Barst
29th August 2009, 13:59
Wie krijgt de winst van de banken?
De banken willen af van de dure staatswaarborgen. PAUL DE GRAUWE vindt dat ontoelaatbaar en gebruikt een analogie met de brandverzekering om uit te leggen waarom.
Het gaat weer beter met de banken. Na de reddingsoperaties van vorig jaar en begin dit jaar maken een aantal banken weer winsten. Ik ben een van de laatste in dit land die problemen heeft met het feit dat ondernemingen, inclusief banken, winsten maken. Winsten zijn belangrijke positieve signalen. Ze maken duidelijk dat de ondernemingen dingen doen die gewaardeerd worden door de consumenten. Maar dat is niet altijd zo. Monopoliewinsten of winsten die geen rekening houden met de negatieve milieueffecten van de activiteiten van de ondernemingen geven verkeerde signalen. Ook de winsten die tot stand komen dankzij overheidsteun geven niet de juiste signalen over de maatschappelijke waarde van de gesubsidieerde ondernemingen. En dat is precies het probleem vandaag in de banksector.
De Belgische grootbanken zijn stuk voor stuk gered dank zij de massale steun van de overheid, zeg maar de Belgische belastingbetaler. Deze laatste zal nog jaren moeten bijdragen aan de kosten van de reddingsoperaties. Immers, deze reddingsoperaties hebben de Belgische overheid gedwongen om de overheidsschuld drastisch te verhogen. De extra rentelasten zullen moeten betaald worden door toekomstige belastingbetalers.
De reddingsoperaties waren noodzakelijk. Een ineenstorting van het bankstelsel zou de economie en dus de welvaart van miljoenen mensen in gevaar gebracht hebben. Maar betekent dit dat de winsten die nu in de banksector worden gerealiseerd toekomen aan de aandeelhouders van de banken? Kan het dat de banken die dankzij belastinggeld zijn gered, en die bovendien massaal banen schrappen, de winsten die hieruit voorvloeien doorspelen aan de aandeelhouders? Neen. Die winsten horen toe aan de belastingbetaler zolang die laatste niet is gecompenseerd is voor zijn inbreng.
De Belgische overheid (inclusief de Vlaamse) heeft deze regel niet willen toepassen. Nochtans had ze dat kunnen doen door de failliete banken (Fortis, KBC, Dexia waren inderdaad failliet zonder overheidssteun) tijdelijk over te nemen. Had ze dat gedaan, dan hadden de winsten integraal kunnen worden gebruikt om de belastingbetaler te compenseren. De overheid heeft dat niet willen doen omdat ze gedreven werd door andere belangen dan die van de belastingbetaler. In het geval van KBC, bijvoorbeeld, was dat het belang van de invloedrijke Vlaamse aandeelhouders van de 'bank van bij ons'.
Vandaag zijn overnames door de staat niet meer aan de orde. Maar hoe kan de overheid ervoor zorgen dat een zo groot mogelijk deel van de winsten van de banken terugvloeit naar de belastingbetaler? Hier is mijn antwoord. Op het ogenblik van de reddingsoperaties heeft de overheid belangrijke staatswaarborgen gegeven aan de banken. Deze laatste betalen daarvoor nu een stevige premie. Zoals deze week duidelijk werd, willen de banken deze dure staatswaarborgen zo snel mogelijk afstoten, zodat ze de premies niet meer hoeven te betalen. Ze argumenteren dat ze die waarborgen niet meer nodig hebben omdat de financiële markten genormaliseerd zijn. Mijn voorstel is dat de overheid resoluut weigert deze waarborgen in te trekken en de banken verplicht een premie ervoor te betalen.
