Barst
10th July 2010, 11:43
'Bankier is een mooi beroep'
'Ik wilde proberen met geld nog iets anders te doen dan zo veel mogelijk geld verdienen' zegt Frans De Clerck, die meer dan 17 jaar de drijvende kracht achter Triodos Bank België was.
Ja, we zijn dromers, idealisten. En dan?' zegt Frans De Clerck. 'We willen inderdaad een ommekeer teweegbrengen in het kapitalistisch bankieren. En al zijn we er nog lang niet, toch is er de voorbije jaren al heel wat veranderd. Toen ik ooit op een vergadering met alle Belgische banken het idee opperde om met ethische beleggingsfondsen te starten, werd ik nog beleefd uitgelachen. Vandaag biedt elke bank ze aan.'
Frans De Clerck richtte in 1993 samen met enkele gelijkgestemden de Triodos Bank België op, naar het Nederlandse voorbeeld. De missie van deze alternatieve financiële instelling luidt: 'We financieren bedrijven, instellingen en projecten met een meerwaarde op sociaal, cultureel en milieugebied, daartoe in staat gesteld door spaarders en beleggers die kiezen voor maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen.' De Clerck somt daarbij de kernpunten graag nog eens op: 'We willen bijdragen aan een samen-leving waarin levenskwaliteit wordt bevorderd en menselijke waardigheid centraal staat. We willen het voor mensen, bedrijven en organisaties mogelijk maken bewust met geld om te gaan en daarmee duurzame ontwikkeling te bevorderen. We willen onze klanten van duurzame financiële producten en een goede service voorzien.'
Het legde Triodos geen windeieren. De bank is actief in Nederland, België, Groot-Brittannië, Spanje en Duitsland en groeit ongeveer 30 procent per jaar. Nog wat cijfertjes: 5 miljard euro beheerd vermogen, 250.000 klanten, 15.000 kredietnemers, 600 werknemers - waarvan 70 in België - en 15.000 particuliere aandeelhouders die meestal ook spaarder zijn, terwijl 45 procent van het kapitaal in handen is van institutionele beleggers zoals andere banken, verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen. 'En we kunnen zeker nog groeien', zegt De Clerck, die dit jaar met pensioen is gegaan.
'Bankier is een mooi beroep. Ik weet wel dat de bankiers vandaag zeer wantrouwig bekeken worden. En vaak terecht. Voor de crisis waanden vele collega's zich onaantastbaar, ze meenden de waarheid in pacht te hebben. Maar bankiers zijn natuurlijk geen halfgoden. Dat hebben we gezien met de financiële crisis. Toen bleek dat ze vaak financiers zijn van conservatisme en destructie, gericht op instantwinstmaximalisatie. Ze willen gewoon zo veel mogelijk winst in zo kort mogelijke tijd. Zo brachten ze de hele wereldeconomie in gevaar. Maar bankiers hebben in mijn ogen een heel andere rol te spelen in de samenleving. Op ons best zijn we financiers van vooruitgang en verandering.'
U vindt het niet kunnen dat de klanten niet weten wat de bank met hun geld doet?
Frans De Clerck: Inderdaad. De meeste mensen geven hun geld aan een bank, rekenen op een mooi rendement, maar denken er verder niet bij na. Dat is precies wat een bankier zijn klanten traditioneel ook aanraadt: 'Wij zorgen wel voor uw geld, u kunt op beide oren slapen.' Maar de spaarders hebben geen idee wat er vervolgens met hun geld gebeurt. De bankier probeert zo veel mogelijk winst te maken door het geld uit te lenen en te investeren. Maar aan wie of wat? Aan milieuvervuilende bedrijven? Wapenfabrikanten? Ondernemingen die een loopje nemen met sociale wetten? Dat blijft voor die spaarders geheim. Dat stuit me tegen de borst: een bankklant heeft het recht te weten wat er met zijn geld gebeurt. Ik vind dan ook dat een bankier een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid draagt, maar de traditionele bankiers ontvluchten die.
U bent na uw studie aan de slag gegaan bij een klassiek wisselkantoor, dat aandelen verhandelde. Beviel u dat?
De Clerck: Ik werkte vier jaar als vermogensbeheerder en trader bij het Gentse wisselkantoor De Maertelaere. Ik kocht en verkocht aandelen in Frankfurt, New York, Tokio, versaste miljoenen over heel de wereld en eerlijk gezegd: dat gaf een kick. Ik ging 's avonds zelfvoldaan naar huis. Ik voelde me belangrijk.
