Barst
14th July 2009, 16:08
Schade door een onecht kind
Is schadevergoeding mogelijk als je ex-partner verzweeg dat ze een kind van een ander kreeg? Kost overspel geld?
De Zaak.
Een man ontdekt na zijn echtscheiding in 2006 door een DNA-test dat zijn 19-jarige zoon niet van hem is, maar verwekt is door een ander. Hij is 21 jaar getrouwd geweest. De vrouw erkent dat ze een keer tijdens het huwelijk vreemd is gegaan, waarna een zoon werd geboren.
Wat eist de man?
Hij vindt het zwijgen van zijn vrouw juridisch een onrechtmatige daad, namelijk ,,in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt”. In artikel 81 van boek 1 van het burgerlijk wetboek staat: ,,Echtgenoten zijn elkander getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd. Zij zijn verplicht elkander het nodige te verschaffen.” Zijn vrouw is volgens hem deze wettelijke plicht jegens hem niet nagekomen door overspel te plegen en daarover te zwijgen.
Ook heeft de vrouw zijn recht op zelfbeschikking geschonden. Hij wilde een groot gezin, maar tenminste een eigen nazaat. Daarom vernoemde hij hun kind ook naar zijn eigen vader. Door hem in de waan te laten dat het zijn kind was, heeft hij dus niet de keuzes in zijn leven kunnen maken die hij echt wilde. De man eist ongeveer 20.000 euro schadevergoeding.
Vindt de rechter overspel onrechtmatig?
Neen. Huwelijkstrouw is een ideële verplichting die niet voor de rechter is af te dwingen. ,,De beslissing met wie een mens al dan niet seksuele gemeenschap heeft is uiteindelijk een hoogstpersoonlijke keuze, waaraan een ander geen rechtens afdwingbare aanspraken kan ontlenen, ook niet de echtgenoot.”
Vindt de rechter het zwijgen van de vrouw onrechtmatig?
Neen. Dit is een morele afweging. Er bestaat geen rechtsregel die partners verplicht elkaar de waarheid te vertellen in zo’n situatie. Bovendien kon de vrouw het dilemma van haar zwangerschap ,,uit de aard der zaak niet met de man bespreken”. Zij moest de belangen van alle betrokkenen afwegen, ook die van het ongeboren kind. Dat is een kwestie van persoonlijke en morele opvattingen. De rechter is het niet eens met de stelling van de man dat de vrouw had moeten begrijpen dat haar zwijgen hem schade zou berokkenen. Ook spreken zou hem schade hebben berokkend. Dat zwijgen meer pijn doet is ,,niet evident”.
Is het zelfbeschikkingsrecht van de man geschaad?
Neen. De rechter vindt dat de inrichting van het leven sowieso aan tal van beperkingen onderhevig is. Als daar een zwijgende partner bijkomt, is dat niet per se onrechtmatig. Dat de man mogelijk andere keuzes had gemaakt (scheiden en een nieuwe partner zoeken) is ,,onvoldoende om aan te nemen dat de vrouw rechtens gehouden was te spreken”. Bovendien heeft de man op de zitting erkend dat hij eerst bij het begin van de relatie geen kinderwens had en ook de wens voor een groot gezin niet ter sprake had gebracht. Er waren dus geen uitzonderlijke omstandigheden die dat voor de vrouw anders hadden kunnen maken.
Reactie 1: NJB medewerker Caroline Forder, hoogleraar Europees familierecht
Een huwelijk is een veelzijdige relatie. Vele aspecten hiervan – zoals de gezinswoning, het vermogen, de partner- en kinderalimentatie, de kosten van de huishouding - zijn wettelijk geregeld in boek 1 van het burgerlijk wetboek. Het emotionele aspect is daar uitdrukkelijk niet in geregeld. Deze man probeert desondanks, via de omweg van de onrechtmatigedaadactie, zijn pijn, woede en verdriet op de vrouw te verhalen. Terecht vangt de man bij de Arnhemse rechtbank bot.
De Arnhemse man is niet de eerste die door zijn vrouw is bedrogen. In 1971 is de strafbaarheid van overspel afgeschaft. Sindsdien is overspel geen afzonderlijke grond voor echtscheiding meer. Echtscheiding is niet meer gebaseerd op de schuld van een echtgenoot, maar op de duurzame ontwrichting van het huwelijk. Naar aanleiding van overspel, zeker in combinatie met een reactie als van deze man, kan de rechter concluderen dat het huwelijk duurzaam is ontwricht. De vraag wie schuld heeft aan het mislukken van het huwelijk is in het familierecht niet langer relevant. Het daarom een verstandige beslissing van de Arnhemse rechtbank om geen ruimte te geven aan ex-echtgenoot om dezelfde vraag in een onrechtmatigedaadsactie uit te spelen.