Waarom? Als de overheid de staatswaarborgen zou intrekken, betekent dat helemaal niet dat de staat niet zal moeten inspringen als er weer een bankcrisis uitbarst. Als de huidige expliciete waarborgen worden ingetrokken, blijft de impliciete staatswaarborg bestaan. Bij een volgende crisis zal de staat opnieuw gedwongen worden de banken uit de nood te helpen. Het is dan ook logisch dat de banken, vooral de grootbanken, een premie blijven betalen voor deze impliciete verzekering.
Er is een analogie met een brandverzekering. Alle huiseigenaars worden verplicht te betalen voor een brandverzekering. Mensen met een huis dat nooit afbrandt, hebben pech. Ze moeten de premie toch betalen. Welke brandverzekering zou kunnen functioneren als alleen de huiseigenaars waarvan het huis in brand staat een premie betalen?
De banken zouden vandaag graag een brandverzekering afsluiten met de overheid waarbij ze slechts een premie hoeven te betalen als hun financieel huis in brand staat. Als het huis geblust en hersteld is, willen ze de premie niet meer betalen. De financiële markten zijn genormaliseerd, zeggen de bankiers vandaag, en ze hebben geen verzekering meer nodig. Totdat de volgende financiële brand uitbreekt. De overheid moet zich resoluut verzetten tegen de poging van de bankiers om de 'dure' staatswaarborgen af te stoten, zoals ook een verzekeraar zou weigeren een huiseigenaar te verzekeren die alleen de premie wil betalen als zijn huis brandt.
Als de overheid deze elementaire verzekeringsregel volgt kan ze ervoor zorgen dat tenminste een deel van de kostprijs van de reddingsoperaties wordt terugverdiend. Bovendien heeft een dergelijke regel nog een bijkomend voordeel. De banken zijn nu veel te groot geworden, met veel te hoge schulden. De verzekeringspremies die ze verplicht betalen op deze uitstaande schulden zullen hen ertoe aanzetten deze schulden in de toekomst te beperken. En dat zal iedereen ten goede komen.
Paul De Grauwe doceert economie aan de KU Leuven en schrijft opiniebijdragen voor onder meer 'The Financial Times'.
DS, 29-08-2009
De banken willen af van de dure staatswaarborgen. PAUL DE GRAUWE vindt dat ontoelaatbaar en gebruikt een analogie met de brandverzekering om uit te leggen waarom.
Het gaat weer beter met de banken. Na de reddingsoperaties van vorig jaar en begin dit jaar maken een aantal banken weer winsten. Ik ben een van de laatste in dit land die problemen heeft met het feit dat ondernemingen, inclusief banken, winsten maken. Winsten zijn belangrijke positieve signalen. Ze maken duidelijk dat de ondernemingen dingen doen die gewaardeerd worden door de consumenten. Maar dat is niet altijd zo. Monopoliewinsten of winsten die geen rekening houden met de negatieve milieueffecten van de activiteiten van de ondernemingen geven verkeerde signalen. Ook de winsten die tot stand komen dankzij overheidsteun geven niet de juiste signalen over de maatschappelijke waarde van de gesubsidieerde ondernemingen. En dat is precies het probleem vandaag in de banksector.
De Belgische grootbanken zijn stuk voor stuk gered dank zij de massale steun van de overheid, zeg maar de Belgische belastingbetaler. Deze laatste zal nog jaren moeten bijdragen aan de kosten van de reddingsoperaties. Immers, deze reddingsoperaties hebben de Belgische overheid gedwongen om de overheidsschuld drastisch te verhogen. De extra rentelasten zullen moeten betaald worden door toekomstige belastingbetalers.
De reddingsoperaties waren noodzakelijk. Een ineenstorting van het bankstelsel zou de economie en dus de welvaart van miljoenen mensen in gevaar gebracht hebben. Maar betekent dit dat de winsten die nu in de banksector worden gerealiseerd toekomen aan de aandeelhouders van de banken? Kan het dat de banken die dankzij belastinggeld zijn gered, en die bovendien massaal banen schrappen, de winsten die hieruit voorvloeien doorspelen aan de aandeelhouders? Neen. Die winsten horen toe aan de belastingbetaler zolang die laatste niet is gecompenseerd is voor zijn inbreng.
