Barst
20th February 2010, 13:43
Amerika is Griekenland in het klein
De VS hebben het moeilijk, schrijft ANNE APPLEBAUM. Niet zo moeilijk als Griekenland, maar toch: de Griekse crisis zou ook de Amerikanen angst moeten inboezemen.
Ik heb de toekomst van de Verenigde Staten gezien: het is Griekenland.
Daarmee bedoel ik niet dat de Midwest binnenkort vol zal staan met ruïnes uit de oudheid of dat de Texanen hun hamburgers zullen inruilen voor feta. Ik bedoel dat de financiële crisis, waar Griekenland momenteel onder gebukt gaat, van dezelfde soort is als die waarmee de Verenigde Staten over enkele jaren geconfronteerd dreigen te worden als we dezelfde fouten blijven maken waaraan de Grieken zich het voorbije decennium bezondigd hebben.
U hebt deze sage niet op de voet gevolgd? Geen nood, want het verhaal is heel eenvoudig: Griekenland is failliet. En het bankroet van Griekenland mag deze week dan al groot nieuws zijn omdat de zwakke Griekse financiële toestand de stabiliteit van de Europese eenheidsmunt bedreigt, het is een feit dat Griekenland al jarenlang aan de grond zit. In 2009 bedroeg het Griekse begrotingstekort 12,7 procent van het bruto binnenlands product. De totale schuld bedroeg 113,4 procent van het bbp. Dat zijn cijfers die niet zomaar van vandaag op morgen ontstaan.
Rellen
Een aantal van de economische problemen van Griekenland zijn heel specifiek. Het land beschikt over een uitzonderlijk ouderwets rechtssysteem, over een bureaucratie die recht uit een roman van Kafka geplukt lijkt en over een ingewikkeld regelgevingssysteem dat nog erger is dan het onze. The Wall Street Journal wijst er bijvoorbeeld op dat Griekenland, bijna als enige van de ontwikkelde economieën, opvallend genoeg niet beschikt over een gecentraliseerd en gedigitaliseerd kadaster. Daardoor kunnen landbouwers bijvoorbeeld clandestien openbare grond bewerken en er uiteindelijk de facto eigenaar van worden. Naar Europese normen heeft Griekenland ook een uitzonderlijk gesloten economie. De barrières om zaken te doen, zowel juridisch als informeel, zijn er enorm hoog, en dat is één van de redenen waarom het niveau van de buitenlandse investeringen in Griekenland tot de laagste ter wereld behoort.
Eigenlijk draait het hierom: Griekenland gaat al heel lang gebukt onder die problemen, en toch is er niets aan gedaan, omdat het uiterst partijgebonden politieke systeem van het land volledig verlamd is. Probeer maar eens een hervorming van de sociale zekerheid door te voeren in Griekenland, bijvoorbeeld door de pensioenleeftijd te verhogen of brugpensionering te ontmoedigen, en kijk wat er gebeurt. In 2008 leidde de goedkeuring van een wetsvoorstel over de pensioenhervorming tot grootschalige rellen. De regering boette massaal aan populariteit in en verloor de volgende verkiezing. Het kadaster kan niet gemoderniseerd worden omdat diegenen die illegaal grond bezetten, zich verzetten. De investeringsbarrières kunnen niet verlaagd worden omdat de lobby's van de bedrijfswereld meer macht hebben dan de politici.
De politieke klasse is zich bewust van de economische problemen van het land, maar ontkent ze. Vorige maand publiceerde de Europese Commissie een rapport waarin het Griekse ministerie van Financiën en de dienst statistiek beschuldigd werden van ‘ernstige onregelmatigheden', die te wijten waren aan ‘de aangifte van foutieve gegevens'. In EU-jargon betekent dit dat de commissarissen ervan overtuigd zijn dat de Grieken gelogen hebben: het begrotingstekort van 12,7 percent werd oorspronkelijk geraamd op 3,7 percent, en heel wat andere cijfers die Griekenland voorlegde bleken ver af te wijken van de waarheid. Geen enkel land maakt dergelijke boekhoudkundige fouten per ongeluk.
