een kloof tussen de top en een groot deel van de basis. Dat bleek vorige week uit de enquête en het dossier die De Standaard publiceerde. Maar hoe zit de relatie tussen Kerk en de oude zuilorganisaties? Een gesprek met de vier gezichten van de zuil.
'Op een congres zat ik eens naast een Belgische bisschop. Hij vroeg me wie ik was. Ik zei: “Aangenaam, ik ben Peter Degadt, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet Vlaanderen. “Tiens,, zei hij. “Daarvoor heb ik mijn akkoord toch nooit gegeven?,'
Degadt, die meer dan vijfhonderd christelijke ziekenhuizen en andere zorginstellingen vertegenwoordigt, vertelt de anekdote met veel smaak. Hij wil af van de oude zuilgedachte. Zorgnet Vlaanderen staat in de eerste plaats voor een professionele aanpak en goede zorg.
De drie andere 'gezichten van de zuil' zitten op dezelfde lijn. 'Weet je met welke organisaties ik de meeste coalities sluit?' vraagt Piet Vanthemsche, de voorzitter van de Boerenbond. 'Niet met de collega's hier rond de tafel, wel met Vredeseilanden, Broederlijk Delen, Oxfam en zelfs met de milieubeweging.'
ACW-voorzitter Patrick Develtere benadrukt de rol van zingeving, over de grenzen van de levensbeschouwingen heen. 'De tijd van dogma's is voorbij', zegt hij.
Ook Mieke Van Hecke, de topvrouw van het katholiek onderwijs, zet in op zingeving. Zij verzet zich tegen de toenemende druk om je levensbeschouwing weg te moffelen in je privéleven.
De enige van jullie vier die nog de goedkeuring van de bisschoppen moet krijgen om benoemd te worden, is Mieke Van Hecke.
Mieke Van Hecke: 'Maar de bisschoppen hebben me nog nooit ter verantwoording geroepen of me opgedragen iets te doen. Ik ben nu meer dan zes jaar directeur-generaal en ik heb nog geen enkele druk gevoeld. Integendeel, ik voel een grote openheid om te discussiëren over de fundamentele vragen.'
'Een van die discussiepunten is de vraag hoever een school kan gaan met haar gastvrijheid tegenover een anders- en niet-gelovig publiek, zonder haar identiteit op te geven. Met de bisschoppen hebben we daar een heel goede, constructieve dialoog over.'
Zitten de katholieke ziekenhuizen in een vergelijkbare positie?
Peter Degadt: 'Voor ons is de eerste vraag: wat is goede zorg, en hoe kunnen we onze job zo goed mogelijk doen? Daarvoor hebben we in de eerste plaats artsen en verpleegkundigen nodig die hun vak kennen, of ze nu katholiek zijn of niet. De tweede vraag is de communicatie met de patiënten. Ook op dat vlak denk ik niet dat wij per definitie beter zijn dan anderen. Maar daarnaast moet je in een ziekenhuis af en toe ook beslissingen nemen met een hoog ethisch gehalte. En dan hebben we behoefte aan een zingevingskader. Bij ons is dat de christelijke zingeving.'
Mieke Van Hecke: 'Dat is ook in het onderwijs het geval. Je benadert de leerlingen vanuit een bepaald referentiekader, zonder dat je afbreuk doet aan andere kaders. Het belangrijkste is dat er een inspiratie is, want dat is een teken van kwaliteit. Ik geloof niet in neutraal onderwijs, opgelegd door een dirigistische overheid. Nochtans zijn er pogingen om het in die richting te doen gaan. Dat gebeurt vanuit een misplaatste islamofobie: uit angst voor islamonderwijs probeert men steeds meer zingeving uit het onderwijs te weren. Ik vrees dat we de richting van Frankrijk opgaan, waarbij alles wat met religie te maken heeft naar de privésfeer wordt verbannen. Dat betreur ik, want dat betekent een geestelijke en maatschappelijke verarming. Alle levensbeschouwingen moeten vechten voor hun ruimte in het publieke debat.'
