'Je ne regrette rien'

[Barst]

Leonard Cohen: 'Je ne regrette rien'


Geen comeback wekte de voorbije jaren meer enthousiasme op bij jong en oud dan de terugkeer op de podia van Leonard Cohen. De Canadese singer-songwriter vertelt in een zeldzaam interview over leven in een nieuwe eeuw.


'Als ik van mijn terugkeer op de podia iets heb geleerd, dan wel dat het moeilijk is om een oude hond nieuwe trucs aan te leren', vertelt Leonard Cohen (74). 'Ik ben dankbaar dat alles goed verloopt. Dat weet je nooit vooraf, je hebt altijd een soort van geluk nodig. Een memorabele avond heeft dat ietsje meer nodig. Ik kan er niet goed mijn vinger opleggen. Het is een staat van gratie. Ook al staat je show op punt, dan is er nog die onzekere factor.'


In 2001 zei u dat u in uw leven in de derde fase gekomen was. U was toen 67, nu 74. Herinnert u zich die uitspraak?

'Wel, ze oogt mooi. “Het begin van de derde fase,; maar op het einde van die fase sterft de held wel. Mijn vriend Irving Layton zei over de dood dat hij niet bezorgd is over de dood zelf, wel over wat ertoe leidt.'


Deelt u die bezorgdheid?

'Natuurlijk. Dat moet iedereen doen.'


Hoe gaat u om met uw sterfelijkheid?

'Ik heb er steeds meer contact mee. Het lichaam stuurt een aantal boodschappen uit naarmate je ouder wordt. Ik weet eigenlijk niet of ik er daardoor meer ga over nadenken, dan wel of het leidt tot een vredige erkenning van de toestand.'


Bestaat er een manier om je voor te bereiden?

'Tot op zekere hoogte. Er bestaan religieuze en spirituele methodes om je voor te bereiden op je dood. Je kan ze ook omarmen en jezelf overgeven, maar ik geloof niet dat er een garantie is dat iets werkt. Niemand weet wat er te gebeuren staat in wat volgt.'

'Je kan er zo weinig tegen doen, dat je die zorgen best ergens een geschikte plaats geeft in je geest, zonder ze te mengen met je dagelijkse gedachten en activiteiten.'

'We moeten onze levens leiden vanuit de idee dat ze niet ineens zullen stoppen. Dus leven we onder die... illusies, zoals sommigen ze noemen.'


Toen u een dertiger was, begon u als dichter een nieuwe carrière: u werd zanger. Was u bang om die stap te zetten?

'Ik ben altijd bang geweest voor alles. Die angst heeft een plaats in een algemeen gevoel van onrust dat ik al sinds mijn vroege jaren voel.'

'Mijn carrière als dichter was in het begin overigens erg bescheiden hoor. Een uitgave van 200 dichtbundels werd in Canada al als een bestseller beschouwd. Maar op een bepaald moment begreep ik dat ik ook moest kunnen leven. Ik had wel een paar romans geschreven waarvan een goede 3.000 stuks verkocht waren. Dat was niet slecht, maar het bood geen toekomst.'

'Het enige wat ik kon, behalve schrijven, was gitaar spelen. Dus ging ik naar Nashville in de hoop er een job te vinden als gitarist, maar onderweg in New York botste ik op de zogenaamde folk-renaissance. Met mensen als Bob Dylan, Joan Baez en Judy Collins.'

'Hun werk raakte me en ik had ook zelf wat kleine liedjes gemaakt - zonder er eigenlijk rekening mee te houden dat daar een publiek voor was.'


Dus: u ging muziek maken om uw brood te verdienen, maar u wist niet of er een publiek voor bestond?

'Ja, het lijkt nogal idioot om je economische problemen op te lossen door een folkzanger te worden. En ik had ook geen speciale stem, niet? Ik kon niet eens goed gitaar spelen. Maar het is dus allemaal goed uitgedraaid. Vraag me niet waarom, ik weet niet hoe zulke dingen gebeuren. De factor geluk speelt een grote rol in succes en falen.'

'Ik heb wel altijd geweten dat ik een kleine tuin te onderhouden had. Ik vond mezelf nooit tot de grote jongens behoren. Zo zag ik dat: ik had een klein hoekje van het veld en ik moest dat netjes houden. En dat heb ik gedaan, door mezelf te analyseren zonder me aan mezelf over te geven. Ik vond het nooit boeiend om zomaar wat op te biechten. Maar als je die biecht ambachtelijk uitwerkt, wordt het interessant.'

'Zo had ik dus mijn hoekje, en ik schreef over de dingen die ik kende, of die ik wilde leren kennen. Al mijn songs moesten klinken alsof ze van iemand anders waren.'


Wanneer hebt u zichzelf voor het eerst als een volwaardige zanger en muzikant aanvaard?