Toch bent u er weggegaan.
De Clerck: Onder mijn klanten zaten heel wat oude mevrouwtjes die wekelijks langskwamen en zich zorgen maakten over hun aandelen. Zouden ze niet beter verkopen? Of juist bijkopen? Maar die dametjes wisten niet eens wat een aandeel eigenlijk was of hoe de beurs werkte. Ze wilden vooral gesust worden. Ze wilden goed kunnen slapen in de wetenschap, of beter gezegd in de illusie dat hun zuurverdiende spaarcentjes goed werden beheerd. Zo ben ik me steeds meer vragen beginnen te stellen over wat ik daar eigenlijk aan het doen was. Ik verhandelde aandelen, maar de waarde van zo'n aandeel weerspiegelde vaak niet de onderliggende waarde van het bedrijf. Het was alsof ik speelde met fictief geld, in plaats van met echte centen. Het frustreerde me ook dat ik die aandelen kocht en verkocht, zonder de bedrijven in kwestie te kennen. Daarom ben ik uiteindelijk opgestapt bij het wisselkantoor en naar de bank Ippa getrokken, waar ik kredietverstrekker werd. En dat vond ik fantastisch: ik bezocht ondernemingen, discussieerde met bedrijfsleiders, bestudeerde hun plannen...
Maar ook daarbij kreeg u fundamentele bedenkingen?
De Clerck: Ik vroeg me steeds meer af welke meerwaarde een investering had voor de maatschappij. Zo beslisten we ooit om een yoghurtproducent te financieren die een fabriek in de Afrikaanse brousse wou planten. Een onzalig idee, want de grondstoffen moesten van overzee komen, de plaatselijke bevolking at geen yoghurt, er was geen elektriciteit en de wegen waren in slechte staat. Kortom, ik was ervan overtuigd dat het project nooit rendabel kon worden en dat het ook geen meerwaarde betekende voor de samenleving, maar toch deed de bank die investering. Ze liep immers geen risico aangezien de miljoeneninvestering gedekt was door staatsgaranties. Zulke zaken zag ik om de haverklap en dat wrong bij me.
Uiteindelijk besliste u in 1993 een eigen, alternatieve bank op te richten.
De Clerck: Ik wilde proberen met geld nog iets anders te doen dan zo veel mogelijk geld verdienen. Ik was niet alleen, ook anderen raakten er steeds meer van overtuigd dat een bankier een maatschappelijke verantwoordelijkheid draagt en dat winstmaximalisatie niet het allerbelangrijkste doel mag zijn. In die geest was in Duitsland bijvoorbeeld de Gemeinschaftsbank opgericht, in Nederland de Triodos Bank. Ik had met die mensen vroeger al samengewerkt en heb afgetoetst of wij voor een Europese bank konden gaan: vanuit Nederland als eerste stap naar België. Samen met Karel Teck heb ik het businessplan op-gesteld. Zo zijn we begonnen met Triodos Bank België, een bijkantoor van de Nederlandse Triodos Bank, die al sinds 1980 duurzame projecten financiert.
Hoe verdient Triodos geld?
De Clerck: We verdienen dat met de marge die er is tussen wat we aan onze spaarders als rente uitbetalen en de interest die we aanrekenen voor het geld dat we aan kredietnemers uitlenen. We hebben aan onze spaarders steeds een rente ge-geven die even hoog was als wat de grootbanken aan hun klanten boden. Maar we hebben wel goed gedefinieerd aan wie we geld wilden lenen.
En dat is?
De Clerck: Ecologische, sociale of culturele projecten die ook onze financieel-economische toets doorstaan, waarvan we geloven dat ze rendabel kunnen zijn. In bedrijven die iets te maken hebben met kernenergie investeren we bijvoorbeeld niet. Een van onze allereerste klanten was het dansgezelschap Rosas van Anne Teresa De Keersmaeker, dat een dansschool wilde oprichten. Het kreeg geen geld van de traditionele banken, want die vinden investeren in cultuur sowieso te risicovol. Wij hebben de toekomstplannen van Rosas bestudeerd en vergeleken met andere dansgezelschappen en beslist om ze wel krediet te verlenen. En we zijn nog steeds heel blij dat we dat gedaan hebben, want het is toch prachtig als je kunt bijdragen tot het internationale succes van een gezelschap als Rosas? Zoiets maakt van mij een trotse bankier. En het levert aan onze spaarders en aandeelhouders een dubbel rendement op, want naast de financiële opbrengst biedt zo'n investering ook maatschappelijke toegevoegde waarde.
