Barst
3rd July 2009, 23:14
De tijdbom tikt
There is something rotten in the state of Belgium. In het onderwijs mislukken leerlingen van buiten Europa nog voor ze goed en wel begonnen zijn. Jongeren uit Turkije of Marokko hebben maar half zoveel kans om hogere studies aan te vatten dan autochtone jongeren. Nergens in Europa hebben immigranten een uitzichtlozer positie op de arbeidsmarkt en in de werkloosheid. Een bekend uitzendkantoor moet zich bezondigen aan etnische selectie voor klanten die blijkbaar apartheid op de werkvloer wensen. En heel Vlaanderen staat op zijn kop als een Antwerpse concentratieschool alle hoofddeksels verbiedt in een wanhoopspoging om te ontsnappen aan de kledingsdictatuur uit conservatieve moslimhoek.
Deze catastrofale mislukking van de multiculturele droom is niet alleen een kwestie van sociaal of economisch beleid, maar ook - en misschien vooral - van cultuurstrijd. Hoe diep en wijd de kanker gezaaid is, blijkt uit de casus belli van het Antwerpse hoofddoekenverbod. Opiniepagina's en commentaarblokken barsten van analyses en perspectieven. Over de filosofische afweging tussen godsdienstvrijheid en onderwijsvrijheid, over het gevaar van segregatie in het onderwijs, over hoe de hoofddoek slechts een symptoom is van onderliggende problemen, over de perverse effecten van een hoofddoekenverbod, en ga zo maar door. Allemaal interessante bespiegelingen, maar ze gaan voorbij aan de twee essentiële vaststellingen van de hele affaire.
De eerste vaststelling is dat de Antwerpse moslima's vurig betoogden voor het dragen van de hoofddoek. Contrasteer dat met de beklijvende protestscènes in Iran, waar moslima's van dezelfde generatie betogen voor de westerse idealen van vrouwenemancipatie en vrijere klederdracht. Ik gun en respecteer eenieders waarheid. Maar de essentie is dat goed opgeleide en mondig Nederlands kijvende moslima's van de tweede of derde generatie in België een islamitisch wereldbeeld verdedigen dat op een conservatievere lijn zit dan dat van hun rebellerende generatiegenoten in de islamitische republiek Iran.
Van de jonge generatie zou je een opstandige en vrijgevochten attitude verwachten, die zich afzet tegen de religieuze tradities en dogma's. In België maken we het omgekeerde mee, als de Antwerpse scène representatief is. Dat is niet nieuw. Sociologen beschrijven hoe een tussengeneratie 'nieuwe Belgen' terugkeert naar religieuze tradities uit een vervlogen herkomstland, om de identiteitsleemte te vullen die ze ervaren in het afstandelijke land van aankomst. Zo wordt de hoofddoek een belangrijke demarcatielijn. De teneur van de Antwerpse betoging staat dus symbool voor het failliet van een integratieparcours dat ondertussen twee tot drie generaties lang aansleept. We moeten daarbij ook constateren dat opleiding en taalkennis noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarden zijn voor eendrachtige integratie.
De tweede onderbelichte vaststelling is dat de hoofddoekensaga gaat over de onvermijdelijkheid van keuzes in een smeltkroes van culturen en godsdiensten. In dit geval de keuze tussen de vrijheid van seculiere expressie en de vrijheid van religieuze expressie. Het is niet mogelijk om alle verschillen altijd te accommoderen of te relativeren. We kunnen niet eeuwig verkavelen, vermijden en tolereren. Als we vooruit willen als samenleving dan moeten we inderdaad 'samen leven'. Dat brengt confrontatie en conflict. Dat dwingt tot keuze. Kiezen is altijd een beetje verliezen, maar een keuze is ook een baken die de weg kan wijzen om vanuit confrontatie naar consolidatie te groeien. Kiezen is onmisbaar voor de broodnodige identiteitsvorming van de nieuwe Belgen. De hoofddoekenstrijd bewijst dat onze samenleving daarbij nog geen stevig kompas heeft. We hebben nood aan een bewuste leidcultuur waarmee we eenheid in diversiteit kunnen realiseren.
Dat is meteen de opportuniteit van het hele verhaal. De fase van ontwijken en gedogen is definitief voorbij gehold door de demografische realiteit. Confrontatie dwingt ons tot zelfdefinitie. Dat hebben we lang genegeerd, zelfs kapot gerelativeerd. We moeten expliciet maken wat de historische overlevering in het Westen impliciet heeft gemaakt. Dat moeten we koppelen aan een breed offensief om de schrijnende sociale en economische achterstand van grote groepen migranten in te halen. Het falen van de integratie is een collectief falen en kan alleen met een grote collectieve inspanning keren. Geen enkel immigratieland groeit rimpelloos. We mogen vertrouwen dat na de confrontatie uiteindelijk wederzijdse aanvaarding zal volgen. Maar we moeten tevens de durf hebben om de termen van de aanvaarding ook zelf te bepalen. En in dat perspectief is de Antwerpse kwestie sowieso een welkome zaak.
Marc De Vos is directeur van het Itinera Institute en docent aan de UGent. 'De Visie De Vos' verschijnt tweewekelijks op vrijdag.