PIGS
Griekenland deelt die zwakke financiële situatie met diverse andere Europese landen (waar tegenwoordig — geen grap — zelfs naar verwezen wordt als de ‘PIGS': Portugal, Italië (of soms Ierland), Griekenland en Spanje). Maar op een ander vlak delen de Verenigde Staten ook in die zwakheden van Griekenland. Onze problemen zijn dan misschien niet precies dezelfde, maar we worden wel geconfronteerd met een vergelijkbaar niveau van politieke verlamming en van partijpolitieke toestanden. Het is onmogelijk om de sociale zekerheid in de VS te hervormen: president Bush heeft het weifelend geprobeerd en gaf er de brui aan nog voor hij goed en wel begonnen was. En het is misschien ook niet mogelijk om de gezondheidszorg te hervormen: Hillary Clinton is er niet in geslaagd, en misschien is president Obama hetzelfde lot beschoren, ondanks de dure zoethoudertjes die hij in de strijd werpt. De invloed van de lobby's kan niet ingeperkt worden. De macht van belangengroepen die de wetgeving willen beïnvloeden, kan niet beteugeld worden. Bij ons zijn het dan wel geen landbouwers die openbare grond bewerken, maar we hebben wel landbouwers die afhankelijk zijn van enorme landbouwsubsidies die het evenwicht verstoren en die blijkbaar niet afgebouwd kunnen worden.
Gelukkig voor de Amerikaanse politici moeten wij onze financiële statistieken niet voorleggen aan een orgaan als de Europese Commissie en moeten we er dus niet openlijk over liegen. Maar naast ons enorme begrotingstekort, dat op dit ogenblik 9,9 percent van het BBP bedraagt en nog steeds in stijgende lijn gaat, hebben we ook schulden die maar weinig aan bod komen. De kosten voor Medicare en Medicaid stijgen, net als de kosten voor de opvang van oorlogsveteranen. De markten gaan ervan uit dat de regering de enorme schulden van Fannie Mae en Freddie Mac, waarvoor ze zich borg heeft gesteld, op een bepaald moment zal moeten terugbetalen. Niemand liegt hierover, maar anderzijds praat ook niemand er over.
Het goede nieuws is dat het bankroet van de regering van de Verenigde Staten geen voorpaginanieuws is en dit de komende jaren ook niet zal worden: door de omvang van ons land, ons ondernemerschap en onze relatief open bedrijfscultuur zullen we het nog wel een hele tijd uithouden. Maar de crisis in Griekenland bewijst dat de combinatie van schulden en een politieke impasse dodelijk kan zijn. De catharsis die we voelen wanneer we geconfronteerd worden met dit schouwspel, namelijk een Artistoteliaanse mengeling van angst en medelijden, zou ons veel harder aan het schrikken moeten brengen dan tot nu toe gebeurd is.
Anne Applebaum, columniste The Washington Post en Slate Magazine en Pulitzer Prize-winnares voor non-fictie
© 2010 WPNI Slate (DS, 20-02-2010)
De VS hebben het moeilijk, schrijft ANNE APPLEBAUM. Niet zo moeilijk als Griekenland, maar toch: de Griekse crisis zou ook de Amerikanen angst moeten inboezemen.
Ik heb de toekomst van de Verenigde Staten gezien: het is Griekenland.
Daarmee bedoel ik niet dat de Midwest binnenkort vol zal staan met ruïnes uit de oudheid of dat de Texanen hun hamburgers zullen inruilen voor feta. Ik bedoel dat de financiële crisis, waar Griekenland momenteel onder gebukt gaat, van dezelfde soort is als die waarmee de Verenigde Staten over enkele jaren geconfronteerd dreigen te worden als we dezelfde fouten blijven maken waaraan de Grieken zich het voorbije decennium bezondigd hebben.
U hebt deze sage niet op de voet gevolgd? Geen nood, want het verhaal is heel eenvoudig: Griekenland is failliet. En het bankroet van Griekenland mag deze week dan al groot nieuws zijn omdat de zwakke Griekse financiële toestand de stabiliteit van de Europese eenheidsmunt bedreigt, het is een feit dat Griekenland al jarenlang aan de grond zit. In 2009 bedroeg het Griekse begrotingstekort 12,7 procent van het bruto binnenlands product. De totale schuld bedroeg 113,4 procent van het bbp. Dat zijn cijfers die niet zomaar van vandaag op morgen ontstaan.
Rellen
Een aantal van de economische problemen van Griekenland zijn heel specifiek. Het land beschikt over een uitzonderlijk ouderwets rechtssysteem, over een bureaucratie die recht uit een roman van Kafka geplukt lijkt en over een ingewikkeld regelgevingssysteem dat nog erger is dan het onze. The Wall Street Journal wijst er bijvoorbeeld op dat Griekenland, bijna als enige van de ontwikkelde economieën, opvallend genoeg niet beschikt over een gecentraliseerd en gedigitaliseerd kadaster. Daardoor kunnen landbouwers bijvoorbeeld clandestien openbare grond bewerken en er uiteindelijk de facto eigenaar van worden. Naar Europese normen heeft Griekenland ook een uitzonderlijk gesloten economie. De barrières om zaken te doen, zowel juridisch als informeel, zijn er enorm hoog, en dat is één van de redenen waarom het niveau van de buitenlandse investeringen in Griekenland tot de laagste ter wereld behoort.
