Barst
24th August 2009, 12:21
'Hoofddoek heeft weinig met religie te maken'
ANTWERPEN - Vanaf 1 september zijn hoofddoeken onverbiddelijk verboden in het Koninklijk Atheneum van Antwerpen. Het verbod lokt een storm van protest uit. Leerlingen zeggen de school massaal te zullen verlaten en directrice Karin Heremans ontving zelfs doodsbedreigingen. 'Genoeg', vindt schrijfster-barones Monika Van Paemel. 'Met religie heeft die hoofddoek nog maar weinig te maken.'
Ja, ze heeft recht van spreken, vindt ze. Niet alleen schreef ze drie jaar geleden met Te zot of te bot een pamflet over de uitdagingen van de multiculturele samenleving; in haar buurt in het centrum van Mechelen heeft ze het aantal hoofddoekjes de jongste jaren ook zien toenemen. En in haar gesprekken met buurtbewoners voelt ze hoe het samenleven steeds moeizamer verloopt en hoe wederzijds begrip soms ver te zoeken is. Maar wie dat durft zeggen wordt volgens Van Paemel door progressief links aan de schandpaal genageld. 'Ik erger me blauw aan mensen die zich intellectueel ruimdenkend noemen maar aan de praktijk voorbijgaan. Oh ja, ze ontmoeten vrouwen met hoofddoek, gestudeerde moslima's die bewust voor die sjaal gekozen hebben, maar niet de meisjes uit de straat, die gedwongen worden om dat ding op hun hoofd te hebben.'
Ze dragen hun hoofddoek dus niet uit godsvrucht?
Monika Van Paemel: 'Kijk, als iemand de behoefte heeft aan een hogere kracht in zijn leven, heb ik daar het grootste respect voor. Maar hoofddoeken hebben, net als korte of lange jurken, met religie niet veel te maken. Wel met cultuur en groepsgedrag. Ik woon 22 jaar in Mechelen. Ik heb de hoofddoeken zien vermenigvuldigen. Is er een plotse toename van religiositeit? Ik denk het niet. Het dragen van een hoofddoek is een vorm van sociaal gedrag dat niet zelden met druk wordt opgelegd en waar steeds nadrukkelijker een politieke boodschap achter schuilt. Een school zoals het Atheneum, met een traditie van vrij debat, kan dat niet aanvaarden. Iedereen moet vrij zijn religie of overtuiging kunnen beleven, zeer zeker, maar aan die vrijheid hangen ook verplichtingen vast. Zoals bijvoorbeeld het respecteren van een kledingcode voor officiële functies en in officiële scholen. Is het officiële onderwijs er niet precies gekomen om kinderen een neutrale opvoeding te garanderen?'
Het hoofddoekenverbod vindt u dus een goede zaak?
'Ja. Het gaat hier om een school met een lange geschiedenis van verdraagzaamheid. Als het aantal hoofddoeken in die mate toeneemt dat het een probleem wordt, moet je durven vragen: hoe zit het met de meisjes die dat ding eventueel niét graag dragen? Daar moet je toch in alle open- en eerlijkheid over kunnen praten? Maar dan krijg je de schijnheilige reacties van de jongens op zo'n school. Ze mogen zelf kiezen wat ze dragen , zeggen die. Maar als hun zus geen sjaal op het hoofd draagt, zwaait er wat. Kijk ook maar naar de reactie van die imam (Nordin Taouil, die een oproep deed om weg te blijven van de school, nvdr.) , die zijn woorden dan wel snel weer intrekt, maar die wel op een bijna naïeve manier aangeeft hoe er in die kringen wordt gedacht.'