Piet Vanthemsche: 'Ook bij de Boerenbond is zingeving belangrijk. Zo werken wij niet alleen samen met de landbouwfaculteit van de KULeuven. We hebben ook veel contacten met de faculteit theologie. We discussiëren over biotechnologie, over de spanning tussen ecologie en landbouw... Ik vind het belangrijk om op die manier onze christelijke identiteit uit te bouwen. Iedereen is welkom bij de Boerenbond, maar wel vanuit die waarden en identiteit.'
Zegt u dat ook zo bij de werving?
Piet Vanthemsche: 'Zeker en vast. Toen ik net voorzitter was, deed ik een ronde van de provincies. Bij al mijn toespraken had ik het over de christelijke inspiratie. Een medewerker vroeg me waarom ik dat deed. Ik zei: “Ofwel ben je christelijk ofwel ben je dat niet. Als je het bent, dan moet je erover spreken. Anders kun je dat beter schrappen uit je mission statement.,'
'Bij de Boerenbond beginnen we ook elke bestuursvergadering met een bezinning of een gebed. Verder hebben we acht pastores in dienst en een pastorale dienst die ter beschikking staat van de landelijke bevolking. Die christelijke inspiratie zit diep ingebakken in onze organisatie en identiteit, ik zie niet in waarom we daarover zouden zwijgen. Ik stel vast dat dit ook geapprecieerd wordt.'
Houden jullie bij het ACW ook nog bij elke vergadering een gebed?
Patrick Develtere: 'Het feit dat u “nog, zegt, is veelbetekenend. Die woordkeuze past in het idee dat het christelijk geloof door de moderniteit automatisch zal verdwijnen. Maar het tegendeel is waar. Mensen zijn juist op zoek naar een manier om te reflecteren over zichzelf en hun waarden.'
'Wij zijn een brede koepelorganisatie. Dat gaat van de vakbond en het ziekenfonds tot het Internationaal Comité, de grootste koepel van allochtonenverenigingen in ons land. In alle geledingen van onze organisatie zijn nu “coördinatoren zingeving, aan het werk. Dat kunnen priesters, maar evengoed gewone medewerkers zijn. Zij zijn het peper en zout van onze organisatie. Zij zijn echt ingebed in onze werking.'
De koepel van allochtonenverenigingen is verre van christelijk geïnspireerd, neem ik aan. Op welke manier past dat binnen het ACW?
Patrick Develtere: 'In het Internationaal Comité zitten moslims en hindoes naast evangelische en animistische Afrikanen. Daar hebben wij geen problemen mee, en zij hebben geen probleem met ons. Hun lidmaatschap is voor mij een teken van gefundeerd pluralisme. Dat staat tegenover het oppervlakkige pluralisme, waarbij je alles gewoon naast elkaar zet. In het Internationaal Comité zitten mensen die net als wij op zoek zijn naar zingeving, maar vanuit een andere invalshoek.'
Hoe voel ik die christelijke zingeving als patiënt in een katholiek ziekenhuis?
Peter Degadt: 'Wanneer je existentiële vragen stelt over de zin van de behandeling, over de kansen tot herstel, over de gevolgen voor je omgeving... dan schiet de medische, technische taal vaak tekort. Dan biedt een zingevingskader een houvast.'
Uw artsen en verpleegkundigen kunnen daar beter op antwoorden dan in een openbaar ziekenhuis?
Peter Degadt: 'Het gaat niet om beter of slechter. Het gaat erom samen op zoek te gaan om de zorgrelatie een diepere zin en betekenis te geven.'
Patrick Develtere: 'Wat ik wel belangrijk vind, is om daar samen mee bezig te zijn. Anders bestaat het risico dat de markt het van ons overneemt, en pseudo-oplossingen aanbiedt. Dat is nu al bezig op het internet. Kijk maar eens wat er allemaal aangeboden wordt om je beter te doen voelen. Dat is de keuze: ofwel kies je voor deze oppervlakkige vermarkting, ofwel kies je voor de traditie die we daarin hebben, om dat op een serene manier aan te pakken.'
Een van die manieren is dan om bijvoorbeeld minder snel euthanasie toe te passen.