Ondertussen hebt u ook beleggingsfondsen opgericht.
De Clerck: Omdat sommigen van onze spaarders graag rechtstreeks beleggen in bijvoorbeeld hernieuwbare energie, hebben we beleggingsfondsen opgericht waarvoor we een beheersvergoeding aanrekenen. En sinds kort kan de particulier bij ons ook terecht voor groene hypotheek-leningen, bijvoorbeeld om te investeren in de isolatie van zijn woning.
Hoe werd u al die jaren bekeken door de andere bankiers?
De Clerck: Toen we van start gingen, geloofde geen enkele andere bankier dat we lang zouden overleven. Triodos werd niet ernstig genomen. Maar beetje bij beetje hebben we ons opgewerkt. Ook al zijn we maar klein, toch hebben we enige bewondering afgedwongen met ons groeipad en onze consequente houding. En tot ons grote genoegen merken we dat die banken ondertussen veel van ons hebben overgenomen. Ze stellen nu toch ook vragen naar de milieu-impact van investeringen en allemaal hebben ze nu ethische beleggingsfondsen.
Anderzijds is er ook sprake van een groei van de pure geldeconomie, waar banken allerlei ingewikkelde producten maken die nog maar weinig met de reële economie te maken hebben.
De Clerck: Die verschuiving heb ik ook duidelijk gemerkt. In de jaren tachtig haalden banken nog het grootste deel van hun winst uit het financieren van bedrijven, maar in toenemende mate zijn ze zelf beginnen te handelen op de financiële markten. Ze zijn financiële producten gaan ontwikkelen en zijn zelf gestart met speculeren. Dat ging enige tijd goed, tot de financiële crisis uitbrak die heel wat banken aan de rand van de afgrond bracht.
Kon u de lokroep van de zogenaamde geherstructureerde kredieten weerstaan? Die beloofden veel rendement, maar bleken plots nauwelijks iets waard.
De Clerck: Zowat alle Belgische banken hebben daar geld in gestoken en ook wij zijn benaderd om te investeren in van die herverpakte kredieten. Daarbij werden ons grote winsten voorgespiegeld, maar wij hebben ze niet aangekocht. We begrepen niet hoe ze precies in elkaar staken en zagen geen band met de reële economie. Investeren in zulke financiële producten zou haaks staan op de manier waarop wij willen bankieren. We zijn ook totaal on-geschonden uit de financiële crisis gekomen.
Maar Triodos is toch niet vies van winst?
De Clerck: Winst maken is niet on-ethisch. Winst is zelfs positief. Als ondernemingen en banken geen winst zouden maken, zou onze maatschappij snel achteruitboeren. We streven dus winst na, maar die moet niet exuberant zijn. Terwijl andere banken streven naar een rendement van 15 procent op het eigen vermogen en daar soms nog niet mee tevreden zijn, halen wij 5 procent winst. Misschien kunnen we dat opdrijven naar 7 procent als de bank nog groter wordt, maar we streven niet naar 15 procent.
Als het over bankiers gaat, valt al snel het woord 'bonussen'. Hoe zit dat bij Triodos?
De Clerck: Bij ons bestaan er geen bonussen. En we vinden een loonspanning van 1 op 100 ook niet te verantwoorden. Bij ons verdient de topman 8,5 keer zoveel als de minst verdienende werknemer. Dat vinden we redelijk.
In ons economisch model staat groei centraal. Europees voorzitter Herman Van Rompuy verklaarde onlangs nog dat de Europese economie twee procent moet groeien, willen we onze way of life behouden. Akkoord?
De Clerck: De fixatie van onze moderne wereld op groei is onterecht. Op lange termijn kun je gewoonweg niet doorgaan met economische groei. Ooit botsen we op de limieten, al was het maar omdat de grondstoffen eindig zijn. Is dat erg? Zetten we niet het best allemaal een stapje terug? Moeten we ons samenlevingsmodel niet herdenken? Vandaag moet je in een gezin met z'n tweeën geld verdienen, je moet twee auto's hebben, kinderen moeten naar de crèche... We leven nu in een wereld vol stress. Misschien wordt het tijd om andere prioriteiten te stellen. Om meer belang te hechten aan innerlijke rijkdom.