'Er is geen schoolplicht maar leerplicht', zegt de imam. 'We willen onze meisjes niet dom houden, maar alleen niet in die omstandigheden laten studeren.' 'Dat is ook onzin. Er is inderdaad alleen maar leerplicht, maar stel dat ze thuis studeren, dan moeten ze nog voor de middenjury verschijnen als ze willen doorstromen naar het hoger onderwijs. En er is ook nog zoiets als de sociale omgeving waarin je opgroeit. Die meisjes kunnen toch pas slagen in het leven als ze in contact komen met andere mensen en andere ideeën? En dan kunnen ze ook voor zichzelf besluiten of ze een hoofddoek dragen. Ik vind het fantastisch dat die grieten zo'n grote bek opzetten, maar het zou mij meer overtuigen als ze dat ook zouden doen tegenover de heren die bepalen hoe zij gekleed moeten gaan.'
Zullen meer meisjes de hoofddoek afzweren als ze de keuze krijgen?
'Ik denk het wel. De hoofddoek houdt hun hersenen niet bijeen. Geef de meisjes de kans om zich te ontwikkelen en dan denk ik inderdaad dat de hoofddoek zal vallen.'
Is die denkwijze niet achterhaald? Door alle heisa is de hoofddoek namelijk meer dan ooit het symbool geworden waarmee gestudeerde meisjes hun identiteit onderlijnen. In Brussel heeft het eerste parlementslid met hoofddoek de eed afgelegd.
'Hoe waren we zelf op ons vijftiende? De minirok mocht niet? Dan trokken we gewoon onze rok naar boven. Ik kan die vrouwen dus best begrijpen als ze zeggen: Ik draag een hoofddoek, maar ben ik niet geëmancipeerd? Maar zelfs als ze hem draagt, moet de geëmancipeerde moslima de beperkingen zien. Als ze vertegenwoordiger is van het volk, is ze dat niet voor een kleine club in Molenbeek, maar ook voor mij of voor een katholieke Belg.'
En dan kan ze geen hoofddoek dragen?
'Neen, dat is duidelijk. Je kunt wel zeggen: ik kan evolueren met de hoofddoek, maar als die nog altijd symbool staat voor de onderworpenheid van de vrouw - draai het zoals je wil, het is geen teken van opwaardering - dan denk ik dat wij dat op officieel niveau niet moeten accepteren.'
Je hebt nu vrouwen die hem voor geen geld afzetten omdat 'ze' dan gewonnen hebben.
'En wie zijn 'ze'? Dat is de gemeenschap waarin ze leven. En die gemeenschap heeft een kader dat iedereen moet respecteren. Als ik een lezing geef doe ik dat ook niet met mijn politieke voorkeur er vingerdik op. Mijn overtuiging behoort tot mijn privésfeer. Ik kan die uiten, maar met respect voor anderen. Dus ga ik ook niet in korte broek naar de klaagmuur, of loop ik niet halfbloot voorbij een moskee in een land waar de meerderheid dat respectloos vindt. En in een officiële functie bedek ik mijn hoofd niet onder het mom van: dat moet van mijn religie.'
En intussen wordt de Vlaming steeds banger van de 'oprukkende islam'.
'Ja, en onterecht. Er is dringend nood aan wederzijds respect. Maar het respect voor de islam zou veel groter zijn als die godsdienst niet zo'n agressieve ondertoon zou hebben als Wij doen het op onze manier en jullie zullen ons accepteren. Daar tegenover staat dan weer een groep die zegt: dit is ons land en wij dulden dit niet . En dan kun je die laatste groep racistisch noemen, maar ik vind dat ook deze mensen het recht hebben om gehoord te worden. Ik ken mensen die 's avonds de straat niet op durven omdat het machogedrag van bepaalde moslimjongens hen bang maakt. Dat speelt ook een rol. En dat moet je toch kunnen zeggen? Ik snap niet waarom men die jongens onder het mom van hun culturele achtergrond ongestoord hun gang laat gaan.'
Bestaat er een manier om het wederzijdse respect te bevorderen?
