Barst
20th August 2010, 18:51
Twijfelen is gezond
Piet Borst, Gezonde twijfel, Nieuwezijds, 263 blz.,
Wat is het veiligste? Een zakje drop of een mobiele telefoon? Leer de echte gevaren kennen. Die schuilen in onwetendheid en goedgelovigheid.
Lust u drop? Smikkelt u wel eens een heel pakje ervan naar binnen? Beter van niet. Het bevat glycyrrhetinezuur (drop wordt gemaakt van de zoete wortel van Glycyrrhiza glabra, beter bekend als zoethout) en die stof zet de aanmaak van de bijnierhormonen op zijn kop. Wie er gevoelig voor is, krijgt een opstapeling van water en zout. Velen krijgen hoofdpijn of een torenhoge bloeddruk.
Is het gebruik van een mobiele telefoon gevaarlijk? Vergeleken met drop is een gsm volstrekt ongevaarlijk speelgoed. Geen enkele studie heeft tot nog toe uitgewezen dat het kwaad kan. De vage klachten van mensen met gsm-overgevoeligheid zijn experimenteel getoetst. Die klachten blijven, ook als het toestel uit staat. Van zwaarwegender claims dat het kanker zou veroorzaken, is tot op heden niets hard gemaakt.
Drop lijkt frivoler dan mobiele telefonie, maar de achterliggende discussie is dezelfde. Ze is meestal technisch en ingewikkeld (glycyrrhetine; laagfrequente straling), en als actiegroepen of de media het oppikken, wordt het ook nog eens controversieel (geen stop-the-drop; wel politiek krakeel over telefonino's).Piet Borst legt de vinger op de wonde. Menig hedendaags intellectueel grossiert in meningen en gaat voorbij aan de feiten (of het ontbreken daarvan). Dat resulteert in pseudotheoretische lessen zoals: ‘Kanker houdt een verband tussen onevenwichtig denken en een verstoord hormonaal evenwicht. Een denken dat alleen het directe voordeel nastreeft van zichzelf, wordt lichamelijk uitgebeeld door cellen die een vergif bevatten en die meedogenloos voortwoekeren ten koste van gezonde cellen.' Borst citeert met een zekere moedeloosheid uit een van de vele kwade reacties die hij kreeg op zijn doorwrochte bespiegelingen over op hol geslagen celgroei. (Kanker krijg je van beschadigd DNA, niet van verkeerde gedachten.)
MINI-ESSAYS
De alternatieve en onwrikbare inzichten over kanker, maar ook over straling, genetische manipulatie, geneesmiddelenschandalen, doping, creationisme, vitamine C of stamcellen gaan doodgemoedereerd voorbij aan honderd jaar onderzoek. In de feiten zijn velen niet geïnteresseerd. We gebruiken ondertussen de macht van de mystiek niet meer om aardbevingen, orkanen, komeetverschijningen en epidemieën te verklaren, maar op het gebied van de psyche, waar het experimenteel onderzoek het laatst is doorgedrongen, tiert de halfgare wetenschap nog welig. Dit is een bedenking van grootvader Borst, huisarts van honderd jaar geleden, waar kleinzoon Piet, ook arts en bovendien biochemicus en staflid van het Nederlands Kanker Instituut, volmondig mee instemt.
Piet Borst begon in 1993 stukjes te maken voor NRC Handelsblad, in de wetenschapskatern. Column is een slecht woord voor wat hij daar schreef. Het had wel die lengte, maar niet de toon of het perspectief. Hij maakte er mini-essays van. Deskundige en begrijpelijke bespiegelingen over ziekten en gezondheid, over geneeskunde en medisch onderzoek, over de nieuwste ontwikkelingen in de celbiologie en de genetica en de maatschappelijke en ethische gevolgen daarvan. En dat op basis van een grondige studie van de relevante wetenschappelijke literatuur, waarvan je op die manier een lucide samenvatting kreeg, met een genuanceerde slotconclusie op de koop toe.
KLEURIGE FOLKLORE
De bundeling van die stukken is een feest van helder denken. Vrolijke wetenschap, waarin kribbigheid of rancune ontbreekt, hoe hard Borst ook door critici werd belaagd. Hij blijft altijd nuchter en rustig, en vindt het fileren van de kleurige folklore van het kwakdenken een vrolijke bezigheid.
Net zo goed neemt hij slechte wetenschap op de korrel. Sommige middelen en technieken hebben bijwerkingen, heel wat onderzoek is niet goed (genoeg). Hij is de eerste om dat aan de kaak te stellen. Tegelijk laat hij ook zien dat het precies de wetenschap is die zelfkritiek als een fundamentele techniek gebruikt, wat van de handopleggers en de homeopaten niet kan worden gezegd. Hij neemt in het voorbijgaan galant de hoed af voor de huisartsen die in de frontlinie van de gezondheidszorg hulp proberen te bieden aan mensen die nooit passen in het stramien van een handboek.
Borst heeft een optimistisch boek geschreven, omdat hij laat zien hoe de geneeskunde tussen dokteren, uitdokteren en kwakdokteren door vooruitgang heeft geboekt. Hij toont ook dat we alle redenen hebben om te veronderstellen dat de prachtige methode van de wetenschap om waar van onwijs te onderscheiden in de toekomst vruchtbaar zal zijn.