De Belgische overheid (inclusief de Vlaamse) heeft deze regel niet willen toepassen. Nochtans had ze dat kunnen doen door de failliete banken (Fortis, KBC, Dexia waren inderdaad failliet zonder overheidssteun) tijdelijk over te nemen. Had ze dat gedaan, dan hadden de winsten integraal kunnen worden gebruikt om de belastingbetaler te compenseren. De overheid heeft dat niet willen doen omdat ze gedreven werd door andere belangen dan die van de belastingbetaler. In het geval van KBC, bijvoorbeeld, was dat het belang van de invloedrijke Vlaamse aandeelhouders van de 'bank van bij ons'.
Vandaag zijn overnames door de staat niet meer aan de orde. Maar hoe kan de overheid ervoor zorgen dat een zo groot mogelijk deel van de winsten van de banken terugvloeit naar de belastingbetaler? Hier is mijn antwoord. Op het ogenblik van de reddingsoperaties heeft de overheid belangrijke staatswaarborgen gegeven aan de banken. Deze laatste betalen daarvoor nu een stevige premie. Zoals deze week duidelijk werd, willen de banken deze dure staatswaarborgen zo snel mogelijk afstoten, zodat ze de premies niet meer hoeven te betalen. Ze argumenteren dat ze die waarborgen niet meer nodig hebben omdat de financiële markten genormaliseerd zijn. Mijn voorstel is dat de overheid resoluut weigert deze waarborgen in te trekken en de banken verplicht een premie ervoor te betalen.
Waarom? Als de overheid de staatswaarborgen zou intrekken, betekent dat helemaal niet dat de staat niet zal moeten inspringen als er weer een bankcrisis uitbarst. Als de huidige expliciete waarborgen worden ingetrokken, blijft de impliciete staatswaarborg bestaan. Bij een volgende crisis zal de staat opnieuw gedwongen worden de banken uit de nood te helpen. Het is dan ook logisch dat de banken, vooral de grootbanken, een premie blijven betalen voor deze impliciete verzekering.
Er is een analogie met een brandverzekering. Alle huiseigenaars worden verplicht te betalen voor een brandverzekering. Mensen met een huis dat nooit afbrandt, hebben pech. Ze moeten de premie toch betalen. Welke brandverzekering zou kunnen functioneren als alleen de huiseigenaars waarvan het huis in brand staat een premie betalen?
De banken zouden vandaag graag een brandverzekering afsluiten met de overheid waarbij ze slechts een premie hoeven te betalen als hun financieel huis in brand staat. Als het huis geblust en hersteld is, willen ze de premie niet meer betalen. De financiële markten zijn genormaliseerd, zeggen de bankiers vandaag, en ze hebben geen verzekering meer nodig. Totdat de volgende financiële brand uitbreekt. De overheid moet zich resoluut verzetten tegen de poging van de bankiers om de 'dure' staatswaarborgen af te stoten, zoals ook een verzekeraar zou weigeren een huiseigenaar te verzekeren die alleen de premie wil betalen als zijn huis brandt.
Als de overheid deze elementaire verzekeringsregel volgt kan ze ervoor zorgen dat tenminste een deel van de kostprijs van de reddingsoperaties wordt terugverdiend. Bovendien heeft een dergelijke regel nog een bijkomend voordeel. De banken zijn nu veel te groot geworden, met veel te hoge schulden. De verzekeringspremies die ze verplicht betalen op deze uitstaande schulden zullen hen ertoe aanzetten deze schulden in de toekomst te beperken. En dat zal iedereen ten goede komen.
Paul De Grauwe doceert economie aan de KU Leuven en schrijft opiniebijdragen voor onder meer 'The Financial Times'.
DS, 29-08-2009