Barst
26th October 2009, 19:51
Lichaam te huur
Een Amerikaanse ex-collega die vaak naar Europa komt kwam me even opzoeken. Hij zag op mijn bureau het boek 'Corps en miettes' liggen, van Sylviane Agacinski. 'Ah, Lionel Jospin's wife', zei hij. Ik zei dat Agacinski niet 'de vrouw van Jospin' is, maar een bekende en gerespecteerde filosofe. En dat de Franse ex-premier toch ook niet als 'de man van Agacinski' wordt voorgesteld.
'Point taken' zei hij, en vroeg waarover het boek gaat. Het 'versplinterde lichaam' is een glashelder geargumenteerde veroordeling van het draagmoederschap. De Amerikaanse vriend was verbaasd. Hij dacht dat Agacinski links was, en in Amerika wordt principieel bezwaar tegen draagmoederschap als zeer 'rechts' beschouwd.
Wel, als het 'rechts' is om te schrijven dat les valeurs marchandes hun plaats hebben in de economie maar dat geld niet alles kan kopen, dan is Agacinski rechts. Als het rechts is om te schrijven dat de essentiële waarde van de mens uniek en onvervangbaar is, 'iets dat men niet kan kopen, dat men niet kan omrekenen of inruilen, dat nergens voor inwisselbaar is', dan is Agacinski inderdaad rechts.
Zelf zou ze dat predikaat afwijzen. Het is inderdaad een idiote pavlovrefleks om pleidooien voor respect voor het vrouwelijk lichaam als onprogressief af te doen.
Dat is nochtans een trend die al een tijd bezig is. Een bepaalde linkerzijde, en zelfs feministen die zich links noemen, slagen erin zowel bloot als de boerka te verdedigen. De nieuwe goorheid zou progressief zijn, het dragen van de boerka zou een uiting van vrijheid zijn. Bloot en boerka zijn minder tegenstrijdig dan het lijkt want beide reduceren ze een vrouw tot haar lichaam. Een Egyptische vriendin vertelde me dat ze in Caïro op een tram zat en op haar moderne kledij werd aangesproken door een totaal in zwarte lappen gehulde vrouw. 'Wat zou je liever hebben,' vroeg die vrouw, 'een snoepje dat ergens open en bloot ligt, of eentje dat zorgvuldig ingepakt is.' Antwoord van mijn vriendin: 'Maar ik ben geen stuk suikergoed, ik ben een mens.'
Inderdaad, de boerka symboliseert de vrouw als suikergoed voor de éne heer en meester, het bloot de vrouw als snoepgoed voor iedereen. Dat de twee bijna in één adem verdedigd kunnen worden illustreert de terugslag die telkens weer volgt op nieuwe veroveringen van het feminisme.
Een eerste volgde op de Tweede Wereldoorlog toen veel vrouwen, zoals ook in WO I, allerlei jobs uitgeoefend hadden om de mannen aan het front te vervangen. Na de oorlog moesten ze terug naar huis gestuurd worden. Hollywood en filmstudio's in Europa produceerden prompt een stroom sentimentele films over voorbeeldige echtgenotes en moeders aan de haard. Het ontlokte een Amerikaanse acteur ooit de ironische bedenking: 'Ik heb Doris Day gekend voor ze maagd werd.'
Die reactie was conservatief van inslag. De huidige tooit zich in de kleuren van vrijheid en vooruitstrevendheid. De bedoeling is wel telkens dezelfde, de vrouwen op hun plaats te zetten of houden. Het gaat er nu niet meer om ze naar de haard terug te sturen, wel ze er opnieuw aan te herinneren dat ze niet voor hún plezier op deze wereld zijn.
Dat sinds jaren de couturiers hun modellen de catwalk opsturen in outfits die aan de uitstalramen van bordelen herinneren is in die sfeer veelzeggend. Prostitutie is per definitie het 'beroep' waarin vrouwen geen aanspraak mogen maken op eigen plezier.
Als je de terminologie van het draagmoederschap overneemt zou je prostitutie in valeurs marchandes kunnen beschrijven als het huren van een lichaam, van een vagina - of desgevallend een anus. Dat is namelijk de term die het overigens excellente weekblad The Economist ooit gebruikte voor draagmoederschap. Een hoofdartikel ging volledig voorbij aan de aanslag op de diepste intimiteit, en sprak van een eenvoudig, zakelijk contract voor het 'huren van een baarmoeder'. Het gaat inderdaad, zoals Agacinski schrijft, om een uitwas van het kapitalisme, om een markt waarin vrouwen die geld nodig hebben zich laten gebruiken als 'un utérus sur pattes' - de term is van de bekende Franse geneticist Axel Kahn.
Het moet het Britse weekblad dan wel toegegeven worden dat het voor het draagmoederschap tenminste geen hypocriete sentimentele slogans gebruikte zoals 'het leven helpen geven'. Dat is, zoals de mythe van het gelukkige hoertje dat eigenlijk een altruïstische sociale werkster is, een van de vele eufemismen die steeds weer ingeroepen worden om de versplintering van vrouwenlichamen goed te praten.