Ziet u het voor u, als een dergelijke actie mogelijk zou zijn? Hoeveel pijn zou iemand moeten lijden om van schade in de zin van de onrechtmatige daadsactie te kunnen spreken? Zou verzwijging door de overspelpleger vereist moeten zijn om de schadevergoeding te kunnen vragen? Of het krijgen van een buitenhuwelijks kind? Zou de man de plicht hebben om zijn schade te beperken? Of zou de rechter moeten natrekken of de man iets heeft gedaan waardoor het overspel – of het verzwijgen ervan – in de hand wordt gewerkt?Als de man zijn zin had gekregen, had Nederland wellicht het Vrouwencomité op zijn dak gekregen. Wat de vrouw heeft gedaan - overspel met verzwijging van het risico dat de man niet de vader van het kind was – kan alleen een vrouw doen. Een onrechtmatige daad speciaal voor vrouwen lijkt mij bezwaarlijk in het licht van de verplichting van artikel 16 aanhef van het Vrouwenverdrag om ‘discriminatie jegens de vrouw in alle aangelegenheden betreffende huwelijk en familiebetrekkingen uit te bannen.’
Reactie 2: Ulli Jessurun d'Oliveira, emeritus hoogleraar migratierecht
Het recht heeft imperialistische trekken: het neigt ertoe alle menselijk doen en laten binnen zijn werkingssfeer te trekken. Dat landjepik ten opzichte van andere systemen die ons gedrag normeren zoals moraal en ethiek vindt plaats door uitdrukkelijke wetgeving of door de invulling van containerbegrippen zoals bijvoorbeeld de onrechtmatige daad. Daaronder valt handelen dat in strijd is met heersende gedragsnormen in de samenleving, ook al is die norm niet met zoveel woorden in een wettelijke regel vastgelegd. Het leerstuk van de onrechtmatige daad trekt gedrag binnen de belangstellingssfeer van het recht als de samenleving daar behoefte aan heeft; het koloniseert de moraal.
De juridificering van behoorlijk gedrag in de samenleving via abstracte wettelijke normen heeft goede en kwade kanten. De invulling die de rechter eraan geeft kan niet ieders amen wegdragen, zeker niet in een samenleving als de onze die niet (meer) door algemeen gedragen zedelijke en morele normsystemen wordt beheerst. Bovendien is het ook nogal onvoorspelbaar wanneer bepaald gedrag opeens binnen de grijpgraagte van het recht zal worden getrokken. De plasticiteit van een abstracte rechtsnorm is zowel kracht als zwakte.
Op het gebied van het intieme intermenselijke handelen is uiterste terughoudendheid een goede beleidsregel. Het gaat hier om keuzes en afwegingen van mensen in concrete situaties waarin het recht maar beter niet altijd het laatste woord moet hebben. Een van de redenen is, dat het bij de ellende die men elkaar bezorgt niet in de eerste plaats om materiële schade gaat, maar om psychische krenkingen. Er zijn vanzelfsprekend , wisselend naar plaats en tijd, juridische sancties gezet op menselijk gedrag in de privésfeer. Een voorbeeld is de Duitse wetsbepaling uit 1900 over het zogenoemde Kranzgeld: schadevergoeding die toekomt aan het meisje van onbesproken gedrag die na de verloving met het vooruitzicht op een huwelijk haar vriendje toegestaan heeft om sex met haar te hebben, als vervolgens de verloving verbroken wordt. ( De bucolische term Kranzgeld verwijst naar het gebruik dat niet meer maagdelijke meisjes bij hun huwelijk een krans van stro moesten dragen, terwijl hun virginale zusters er een mirtekrans mochten voeren.). De bepaling is pas in 1998 bij wet afgeschaft wegens strijd met het gelijkheidsbeginsel ontstaan door andere voorstellingen over de omgang tussen mannen en vrouwen ( in de DDR al in 1957). De agrarische marktwaarde van meisjes hangt in de (post) industriële samenleving niet meer af van hun maagdelijkheid. Hetzelfde geldt voor jongens.
Juist in deze sfeer heersen de meest verschillende opvattingen en daarom is het goed dat de rechter in deze zaak de expansionistische neigingen van het recht heeft weten te beteugelen. Ook de wetgever kan zich maar beter inhouden. Hoe lang is het geleden dat in Nederland verkrachting binnen het huwelijk door de Hoge Raad niet strafbaar bevonden werd?