'Zouden we niet eens beginnen met normaal te doen? Als ik op straat een vrouw met een hoofddoek ontmoet zeg ik vriendelijk goeiedag. Het is amusant om de reacties te zien. Sommigen komen heel militant afgestapt. Pas op, hier komt de boze hond met een hoofddoek en dan zijn ze verbaasd als je hen begroet. Als je zelf communiceert en niet rondloopt met een houding van: daar heb je er weer een , is dat een grote stap. Dus aan alle mensen die problemen hebben met de hoofddoek: dat ze dat eens proberen. En aan de moslimgemeenschap: tóón respect voor je begint te roepen over respect. De moslims mogen hun kinderen zo wel eens opvoeden.'
Soms wordt gezegd dat we de migranten zelf naar hier hebben gehaald. Mag dat nog meespelen?
'Dat is toch al te gemakkelijk? Als je emigreert geef je een deel van je achtergrond op. Dat moet je aanvaarden. Maar je krijgt er ook veel voor terug. Na twee generaties zou het toch vanzelfsprekend moeten zijn dat de inspanningen van beide kanten komen? Dus pleit ik er ook voor dat de moslimgemeenschap vaker deelneemt aan activiteiten en aan het sociale leven. Maar dat lukt niet als moeders onmondig worden gehouden, en de volgende generatie opnieuw omdat moslimjongens van hier hun bruid in Turkije halen. Daardoor spreken hun kinderen in het begin geen Nederlands en moeten de leerkrachten in de kleuterschool weer van vooraf aan beginnen. Er moet maar eens een duidelijk signaal komen van de moslimgemeenschap dat ze ook met ons verder wil.'
Hoe zal het volgende week gaan op het Atheneum van Antwerpen? Zal de school veel minder leerlingen tellen?
'Misschien zal het leerlingenaantal tijdelijk wat minder zijn. Maar daarna zullen de moslims inzien dat druk uitoefenen op een directie, op een staat, niet werkt. Maar eerlijk gezegd: ik zou van dat hele hoofddoekendebat wel eens af willen. Het is toch niet moeilijk? Geef met je kleding gerust uiting aan je geloof, maar accepteer ook dat er grenzen zijn. En die grens is dat je er niemand anders mee belast. Punt. Zo simpel is dat.'
DS, 24-08-2009
ANTWERPEN - Vanaf 1 september zijn hoofddoeken onverbiddelijk verboden in het Koninklijk Atheneum van Antwerpen. Het verbod lokt een storm van protest uit. Leerlingen zeggen de school massaal te zullen verlaten en directrice Karin Heremans ontving zelfs doodsbedreigingen. 'Genoeg', vindt schrijfster-barones Monika Van Paemel. 'Met religie heeft die hoofddoek nog maar weinig te maken.'
Ja, ze heeft recht van spreken, vindt ze. Niet alleen schreef ze drie jaar geleden met Te zot of te bot een pamflet over de uitdagingen van de multiculturele samenleving; in haar buurt in het centrum van Mechelen heeft ze het aantal hoofddoekjes de jongste jaren ook zien toenemen. En in haar gesprekken met buurtbewoners voelt ze hoe het samenleven steeds moeizamer verloopt en hoe wederzijds begrip soms ver te zoeken is. Maar wie dat durft zeggen wordt volgens Van Paemel door progressief links aan de schandpaal genageld. 'Ik erger me blauw aan mensen die zich intellectueel ruimdenkend noemen maar aan de praktijk voorbijgaan. Oh ja, ze ontmoeten vrouwen met hoofddoek, gestudeerde moslima's die bewust voor die sjaal gekozen hebben, maar niet de meisjes uit de straat, die gedwongen worden om dat ding op hun hoofd te hebben.'
Ze dragen hun hoofddoek dus niet uit godsvrucht?