Mia Doornaert
DS, 26-10-2009
Een Amerikaanse ex-collega die vaak naar Europa komt kwam me even opzoeken. Hij zag op mijn bureau het boek 'Corps en miettes' liggen, van Sylviane Agacinski. 'Ah, Lionel Jospin's wife', zei hij. Ik zei dat Agacinski niet 'de vrouw van Jospin' is, maar een bekende en gerespecteerde filosofe. En dat de Franse ex-premier toch ook niet als 'de man van Agacinski' wordt voorgesteld.
'Point taken' zei hij, en vroeg waarover het boek gaat. Het 'versplinterde lichaam' is een glashelder geargumenteerde veroordeling van het draagmoederschap. De Amerikaanse vriend was verbaasd. Hij dacht dat Agacinski links was, en in Amerika wordt principieel bezwaar tegen draagmoederschap als zeer 'rechts' beschouwd.
Wel, als het 'rechts' is om te schrijven dat les valeurs marchandes hun plaats hebben in de economie maar dat geld niet alles kan kopen, dan is Agacinski rechts. Als het rechts is om te schrijven dat de essentiële waarde van de mens uniek en onvervangbaar is, 'iets dat men niet kan kopen, dat men niet kan omrekenen of inruilen, dat nergens voor inwisselbaar is', dan is Agacinski inderdaad rechts.
Zelf zou ze dat predikaat afwijzen. Het is inderdaad een idiote pavlovrefleks om pleidooien voor respect voor het vrouwelijk lichaam als onprogressief af te doen.
Dat is nochtans een trend die al een tijd bezig is. Een bepaalde linkerzijde, en zelfs feministen die zich links noemen, slagen erin zowel bloot als de boerka te verdedigen. De nieuwe goorheid zou progressief zijn, het dragen van de boerka zou een uiting van vrijheid zijn. Bloot en boerka zijn minder tegenstrijdig dan het lijkt want beide reduceren ze een vrouw tot haar lichaam. Een Egyptische vriendin vertelde me dat ze in Caïro op een tram zat en op haar moderne kledij werd aangesproken door een totaal in zwarte lappen gehulde vrouw. 'Wat zou je liever hebben,' vroeg die vrouw, 'een snoepje dat ergens open en bloot ligt, of eentje dat zorgvuldig ingepakt is.' Antwoord van mijn vriendin: 'Maar ik ben geen stuk suikergoed, ik ben een mens.'
Inderdaad, de boerka symboliseert de vrouw als suikergoed voor de éne heer en meester, het bloot de vrouw als snoepgoed voor iedereen. Dat de twee bijna in één adem verdedigd kunnen worden illustreert de terugslag die telkens weer volgt op nieuwe veroveringen van het feminisme.
Een eerste volgde op de Tweede Wereldoorlog toen veel vrouwen, zoals ook in WO I, allerlei jobs uitgeoefend hadden om de mannen aan het front te vervangen. Na de oorlog moesten ze terug naar huis gestuurd worden. Hollywood en filmstudio's in Europa produceerden prompt een stroom sentimentele films over voorbeeldige echtgenotes en moeders aan de haard. Het ontlokte een Amerikaanse acteur ooit de ironische bedenking: 'Ik heb Doris Day gekend voor ze maagd werd.'
Die reactie was conservatief van inslag. De huidige tooit zich in de kleuren van vrijheid en vooruitstrevendheid. De bedoeling is wel telkens dezelfde, de vrouwen op hun plaats te zetten of houden. Het gaat er nu niet meer om ze naar de haard terug te sturen, wel ze er opnieuw aan te herinneren dat ze niet voor hún plezier op deze wereld zijn.
Dat sinds jaren de couturiers hun modellen de catwalk opsturen in outfits die aan de uitstalramen van bordelen herinneren is in die sfeer veelzeggend. Prostitutie is per definitie het 'beroep' waarin vrouwen geen aanspraak mogen maken op eigen plezier.
Als je de terminologie van het draagmoederschap overneemt zou je prostitutie in valeurs marchandes kunnen beschrijven als het huren van een lichaam, van een vagina - of desgevallend een anus. Dat is namelijk de term die het overigens excellente weekblad The Economist ooit gebruikte voor draagmoederschap. Een hoofdartikel ging volledig voorbij aan de aanslag op de diepste intimiteit, en sprak van een eenvoudig, zakelijk contract voor het 'huren van een baarmoeder'. Het gaat inderdaad, zoals Agacinski schrijft, om een uitwas van het kapitalisme, om een markt waarin vrouwen die geld nodig hebben zich laten gebruiken als 'un utérus sur pattes' - de term is van de bekende Franse geneticist Axel Kahn.
Het moet het Britse weekblad dan wel toegegeven worden dat het voor het draagmoederschap tenminste geen hypocriete sentimentele slogans gebruikte zoals 'het leven helpen geven'. Dat is, zoals de mythe van het gelukkige hoertje dat eigenlijk een altruïstische sociale werkster is, een van de vele eufemismen die steeds weer ingeroepen worden om de versplintering van vrouwenlichamen goed te praten.
Mia Doornaert
DS, 26-10-2009