'Je doorloopt een cyclus van gevoelens van angst en vertrouwen. Als het goed gaat in je leven, proef je de voordelen van het succes. Als iets niet goed gaat, voel je spijt. En dat gaat je hele leven zo door, tot vandaag.'


Hebben de vrouwen in uw leven u sterk gemaakt of veeleer zwak?

'Dat is een goede vraag. De grootste uitdaging waaraan mensen zich overgeven is de liefde. Je weet wel, het gevoel dat je zonder liefde niet kan leven; dat het leven zonder liefde weinig betekenis heeft. Maar het speelveld is voor de man, noch voor de vrouw op gelijke leest geschoeid. We begeven ons in een arena die gevaarlijk is en waar de mogelijkheden tot vernedering en falen ruim aanwezig zijn.'

'Geen enkele les kan je voorbereiden op wat komt, want het hart gaat steeds open en sluit zich daarna weer. Het hart verzacht en verhardt, steeds opnieuw. We pendelen tussen vreugde en verdriet. En veel mensen hebben zich gesloten. Op sommige momenten in je leven móet je je trouwens ook sluiten om jezelf terug te vinden.'


Hebt u de invloed van vrouwen op uw leven soms als een hindernis ervaren?

'Zo heb ik het nooit bekeken. Soms heb ik ze me beklaagd, soms heb ik er veel vreugde bij gevoeld, en soms lieten ze me diep onverschillig. Je leeft door een parcours van ervaringen.'

'De meeste mannen hebben een vrouw in hun hart en de meeste vrouwen hebben een man in hun hart. Sommigen hebben dat dan weer niet. De meesten van ons koesteren de droom van de overgave, maar dat zijn dromen en die worden soms tenietgedaan, en soms worden ze waar.'


Is de liefde alles?

'De liefde is wreed. Je verliest, je leert te aanvaarden, je ervaart verrukking. En door alle ideeën die eraan vasthangen, zal je zeker lijden. Wie denkt dat het een makkelijke rit is, zal ontgoocheld zijn. Maar als je denkt dat het de hele tijd hels is, zal je verrassingen beleven.'


Vindt u het niet jammer dat u geen partner-voor-het-leven had?

'Non, je ne regrette rien. Ik ben gezegend met een gezonde dosis geheugenverlies, ik herinner me echt niet wat er allemaal gebeurd is. Ik recenseer mijn leven niet op die manier.'


Denkt u dat uw gevecht met depressies, zelfs toen u in 1992 zoveel succes had met het album 'The future', belangrijk was voor uw creatieve proces?

'Het maakte deel uit van élk proces. Het voornaamste deel van mijn dagen en nachten was de omgang met een overheersend gevoel van angst, kwelling en droefheid. Die kwellende achtergrond was dominant.'


Heeft het schrijven u gered?

'Schrijven biedt een aantal voordelen, vooral economisch. Voor mij was het geen luxe om te schrijven, maar een noodzaak. Maar het is moeilijk om in deze tijd te schrijven omdat onze maatschappij volgepompt wordt met slogans. Dat gaat veel verder dan de vloek van de politieke correctheid. Het is een soort tirannie: al die ideeën zwermen door de lucht als sprinkhanen, en het is moeilijk voor een schrijver om te bepalen wat hij écht denkt over de dingen.'

'In mijn geval is het belangrijk om in verzen te schrijven en dan te bepalen of iets een slogan is of niet, en het heen en weer te gooien. Maar ik kan dat niet doen voor ik eraan gewerkt heb en gezien heb wat het écht is.'


Wat was uw donkerste uur?

'Wel, als ik het zou weten, zou ik het u niet vertellen. Het is een ongezonde luxe om in deze tijd over jezelf te kunnen vertellen. Ik denk niet dat ik een donkerste uur gekend heb in vergelijking met de donkere uren die zoveel mensen vandaag ervaren. Grote aantallen mensen moeten bommen ontwijken, worden hun nagels uitgetrokken in kerkers, vechten tegen de hongersnood en tegen ziektes. En ik bedoel gróte groepen mensen.'


'Hallelujah' schreef u in 1984, en eind 2008 werd het een hit in liefst drie versies. Hoe keek u daar tegenaan?

'Ik was natuurlijk blij dat de song gebruikt werd. En het amuseerde me omdat het liedje afkomstig is uit Various positions, een plaat die de platenfirma Sony destijds niet wilde releasen, omdat ze de songs niet goed genoeg vonden. Daar stonden dus “Dance me to the end of love,, “Hallelujah, en “If it be your will, op. Toegegeven: in mijn hart voelde ik een zoet wraakgevoel.'

'Anderzijds las ik zonet een recensie van de film Watchmen, waarin die song gebruikt wordt, en de recensent vraagt een moratorium op “Hallelujah, in films en tv-series. Zo voel ik dat ook wel aan. Het is een goede song, denk ik, maar te veel mensen hebben hem intussen gezongen.'

© The Guardian, transcript van de Canadese omroep CBC.


DS, 26-07-2009