DS, 03-07-2009
There is something rotten in the state of Belgium. In het onderwijs mislukken leerlingen van buiten Europa nog voor ze goed en wel begonnen zijn. Jongeren uit Turkije of Marokko hebben maar half zoveel kans om hogere studies aan te vatten dan autochtone jongeren. Nergens in Europa hebben immigranten een uitzichtlozer positie op de arbeidsmarkt en in de werkloosheid. Een bekend uitzendkantoor moet zich bezondigen aan etnische selectie voor klanten die blijkbaar apartheid op de werkvloer wensen. En heel Vlaanderen staat op zijn kop als een Antwerpse concentratieschool alle hoofddeksels verbiedt in een wanhoopspoging om te ontsnappen aan de kledingsdictatuur uit conservatieve moslimhoek.
Deze catastrofale mislukking van de multiculturele droom is niet alleen een kwestie van sociaal of economisch beleid, maar ook - en misschien vooral - van cultuurstrijd. Hoe diep en wijd de kanker gezaaid is, blijkt uit de casus belli van het Antwerpse hoofddoekenverbod. Opiniepagina's en commentaarblokken barsten van analyses en perspectieven. Over de filosofische afweging tussen godsdienstvrijheid en onderwijsvrijheid, over het gevaar van segregatie in het onderwijs, over hoe de hoofddoek slechts een symptoom is van onderliggende problemen, over de perverse effecten van een hoofddoekenverbod, en ga zo maar door. Allemaal interessante bespiegelingen, maar ze gaan voorbij aan de twee essentiële vaststellingen van de hele affaire.
De eerste vaststelling is dat de Antwerpse moslima's vurig betoogden voor het dragen van de hoofddoek. Contrasteer dat met de beklijvende protestscènes in Iran, waar moslima's van dezelfde generatie betogen voor de westerse idealen van vrouwenemancipatie en vrijere klederdracht. Ik gun en respecteer eenieders waarheid. Maar de essentie is dat goed opgeleide en mondig Nederlands kijvende moslima's van de tweede of derde generatie in België een islamitisch wereldbeeld verdedigen dat op een conservatievere lijn zit dan dat van hun rebellerende generatiegenoten in de islamitische republiek Iran.
Van de jonge generatie zou je een opstandige en vrijgevochten attitude verwachten, die zich afzet tegen de religieuze tradities en dogma's. In België maken we het omgekeerde mee, als de Antwerpse scène representatief is. Dat is niet nieuw. Sociologen beschrijven hoe een tussengeneratie 'nieuwe Belgen' terugkeert naar religieuze tradities uit een vervlogen herkomstland, om de identiteitsleemte te vullen die ze ervaren in het afstandelijke land van aankomst. Zo wordt de hoofddoek een belangrijke demarcatielijn. De teneur van de Antwerpse betoging staat dus symbool voor het failliet van een integratieparcours dat ondertussen twee tot drie generaties lang aansleept. We moeten daarbij ook constateren dat opleiding en taalkennis noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarden zijn voor eendrachtige integratie.
De tweede onderbelichte vaststelling is dat de hoofddoekensaga gaat over de onvermijdelijkheid van keuzes in een smeltkroes van culturen en godsdiensten. In dit geval de keuze tussen de vrijheid van seculiere expressie en de vrijheid van religieuze expressie. Het is niet mogelijk om alle verschillen altijd te accommoderen of te relativeren. We kunnen niet eeuwig verkavelen, vermijden en tolereren. Als we vooruit willen als samenleving dan moeten we inderdaad 'samen leven'. Dat brengt confrontatie en conflict. Dat dwingt tot keuze. Kiezen is altijd een beetje verliezen, maar een keuze is ook een baken die de weg kan wijzen om vanuit confrontatie naar consolidatie te groeien. Kiezen is onmisbaar voor de broodnodige identiteitsvorming van de nieuwe Belgen. De hoofddoekenstrijd bewijst dat onze samenleving daarbij nog geen stevig kompas heeft. We hebben nood aan een bewuste leidcultuur waarmee we eenheid in diversiteit kunnen realiseren.
Dat is meteen de opportuniteit van het hele verhaal. De fase van ontwijken en gedogen is definitief voorbij gehold door de demografische realiteit. Confrontatie dwingt ons tot zelfdefinitie. Dat hebben we lang genegeerd, zelfs kapot gerelativeerd. We moeten expliciet maken wat de historische overlevering in het Westen impliciet heeft gemaakt. Dat moeten we koppelen aan een breed offensief om de schrijnende sociale en economische achterstand van grote groepen migranten in te halen. Het falen van de integratie is een collectief falen en kan alleen met een grote collectieve inspanning keren. Geen enkel immigratieland groeit rimpelloos. We mogen vertrouwen dat na de confrontatie uiteindelijk wederzijdse aanvaarding zal volgen. Maar we moeten tevens de durf hebben om de termen van de aanvaarding ook zelf te bepalen. En in dat perspectief is de Antwerpse kwestie sowieso een welkome zaak.
Marc De Vos is directeur van het Itinera Institute en docent aan de UGent. 'De Visie De Vos' verschijnt tweewekelijks op vrijdag.
DS, 03-07-2009