Knack, 07-07-2010 (Ewald Pironet)
'Ik wilde proberen met geld nog iets anders te doen dan zo veel mogelijk geld verdienen' zegt Frans De Clerck, die meer dan 17 jaar de drijvende kracht achter Triodos Bank België was.
Ja, we zijn dromers, idealisten. En dan?' zegt Frans De Clerck. 'We willen inderdaad een ommekeer teweegbrengen in het kapitalistisch bankieren. En al zijn we er nog lang niet, toch is er de voorbije jaren al heel wat veranderd. Toen ik ooit op een vergadering met alle Belgische banken het idee opperde om met ethische beleggingsfondsen te starten, werd ik nog beleefd uitgelachen. Vandaag biedt elke bank ze aan.'
Frans De Clerck richtte in 1993 samen met enkele gelijkgestemden de Triodos Bank België op, naar het Nederlandse voorbeeld. De missie van deze alternatieve financiële instelling luidt: 'We financieren bedrijven, instellingen en projecten met een meerwaarde op sociaal, cultureel en milieugebied, daartoe in staat gesteld door spaarders en beleggers die kiezen voor maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen.' De Clerck somt daarbij de kernpunten graag nog eens op: 'We willen bijdragen aan een samen-leving waarin levenskwaliteit wordt bevorderd en menselijke waardigheid centraal staat. We willen het voor mensen, bedrijven en organisaties mogelijk maken bewust met geld om te gaan en daarmee duurzame ontwikkeling te bevorderen. We willen onze klanten van duurzame financiële producten en een goede service voorzien.'
Het legde Triodos geen windeieren. De bank is actief in Nederland, België, Groot-Brittannië, Spanje en Duitsland en groeit ongeveer 30 procent per jaar. Nog wat cijfertjes: 5 miljard euro beheerd vermogen, 250.000 klanten, 15.000 kredietnemers, 600 werknemers - waarvan 70 in België - en 15.000 particuliere aandeelhouders die meestal ook spaarder zijn, terwijl 45 procent van het kapitaal in handen is van institutionele beleggers zoals andere banken, verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen. 'En we kunnen zeker nog groeien', zegt De Clerck, die dit jaar met pensioen is gegaan.
'Bankier is een mooi beroep. Ik weet wel dat de bankiers vandaag zeer wantrouwig bekeken worden. En vaak terecht. Voor de crisis waanden vele collega's zich onaantastbaar, ze meenden de waarheid in pacht te hebben. Maar bankiers zijn natuurlijk geen halfgoden. Dat hebben we gezien met de financiële crisis. Toen bleek dat ze vaak financiers zijn van conservatisme en destructie, gericht op instantwinstmaximalisatie. Ze willen gewoon zo veel mogelijk winst in zo kort mogelijke tijd. Zo brachten ze de hele wereldeconomie in gevaar. Maar bankiers hebben in mijn ogen een heel andere rol te spelen in de samenleving. Op ons best zijn we financiers van vooruitgang en verandering.'
U vindt het niet kunnen dat de klanten niet weten wat de bank met hun geld doet?
Frans De Clerck: Inderdaad. De meeste mensen geven hun geld aan een bank, rekenen op een mooi rendement, maar denken er verder niet bij na. Dat is precies wat een bankier zijn klanten traditioneel ook aanraadt: 'Wij zorgen wel voor uw geld, u kunt op beide oren slapen.' Maar de spaarders hebben geen idee wat er vervolgens met hun geld gebeurt. De bankier probeert zo veel mogelijk winst te maken door het geld uit te lenen en te investeren. Maar aan wie of wat? Aan milieuvervuilende bedrijven? Wapenfabrikanten? Ondernemingen die een loopje nemen met sociale wetten? Dat blijft voor die spaarders geheim. Dat stuit me tegen de borst: een bankklant heeft het recht te weten wat er met zijn geld gebeurt. Ik vind dan ook dat een bankier een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid draagt, maar de traditionele bankiers ontvluchten die.
U bent na uw studie aan de slag gegaan bij een klassiek wisselkantoor, dat aandelen verhandelde. Beviel u dat?
De Clerck: Ik werkte vier jaar als vermogensbeheerder en trader bij het Gentse wisselkantoor De Maertelaere. Ik kocht en verkocht aandelen in Frankfurt, New York, Tokio, versaste miljoenen over heel de wereld en eerlijk gezegd: dat gaf een kick. Ik ging 's avonds zelfvoldaan naar huis. Ik voelde me belangrijk.