Peter Degadt: 'Ik denk niet dat er bij ons minder euthanasie wordt toegepast dan in andere ziekenhuizen. Het is niet omdat Wim Distelmans, de nieuwe heraut van het correcte denken, dat orakelt, dat het ook zo is. Wat we wel doen, is samen met de patiënt en zijn familie alle alternatieven overwegen, zodat de patiënt gefundeerd kan kiezen. We proberen daarbij twee extremen te vermijden: het kunstmatig en zinloos voortzetten van het leven aan de ene kant, en de banalisering van het levenseinde aan de andere kant. Precies dat laatste verklaart onze terughoudendheid tegenover euthanasie.'
Piet Vanthemsche: 'Er is een verschil tussen de Kerk en, in mijn geval, de Boerenbond. Het zijn allebei autonome organisaties. We moeten op zoek gaan naar een wisselwerking: wat kan de Kerk betekenen voor de Boerenbond en omgekeerd?'
Patrick Develtere zegt: de zuil bestaat niet. Klopt dat?
Peter Degadt: 'Wel als je de zuil ziet in de betekenis van een alles dominerende organisatie. De tijd is voorbij dat je naar een katholieke school en jeugdbeweging ging, lid was van de CM en je per definitie liet verzorgen in een katholiek ziekenhuis. Mensen maken nu hun eigen keuzes.'
Hoe groot is de verbondenheid tussen jullie organisaties nog? Gaan er telefoontjes over en weer bij belangrijke beslissingen?
Piet Vanthemsche: 'Het is evident dat we met elkaar praten, we hebben gemeenschappelijke punten. Maar soms zijn we evengoed elkaars opponenten.'
Patrick Develtere: 'Zo staan wij, via de Christelijke Mutualiteiten, voor de mensen die zorg vragen. Dat botst weleens met de zorgverstrekkers van Zorgnet Vlaanderen.'
Piet Vanthemsche: 'We praten net zo goed met 11.11.11, Oxfam, Broederlijk Delen, en zelfs voor een stuk met de milieubeweging als met de mensen die rond deze tafel zitten.'
Mieke Van Hecke: 'Er zijn verschillende netwerken, en die hebben telkens een andere gemeenschappelijke noemer.'
Voelen jullie soms de behoefte om gezamenlijk op te treden?
Patrick Develtere: 'Dat gebeurt nu niet. Maar we zijn wel allemaal bezorgd om de groeiende maatschappelijke stroming waarin alles wat levensbeschouwing is, niet meer zichtbaar mag zijn. Je mag dan wel nog met merkkledij rondlopen, maar levensbeschouwingen mag je niet uitdragen.'
Wat vinden jullie van de CD&V?
Piet Vanthemsche: 'Geweldige partij.'
Patrick Develtere: 'Wij vertrekken vanuit ons eigen project, en trekken daarmee de boer op. Onze mandatarissen zitten wel voor 99 procent bij CD&V, maar we hebben relaties met alle partijen.'
Piet Vanthemsche: 'Dat is ook bij ons zo. Er is maar één partij waarmee we geen relaties hebben. Maar met CD&V hebben we een geprivilegieerde relatie, dat steek ik ook niet weg.'
Peter Degadt: 'Over het algemeen zitten de mensen die ons het meest vooruit kunnen helpen bij de CD&V. Maar met Frank Vandenbroucke hebben we bijvoorbeeld ook een heel goede band, net zoals met N-VA-senator Louis Ide. Meestal komen we bij CD&V uit omdat daar de meeste knowhow over onze sector zit.'
Mieke Van Hecke: 'Wij gaan met onze dossiers ook naar andere democratische partijen, wat vroeger niet gebruikelijk was. Het hangt natuurlijk af van de partijkleur van de minister van Onderwijs. Maar voor parlementaire initiatieven gaat het altijd via de CD&V. Ideologisch onderschrijft deze partij de vrijheid van onderwijs.'
Piet Vanthemsche: 'Wat me bij CD&V aanspreekt, is dat het een centrumpartij is. Verschillende belangen zitten samen in één partij, je kunt intern het debat voeren en daarna eensgezind met een standpunt naar buiten komen.'
DS, 26-02-2011 (Pieter Lesaffer)