Monika Van Paemel: 'Kijk, als iemand de behoefte heeft aan een hogere kracht in zijn leven, heb ik daar het grootste respect voor. Maar hoofddoeken hebben, net als korte of lange jurken, met religie niet veel te maken. Wel met cultuur en groepsgedrag. Ik woon 22 jaar in Mechelen. Ik heb de hoofddoeken zien vermenigvuldigen. Is er een plotse toename van religiositeit? Ik denk het niet. Het dragen van een hoofddoek is een vorm van sociaal gedrag dat niet zelden met druk wordt opgelegd en waar steeds nadrukkelijker een politieke boodschap achter schuilt. Een school zoals het Atheneum, met een traditie van vrij debat, kan dat niet aanvaarden. Iedereen moet vrij zijn religie of overtuiging kunnen beleven, zeer zeker, maar aan die vrijheid hangen ook verplichtingen vast. Zoals bijvoorbeeld het respecteren van een kledingcode voor officiële functies en in officiële scholen. Is het officiële onderwijs er niet precies gekomen om kinderen een neutrale opvoeding te garanderen?'
Het hoofddoekenverbod vindt u dus een goede zaak?
'Ja. Het gaat hier om een school met een lange geschiedenis van verdraagzaamheid. Als het aantal hoofddoeken in die mate toeneemt dat het een probleem wordt, moet je durven vragen: hoe zit het met de meisjes die dat ding eventueel niét graag dragen? Daar moet je toch in alle open- en eerlijkheid over kunnen praten? Maar dan krijg je de schijnheilige reacties van de jongens op zo'n school. Ze mogen zelf kiezen wat ze dragen , zeggen die. Maar als hun zus geen sjaal op het hoofd draagt, zwaait er wat. Kijk ook maar naar de reactie van die imam (Nordin Taouil, die een oproep deed om weg te blijven van de school, nvdr.) , die zijn woorden dan wel snel weer intrekt, maar die wel op een bijna naïeve manier aangeeft hoe er in die kringen wordt gedacht.'
'Er is geen schoolplicht maar leerplicht', zegt de imam. 'We willen onze meisjes niet dom houden, maar alleen niet in die omstandigheden laten studeren.' 'Dat is ook onzin. Er is inderdaad alleen maar leerplicht, maar stel dat ze thuis studeren, dan moeten ze nog voor de middenjury verschijnen als ze willen doorstromen naar het hoger onderwijs. En er is ook nog zoiets als de sociale omgeving waarin je opgroeit. Die meisjes kunnen toch pas slagen in het leven als ze in contact komen met andere mensen en andere ideeën? En dan kunnen ze ook voor zichzelf besluiten of ze een hoofddoek dragen. Ik vind het fantastisch dat die grieten zo'n grote bek opzetten, maar het zou mij meer overtuigen als ze dat ook zouden doen tegenover de heren die bepalen hoe zij gekleed moeten gaan.'
Zullen meer meisjes de hoofddoek afzweren als ze de keuze krijgen?
'Ik denk het wel. De hoofddoek houdt hun hersenen niet bijeen. Geef de meisjes de kans om zich te ontwikkelen en dan denk ik inderdaad dat de hoofddoek zal vallen.'
Is die denkwijze niet achterhaald? Door alle heisa is de hoofddoek namelijk meer dan ooit het symbool geworden waarmee gestudeerde meisjes hun identiteit onderlijnen. In Brussel heeft het eerste parlementslid met hoofddoek de eed afgelegd.
'Hoe waren we zelf op ons vijftiende? De minirok mocht niet? Dan trokken we gewoon onze rok naar boven. Ik kan die vrouwen dus best begrijpen als ze zeggen: Ik draag een hoofddoek, maar ben ik niet geëmancipeerd? Maar zelfs als ze hem draagt, moet de geëmancipeerde moslima de beperkingen zien. Als ze vertegenwoordiger is van het volk, is ze dat niet voor een kleine club in Molenbeek, maar ook voor mij of voor een katholieke Belg.'
En dan kan ze geen hoofddoek dragen?
'Neen, dat is duidelijk. Je kunt wel zeggen: ik kan evolueren met de hoofddoek, maar als die nog altijd symbool staat voor de onderworpenheid van de vrouw - draai het zoals je wil, het is geen teken van opwaardering - dan denk ik dat wij dat op officieel niveau niet moeten accepteren.'