NRC, 14-07-2009(Folkert Jensma)
Is schadevergoeding mogelijk als je ex-partner verzweeg dat ze een kind van een ander kreeg? Kost overspel geld?
De Zaak.
Een man ontdekt na zijn echtscheiding in 2006 door een DNA-test dat zijn 19-jarige zoon niet van hem is, maar verwekt is door een ander. Hij is 21 jaar getrouwd geweest. De vrouw erkent dat ze een keer tijdens het huwelijk vreemd is gegaan, waarna een zoon werd geboren.
Wat eist de man?
Hij vindt het zwijgen van zijn vrouw juridisch een onrechtmatige daad, namelijk ,,in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt”. In artikel 81 van boek 1 van het burgerlijk wetboek staat: ,,Echtgenoten zijn elkander getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd. Zij zijn verplicht elkander het nodige te verschaffen.” Zijn vrouw is volgens hem deze wettelijke plicht jegens hem niet nagekomen door overspel te plegen en daarover te zwijgen.
Ook heeft de vrouw zijn recht op zelfbeschikking geschonden. Hij wilde een groot gezin, maar tenminste een eigen nazaat. Daarom vernoemde hij hun kind ook naar zijn eigen vader. Door hem in de waan te laten dat het zijn kind was, heeft hij dus niet de keuzes in zijn leven kunnen maken die hij echt wilde. De man eist ongeveer 20.000 euro schadevergoeding.
Vindt de rechter overspel onrechtmatig?
Neen. Huwelijkstrouw is een ideële verplichting die niet voor de rechter is af te dwingen. ,,De beslissing met wie een mens al dan niet seksuele gemeenschap heeft is uiteindelijk een hoogstpersoonlijke keuze, waaraan een ander geen rechtens afdwingbare aanspraken kan ontlenen, ook niet de echtgenoot.”
Vindt de rechter het zwijgen van de vrouw onrechtmatig?
Neen. Dit is een morele afweging. Er bestaat geen rechtsregel die partners verplicht elkaar de waarheid te vertellen in zo’n situatie. Bovendien kon de vrouw het dilemma van haar zwangerschap ,,uit de aard der zaak niet met de man bespreken”. Zij moest de belangen van alle betrokkenen afwegen, ook die van het ongeboren kind. Dat is een kwestie van persoonlijke en morele opvattingen. De rechter is het niet eens met de stelling van de man dat de vrouw had moeten begrijpen dat haar zwijgen hem schade zou berokkenen. Ook spreken zou hem schade hebben berokkend. Dat zwijgen meer pijn doet is ,,niet evident”.
Is het zelfbeschikkingsrecht van de man geschaad?
Neen. De rechter vindt dat de inrichting van het leven sowieso aan tal van beperkingen onderhevig is. Als daar een zwijgende partner bijkomt, is dat niet per se onrechtmatig. Dat de man mogelijk andere keuzes had gemaakt (scheiden en een nieuwe partner zoeken) is ,,onvoldoende om aan te nemen dat de vrouw rechtens gehouden was te spreken”. Bovendien heeft de man op de zitting erkend dat hij eerst bij het begin van de relatie geen kinderwens had en ook de wens voor een groot gezin niet ter sprake had gebracht. Er waren dus geen uitzonderlijke omstandigheden die dat voor de vrouw anders hadden kunnen maken.
Reactie 1: NJB medewerker Caroline Forder, hoogleraar Europees familierecht
Een huwelijk is een veelzijdige relatie. Vele aspecten hiervan – zoals de gezinswoning, het vermogen, de partner- en kinderalimentatie, de kosten van de huishouding - zijn wettelijk geregeld in boek 1 van het burgerlijk wetboek. Het emotionele aspect is daar uitdrukkelijk niet in geregeld. Deze man probeert desondanks, via de omweg van de onrechtmatigedaadactie, zijn pijn, woede en verdriet op de vrouw te verhalen. Terecht vangt de man bij de Arnhemse rechtbank bot.
De Arnhemse man is niet de eerste die door zijn vrouw is bedrogen. In 1971 is de strafbaarheid van overspel afgeschaft. Sindsdien is overspel geen afzonderlijke grond voor echtscheiding meer. Echtscheiding is niet meer gebaseerd op de schuld van een echtgenoot, maar op de duurzame ontwrichting van het huwelijk. Naar aanleiding van overspel, zeker in combinatie met een reactie als van deze man, kan de rechter concluderen dat het huwelijk duurzaam is ontwricht. De vraag wie schuld heeft aan het mislukken van het huwelijk is in het familierecht niet langer relevant. Het daarom een verstandige beslissing van de Arnhemse rechtbank om geen ruimte te geven aan ex-echtgenoot om dezelfde vraag in een onrechtmatigedaadsactie uit te spelen.