DSL, 20-08-2010 (Geerdt Magiels)
Piet Borst, Gezonde twijfel, Nieuwezijds, 263 blz.,
Wat is het veiligste? Een zakje drop of een mobiele telefoon? Leer de echte gevaren kennen. Die schuilen in onwetendheid en goedgelovigheid.
Lust u drop? Smikkelt u wel eens een heel pakje ervan naar binnen? Beter van niet. Het bevat glycyrrhetinezuur (drop wordt gemaakt van de zoete wortel van Glycyrrhiza glabra, beter bekend als zoethout) en die stof zet de aanmaak van de bijnierhormonen op zijn kop. Wie er gevoelig voor is, krijgt een opstapeling van water en zout. Velen krijgen hoofdpijn of een torenhoge bloeddruk.
Is het gebruik van een mobiele telefoon gevaarlijk? Vergeleken met drop is een gsm volstrekt ongevaarlijk speelgoed. Geen enkele studie heeft tot nog toe uitgewezen dat het kwaad kan. De vage klachten van mensen met gsm-overgevoeligheid zijn experimenteel getoetst. Die klachten blijven, ook als het toestel uit staat. Van zwaarwegender claims dat het kanker zou veroorzaken, is tot op heden niets hard gemaakt.
Drop lijkt frivoler dan mobiele telefonie, maar de achterliggende discussie is dezelfde. Ze is meestal technisch en ingewikkeld (glycyrrhetine; laagfrequente straling), en als actiegroepen of de media het oppikken, wordt het ook nog eens controversieel (geen stop-the-drop; wel politiek krakeel over telefonino's).Piet Borst legt de vinger op de wonde. Menig hedendaags intellectueel grossiert in meningen en gaat voorbij aan de feiten (of het ontbreken daarvan). Dat resulteert in pseudotheoretische lessen zoals: ‘Kanker houdt een verband tussen onevenwichtig denken en een verstoord hormonaal evenwicht. Een denken dat alleen het directe voordeel nastreeft van zichzelf, wordt lichamelijk uitgebeeld door cellen die een vergif bevatten en die meedogenloos voortwoekeren ten koste van gezonde cellen.' Borst citeert met een zekere moedeloosheid uit een van de vele kwade reacties die hij kreeg op zijn doorwrochte bespiegelingen over op hol geslagen celgroei. (Kanker krijg je van beschadigd DNA, niet van verkeerde gedachten.)
MINI-ESSAYS
De alternatieve en onwrikbare inzichten over kanker, maar ook over straling, genetische manipulatie, geneesmiddelenschandalen, doping, creationisme, vitamine C of stamcellen gaan doodgemoedereerd voorbij aan honderd jaar onderzoek. In de feiten zijn velen niet geïnteresseerd. We gebruiken ondertussen de macht van de mystiek niet meer om aardbevingen, orkanen, komeetverschijningen en epidemieën te verklaren, maar op het gebied van de psyche, waar het experimenteel onderzoek het laatst is doorgedrongen, tiert de halfgare wetenschap nog welig. Dit is een bedenking van grootvader Borst, huisarts van honderd jaar geleden, waar kleinzoon Piet, ook arts en bovendien biochemicus en staflid van het Nederlands Kanker Instituut, volmondig mee instemt.
Piet Borst begon in 1993 stukjes te maken voor NRC Handelsblad, in de wetenschapskatern. Column is een slecht woord voor wat hij daar schreef. Het had wel die lengte, maar niet de toon of het perspectief. Hij maakte er mini-essays van. Deskundige en begrijpelijke bespiegelingen over ziekten en gezondheid, over geneeskunde en medisch onderzoek, over de nieuwste ontwikkelingen in de celbiologie en de genetica en de maatschappelijke en ethische gevolgen daarvan. En dat op basis van een grondige studie van de relevante wetenschappelijke literatuur, waarvan je op die manier een lucide samenvatting kreeg, met een genuanceerde slotconclusie op de koop toe.
KLEURIGE FOLKLORE
De bundeling van die stukken is een feest van helder denken. Vrolijke wetenschap, waarin kribbigheid of rancune ontbreekt, hoe hard Borst ook door critici werd belaagd. Hij blijft altijd nuchter en rustig, en vindt het fileren van de kleurige folklore van het kwakdenken een vrolijke bezigheid.
Net zo goed neemt hij slechte wetenschap op de korrel. Sommige middelen en technieken hebben bijwerkingen, heel wat onderzoek is niet goed (genoeg). Hij is de eerste om dat aan de kaak te stellen. Tegelijk laat hij ook zien dat het precies de wetenschap is die zelfkritiek als een fundamentele techniek gebruikt, wat van de handopleggers en de homeopaten niet kan worden gezegd. Hij neemt in het voorbijgaan galant de hoed af voor de huisartsen die in de frontlinie van de gezondheidszorg hulp proberen te bieden aan mensen die nooit passen in het stramien van een handboek.
Borst heeft een optimistisch boek geschreven, omdat hij laat zien hoe de geneeskunde tussen dokteren, uitdokteren en kwakdokteren door vooruitgang heeft geboekt. Hij toont ook dat we alle redenen hebben om te veronderstellen dat de prachtige methode van de wetenschap om waar van onwijs te onderscheiden in de toekomst vruchtbaar zal zijn.
DSL, 20-08-2010 (Geerdt Magiels)