Toch bent u er weggegaan.
De Clerck: Onder mijn klanten zaten heel wat oude mevrouwtjes die wekelijks langskwamen en zich zorgen maakten over hun aandelen. Zouden ze niet beter verkopen? Of juist bijkopen? Maar die dametjes wisten niet eens wat een aandeel eigenlijk was of hoe de beurs werkte. Ze wilden vooral gesust worden. Ze wilden goed kunnen slapen in de wetenschap, of beter gezegd in de illusie dat hun zuurverdiende spaarcentjes goed werden beheerd. Zo ben ik me steeds meer vragen beginnen te stellen over wat ik daar eigenlijk aan het doen was. Ik verhandelde aandelen, maar de waarde van zo'n aandeel weerspiegelde vaak niet de onderliggende waarde van het bedrijf. Het was alsof ik speelde met fictief geld, in plaats van met echte centen. Het frustreerde me ook dat ik die aandelen kocht en verkocht, zonder de bedrijven in kwestie te kennen. Daarom ben ik uiteindelijk opgestapt bij het wisselkantoor en naar de bank Ippa getrokken, waar ik kredietverstrekker werd. En dat vond ik fantastisch: ik bezocht ondernemingen, discussieerde met bedrijfsleiders, bestudeerde hun plannen...
Maar ook daarbij kreeg u fundamentele bedenkingen?
De Clerck: Ik vroeg me steeds meer af welke meerwaarde een investering had voor de maatschappij. Zo beslisten we ooit om een yoghurtproducent te financieren die een fabriek in de Afrikaanse brousse wou planten. Een onzalig idee, want de grondstoffen moesten van overzee komen, de plaatselijke bevolking at geen yoghurt, er was geen elektriciteit en de wegen waren in slechte staat. Kortom, ik was ervan overtuigd dat het project nooit rendabel kon worden en dat het ook geen meerwaarde betekende voor de samenleving, maar toch deed de bank die investering. Ze liep immers geen risico aangezien de miljoeneninvestering gedekt was door staatsgaranties. Zulke zaken zag ik om de haverklap en dat wrong bij me.
Uiteindelijk besliste u in 1993 een eigen, alternatieve bank op te richten.
De Clerck: Ik wilde proberen met geld nog iets anders te doen dan zo veel mogelijk geld verdienen. Ik was niet alleen, ook anderen raakten er steeds meer van overtuigd dat een bankier een maatschappelijke verantwoordelijkheid draagt en dat winstmaximalisatie niet het allerbelangrijkste doel mag zijn. In die geest was in Duitsland bijvoorbeeld de Gemeinschaftsbank opgericht, in Nederland de Triodos Bank. Ik had met die mensen vroeger al samengewerkt en heb afgetoetst of wij voor een Europese bank konden gaan: vanuit Nederland als eerste stap naar België. Samen met Karel Teck heb ik het businessplan op-gesteld. Zo zijn we begonnen met Triodos Bank België, een bijkantoor van de Nederlandse Triodos Bank, die al sinds 1980 duurzame projecten financiert.
Hoe verdient Triodos geld?
De Clerck: We verdienen dat met de marge die er is tussen wat we aan onze spaarders als rente uitbetalen en de interest die we aanrekenen voor het geld dat we aan kredietnemers uitlenen. We hebben aan onze spaarders steeds een rente ge-geven die even hoog was als wat de grootbanken aan hun klanten boden. Maar we hebben wel goed gedefinieerd aan wie we geld wilden lenen.
En dat is?
De Clerck: Ecologische, sociale of culturele projecten die ook onze financieel-economische toets doorstaan, waarvan we geloven dat ze rendabel kunnen zijn. In bedrijven die iets te maken hebben met kernenergie investeren we bijvoorbeeld niet. Een van onze allereerste klanten was het dansgezelschap Rosas van Anne Teresa De Keersmaeker, dat een dansschool wilde oprichten. Het kreeg geen geld van de traditionele banken, want die vinden investeren in cultuur sowieso te risicovol. Wij hebben de toekomstplannen van Rosas bestudeerd en vergeleken met andere dansgezelschappen en beslist om ze wel krediet te verlenen. En we zijn nog steeds heel blij dat we dat gedaan hebben, want het is toch prachtig als je kunt bijdragen tot het internationale succes van een gezelschap als Rosas? Zoiets maakt van mij een trotse bankier. En het levert aan onze spaarders en aandeelhouders een dubbel rendement op, want naast de financiële opbrengst biedt zo'n investering ook maatschappelijke toegevoegde waarde.