Je hebt nu vrouwen die hem voor geen geld afzetten omdat 'ze' dan gewonnen hebben.
'En wie zijn 'ze'? Dat is de gemeenschap waarin ze leven. En die gemeenschap heeft een kader dat iedereen moet respecteren. Als ik een lezing geef doe ik dat ook niet met mijn politieke voorkeur er vingerdik op. Mijn overtuiging behoort tot mijn privésfeer. Ik kan die uiten, maar met respect voor anderen. Dus ga ik ook niet in korte broek naar de klaagmuur, of loop ik niet halfbloot voorbij een moskee in een land waar de meerderheid dat respectloos vindt. En in een officiële functie bedek ik mijn hoofd niet onder het mom van: dat moet van mijn religie.'
En intussen wordt de Vlaming steeds banger van de 'oprukkende islam'.
'Ja, en onterecht. Er is dringend nood aan wederzijds respect. Maar het respect voor de islam zou veel groter zijn als die godsdienst niet zo'n agressieve ondertoon zou hebben als Wij doen het op onze manier en jullie zullen ons accepteren. Daar tegenover staat dan weer een groep die zegt: dit is ons land en wij dulden dit niet . En dan kun je die laatste groep racistisch noemen, maar ik vind dat ook deze mensen het recht hebben om gehoord te worden. Ik ken mensen die 's avonds de straat niet op durven omdat het machogedrag van bepaalde moslimjongens hen bang maakt. Dat speelt ook een rol. En dat moet je toch kunnen zeggen? Ik snap niet waarom men die jongens onder het mom van hun culturele achtergrond ongestoord hun gang laat gaan.'
Bestaat er een manier om het wederzijdse respect te bevorderen?
'Zouden we niet eens beginnen met normaal te doen? Als ik op straat een vrouw met een hoofddoek ontmoet zeg ik vriendelijk goeiedag. Het is amusant om de reacties te zien. Sommigen komen heel militant afgestapt. Pas op, hier komt de boze hond met een hoofddoek en dan zijn ze verbaasd als je hen begroet. Als je zelf communiceert en niet rondloopt met een houding van: daar heb je er weer een , is dat een grote stap. Dus aan alle mensen die problemen hebben met de hoofddoek: dat ze dat eens proberen. En aan de moslimgemeenschap: tóón respect voor je begint te roepen over respect. De moslims mogen hun kinderen zo wel eens opvoeden.'
Soms wordt gezegd dat we de migranten zelf naar hier hebben gehaald. Mag dat nog meespelen?
'Dat is toch al te gemakkelijk? Als je emigreert geef je een deel van je achtergrond op. Dat moet je aanvaarden. Maar je krijgt er ook veel voor terug. Na twee generaties zou het toch vanzelfsprekend moeten zijn dat de inspanningen van beide kanten komen? Dus pleit ik er ook voor dat de moslimgemeenschap vaker deelneemt aan activiteiten en aan het sociale leven. Maar dat lukt niet als moeders onmondig worden gehouden, en de volgende generatie opnieuw omdat moslimjongens van hier hun bruid in Turkije halen. Daardoor spreken hun kinderen in het begin geen Nederlands en moeten de leerkrachten in de kleuterschool weer van vooraf aan beginnen. Er moet maar eens een duidelijk signaal komen van de moslimgemeenschap dat ze ook met ons verder wil.'
Hoe zal het volgende week gaan op het Atheneum van Antwerpen? Zal de school veel minder leerlingen tellen?
'Misschien zal het leerlingenaantal tijdelijk wat minder zijn. Maar daarna zullen de moslims inzien dat druk uitoefenen op een directie, op een staat, niet werkt. Maar eerlijk gezegd: ik zou van dat hele hoofddoekendebat wel eens af willen. Het is toch niet moeilijk? Geef met je kleding gerust uiting aan je geloof, maar accepteer ook dat er grenzen zijn. En die grens is dat je er niemand anders mee belast. Punt. Zo simpel is dat.'
DS, 24-08-2009