Ziet u het voor u, als een dergelijke actie mogelijk zou zijn? Hoeveel pijn zou iemand moeten lijden om van schade in de zin van de onrechtmatige daadsactie te kunnen spreken? Zou verzwijging door de overspelpleger vereist moeten zijn om de schadevergoeding te kunnen vragen? Of het krijgen van een buitenhuwelijks kind? Zou de man de plicht hebben om zijn schade te beperken? Of zou de rechter moeten natrekken of de man iets heeft gedaan waardoor het overspel – of het verzwijgen ervan – in de hand wordt gewerkt?Als de man zijn zin had gekregen, had Nederland wellicht het Vrouwencomité op zijn dak gekregen. Wat de vrouw heeft gedaan - overspel met verzwijging van het risico dat de man niet de vader van het kind was – kan alleen een vrouw doen. Een onrechtmatige daad speciaal voor vrouwen lijkt mij bezwaarlijk in het licht van de verplichting van artikel 16 aanhef van het Vrouwenverdrag om ‘discriminatie jegens de vrouw in alle aangelegenheden betreffende huwelijk en familiebetrekkingen uit te bannen.’
Reactie 2: Ulli Jessurun d'Oliveira, emeritus hoogleraar migratierecht
Het recht heeft imperialistische trekken: het neigt ertoe alle menselijk doen en laten binnen zijn werkingssfeer te trekken. Dat landjepik ten opzichte van andere systemen die ons gedrag normeren zoals moraal en ethiek vindt plaats door uitdrukkelijke wetgeving of door de invulling van containerbegrippen zoals bijvoorbeeld de onrechtmatige daad. Daaronder valt handelen dat in strijd is met heersende gedragsnormen in de samenleving, ook al is die norm niet met zoveel woorden in een wettelijke regel vastgelegd. Het leerstuk van de onrechtmatige daad trekt gedrag binnen de belangstellingssfeer van het recht als de samenleving daar behoefte aan heeft; het koloniseert de moraal.
De juridificering van behoorlijk gedrag in de samenleving via abstracte wettelijke normen heeft goede en kwade kanten. De invulling die de rechter eraan geeft kan niet ieders amen wegdragen, zeker niet in een samenleving als de onze die niet (meer) door algemeen gedragen zedelijke en morele normsystemen wordt beheerst. Bovendien is het ook nogal onvoorspelbaar wanneer bepaald gedrag opeens binnen de grijpgraagte van het recht zal worden getrokken. De plasticiteit van een abstracte rechtsnorm is zowel kracht als zwakte.
Op het gebied van het intieme intermenselijke handelen is uiterste terughoudendheid een goede beleidsregel. Het gaat hier om keuzes en afwegingen van mensen in concrete situaties waarin het recht maar beter niet altijd het laatste woord moet hebben. Een van de redenen is, dat het bij de ellende die men elkaar bezorgt niet in de eerste plaats om materiële schade gaat, maar om psychische krenkingen. Er zijn vanzelfsprekend , wisselend naar plaats en tijd, juridische sancties gezet op menselijk gedrag in de privésfeer. Een voorbeeld is de Duitse wetsbepaling uit 1900 over het zogenoemde Kranzgeld: schadevergoeding die toekomt aan het meisje van onbesproken gedrag die na de verloving met het vooruitzicht op een huwelijk haar vriendje toegestaan heeft om sex met haar te hebben, als vervolgens de verloving verbroken wordt. ( De bucolische term Kranzgeld verwijst naar het gebruik dat niet meer maagdelijke meisjes bij hun huwelijk een krans van stro moesten dragen, terwijl hun virginale zusters er een mirtekrans mochten voeren.). De bepaling is pas in 1998 bij wet afgeschaft wegens strijd met het gelijkheidsbeginsel ontstaan door andere voorstellingen over de omgang tussen mannen en vrouwen ( in de DDR al in 1957). De agrarische marktwaarde van meisjes hangt in de (post) industriële samenleving niet meer af van hun maagdelijkheid. Hetzelfde geldt voor jongens.
Juist in deze sfeer heersen de meest verschillende opvattingen en daarom is het goed dat de rechter in deze zaak de expansionistische neigingen van het recht heeft weten te beteugelen. Ook de wetgever kan zich maar beter inhouden. Hoe lang is het geleden dat in Nederland verkrachting binnen het huwelijk door de Hoge Raad niet strafbaar bevonden werd?
NRC, 14-07-2009(Folkert Jensma)