Ondertussen hebt u ook beleggingsfondsen opgericht.
De Clerck: Omdat sommigen van onze spaarders graag rechtstreeks beleggen in bijvoorbeeld hernieuwbare energie, hebben we beleggingsfondsen opgericht waarvoor we een beheersvergoeding aanrekenen. En sinds kort kan de particulier bij ons ook terecht voor groene hypotheek-leningen, bijvoorbeeld om te investeren in de isolatie van zijn woning.
Hoe werd u al die jaren bekeken door de andere bankiers?
De Clerck: Toen we van start gingen, geloofde geen enkele andere bankier dat we lang zouden overleven. Triodos werd niet ernstig genomen. Maar beetje bij beetje hebben we ons opgewerkt. Ook al zijn we maar klein, toch hebben we enige bewondering afgedwongen met ons groeipad en onze consequente houding. En tot ons grote genoegen merken we dat die banken ondertussen veel van ons hebben overgenomen. Ze stellen nu toch ook vragen naar de milieu-impact van investeringen en allemaal hebben ze nu ethische beleggingsfondsen.
Anderzijds is er ook sprake van een groei van de pure geldeconomie, waar banken allerlei ingewikkelde producten maken die nog maar weinig met de reële economie te maken hebben.
De Clerck: Die verschuiving heb ik ook duidelijk gemerkt. In de jaren tachtig haalden banken nog het grootste deel van hun winst uit het financieren van bedrijven, maar in toenemende mate zijn ze zelf beginnen te handelen op de financiële markten. Ze zijn financiële producten gaan ontwikkelen en zijn zelf gestart met speculeren. Dat ging enige tijd goed, tot de financiële crisis uitbrak die heel wat banken aan de rand van de afgrond bracht.
Kon u de lokroep van de zogenaamde geherstructureerde kredieten weerstaan? Die beloofden veel rendement, maar bleken plots nauwelijks iets waard.
De Clerck: Zowat alle Belgische banken hebben daar geld in gestoken en ook wij zijn benaderd om te investeren in van die herverpakte kredieten. Daarbij werden ons grote winsten voorgespiegeld, maar wij hebben ze niet aangekocht. We begrepen niet hoe ze precies in elkaar staken en zagen geen band met de reële economie. Investeren in zulke financiële producten zou haaks staan op de manier waarop wij willen bankieren. We zijn ook totaal on-geschonden uit de financiële crisis gekomen.
Maar Triodos is toch niet vies van winst?
De Clerck: Winst maken is niet on-ethisch. Winst is zelfs positief. Als ondernemingen en banken geen winst zouden maken, zou onze maatschappij snel achteruitboeren. We streven dus winst na, maar die moet niet exuberant zijn. Terwijl andere banken streven naar een rendement van 15 procent op het eigen vermogen en daar soms nog niet mee tevreden zijn, halen wij 5 procent winst. Misschien kunnen we dat opdrijven naar 7 procent als de bank nog groter wordt, maar we streven niet naar 15 procent.
Als het over bankiers gaat, valt al snel het woord 'bonussen'. Hoe zit dat bij Triodos?
De Clerck: Bij ons bestaan er geen bonussen. En we vinden een loonspanning van 1 op 100 ook niet te verantwoorden. Bij ons verdient de topman 8,5 keer zoveel als de minst verdienende werknemer. Dat vinden we redelijk.
In ons economisch model staat groei centraal. Europees voorzitter Herman Van Rompuy verklaarde onlangs nog dat de Europese economie twee procent moet groeien, willen we onze way of life behouden. Akkoord?
De Clerck: De fixatie van onze moderne wereld op groei is onterecht. Op lange termijn kun je gewoonweg niet doorgaan met economische groei. Ooit botsen we op de limieten, al was het maar omdat de grondstoffen eindig zijn. Is dat erg? Zetten we niet het best allemaal een stapje terug? Moeten we ons samenlevingsmodel niet herdenken? Vandaag moet je in een gezin met z'n tweeën geld verdienen, je moet twee auto's hebben, kinderen moeten naar de crèche... We leven nu in een wereld vol stress. Misschien wordt het tijd om andere prioriteiten te stellen. Om meer belang te hechten aan innerlijke rijkdom.
Knack, 07-07-2010 (Ewald Pironet)