Eigenlijk draait het hierom: Griekenland gaat al heel lang gebukt onder die problemen, en toch is er niets aan gedaan, omdat het uiterst partijgebonden politieke systeem van het land volledig verlamd is. Probeer maar eens een hervorming van de sociale zekerheid door te voeren in Griekenland, bijvoorbeeld door de pensioenleeftijd te verhogen of brugpensionering te ontmoedigen, en kijk wat er gebeurt. In 2008 leidde de goedkeuring van een wetsvoorstel over de pensioenhervorming tot grootschalige rellen. De regering boette massaal aan populariteit in en verloor de volgende verkiezing. Het kadaster kan niet gemoderniseerd worden omdat diegenen die illegaal grond bezetten, zich verzetten. De investeringsbarrières kunnen niet verlaagd worden omdat de lobby's van de bedrijfswereld meer macht hebben dan de politici.
De politieke klasse is zich bewust van de economische problemen van het land, maar ontkent ze. Vorige maand publiceerde de Europese Commissie een rapport waarin het Griekse ministerie van Financiën en de dienst statistiek beschuldigd werden van ‘ernstige onregelmatigheden', die te wijten waren aan ‘de aangifte van foutieve gegevens'. In EU-jargon betekent dit dat de commissarissen ervan overtuigd zijn dat de Grieken gelogen hebben: het begrotingstekort van 12,7 percent werd oorspronkelijk geraamd op 3,7 percent, en heel wat andere cijfers die Griekenland voorlegde bleken ver af te wijken van de waarheid. Geen enkel land maakt dergelijke boekhoudkundige fouten per ongeluk.
PIGS
Griekenland deelt die zwakke financiële situatie met diverse andere Europese landen (waar tegenwoordig — geen grap — zelfs naar verwezen wordt als de ‘PIGS': Portugal, Italië (of soms Ierland), Griekenland en Spanje). Maar op een ander vlak delen de Verenigde Staten ook in die zwakheden van Griekenland. Onze problemen zijn dan misschien niet precies dezelfde, maar we worden wel geconfronteerd met een vergelijkbaar niveau van politieke verlamming en van partijpolitieke toestanden. Het is onmogelijk om de sociale zekerheid in de VS te hervormen: president Bush heeft het weifelend geprobeerd en gaf er de brui aan nog voor hij goed en wel begonnen was. En het is misschien ook niet mogelijk om de gezondheidszorg te hervormen: Hillary Clinton is er niet in geslaagd, en misschien is president Obama hetzelfde lot beschoren, ondanks de dure zoethoudertjes die hij in de strijd werpt. De invloed van de lobby's kan niet ingeperkt worden. De macht van belangengroepen die de wetgeving willen beïnvloeden, kan niet beteugeld worden. Bij ons zijn het dan wel geen landbouwers die openbare grond bewerken, maar we hebben wel landbouwers die afhankelijk zijn van enorme landbouwsubsidies die het evenwicht verstoren en die blijkbaar niet afgebouwd kunnen worden.
Gelukkig voor de Amerikaanse politici moeten wij onze financiële statistieken niet voorleggen aan een orgaan als de Europese Commissie en moeten we er dus niet openlijk over liegen. Maar naast ons enorme begrotingstekort, dat op dit ogenblik 9,9 percent van het BBP bedraagt en nog steeds in stijgende lijn gaat, hebben we ook schulden die maar weinig aan bod komen. De kosten voor Medicare en Medicaid stijgen, net als de kosten voor de opvang van oorlogsveteranen. De markten gaan ervan uit dat de regering de enorme schulden van Fannie Mae en Freddie Mac, waarvoor ze zich borg heeft gesteld, op een bepaald moment zal moeten terugbetalen. Niemand liegt hierover, maar anderzijds praat ook niemand er over.
Het goede nieuws is dat het bankroet van de regering van de Verenigde Staten geen voorpaginanieuws is en dit de komende jaren ook niet zal worden: door de omvang van ons land, ons ondernemerschap en onze relatief open bedrijfscultuur zullen we het nog wel een hele tijd uithouden. Maar de crisis in Griekenland bewijst dat de combinatie van schulden en een politieke impasse dodelijk kan zijn. De catharsis die we voelen wanneer we geconfronteerd worden met dit schouwspel, namelijk een Artistoteliaanse mengeling van angst en medelijden, zou ons veel harder aan het schrikken moeten brengen dan tot nu toe gebeurd is.
Anne Applebaum, columniste The Washington Post en Slate Magazine en Pulitzer Prize-winnares voor non-fictie
© 2010 WPNI Slate (DS, 20-02-2010)