PVV boekt grote winst, zware nederlaag voor PvdA

[Barst]

PVV boekt grote winst, zware nederlaag voor PvdA


Den Haag, 5 juni. De Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders is de grote winnaar geworden van de Europese verkiezingen. Ook D66 won flink. Regeringspartijen CDA en PvdA verloren; de laatste zeer fors. Wouter Bos reageerde geschokt op de slechte uitslag van zijn partij.


Gemeten naar percentages kiezers is de PVV nu na het CDA de grootste partij van het land. De PVV krijgt vier van de 25 Nederlandse zetels in het Europees parlement. Het CDA verloor twee zetels en komt op vijf. De PvdA valt zwaar terug, van zeven naar drie zetels. D66 en GroenLinks boekten winst en krijgen beide drie zetels.

PVV-leider Wilders noemde de overwinning van zijn partij een definitieve doorbraak: „Heel veel Nederlandse kiezers zijn vandaag door het linkse cordon sanitaire gebroken. De kiezer heeft altijd gelijk: sluit de PVV niet uit.”

Wilders’ partij voerde een harde campagne tegen Europa en behaalde circa 17 procent van de stemmen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2006 was dat nog een krappe 6 procent. In veel steden is de PVV fors gegroeid. Wilders riep naar aanleiding van de uitslag het kabinet op om meteen af te treden.

CDA-leider en premier Jan Peter Balkenende waarschuwde gisteravond dat over de politieke verhoudingen niet te snel conclusies mogen worden getrokken. Hij wees erop dat het kabinetsbeleid beoordeeld wordt bij de Tweede Kamerverkiezingen.

PvdA-leider en vice-premier Wouter Bos toonde zich teleurgesteld over het zeer slechte resultaat van zijn partij, die de achterban gehalveerd zag worden. Fractievoorzitter Hamer zei dat de PvdA onvoldoende in staat is geweest om onzekerheid bij de kiezers weg te nemen.

Vandaag in NRC Handelsblad: een nieuwsanalyse over de versplintering van het electoraat en de impact die de verkiezingsuitslag heeft op de coalitie.

Net als CDA en PvdA verloor ook de derde grotere middenpartij, de VVD, hoewel dat verlies minder was dan in de peilingen was voorspeld. Politiek leider Mark Rutte, wiens positie de afgelopen weken onder druk was komen te staan, reageerde opgelucht. Hij wees erop dat de PVV veel minder kiezers trekt van de VVD dan wordt aangenomen.

De pro-Europese partijen D66 en GroenLinks wonnen. Vooral D66, dat bij de Kamerverkiezingen van 2006 slechts 2 procent van de kiezers trok, boekte grote winst, met een ruime vervijfvoudiging. De grootste oppositiepartij in de Tweede Kamer, de SP, behield de twee Europese zetels, maar leed in vergelijking met de laatste parlementsverkiezingen een zware nederlaag: nu ruim 7 procent van de stemmen, in 2007 ruim 16.

De kleinste coalitiepartij, de ChristenUnie, die in Europees verband samenwerkt met de SGP, blijft op twee zetels in het Europees parlement staan. De Partij voor de Dieren, met twee zetels aanwezig in de Kamer, wist net geen Europese zetel te behalen.


Blog NRC, 05-06-2009

[Barst]

PVV en D66 verscheuren Randstad


De grote winst van D66 en GroenLinks in Amsterdam en Utrecht, tegenover de hoge score van de PVV in Rotterdam, geeft een nieuwe scheidslijn aan: hoger opgeleid versus lager opgeleid.


De Randstad raakt in tweeën gedeeld. De PvdA, de traditionele winnaar van de verkiezingen voor het Europees Parlement, werd in de vier grote steden de grootste verliezer. In Amsterdam en Utrecht nam D66 (21,2 en 22,4 procent) de hegemonie van de PvdA (14,7 en 13,1) over. Ook GroenLinks versloeg daar de PvdA. In Den Haag en Rotterdam verloor de PvdA (12,3 en 14,9) haar eerste plek aan de PVV (19,9 en 22,3).

Mark Bovens, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht, zegt dat die verkiezingsuitslag te herleiden is naar een ’nieuwe’ politieke scheidslijn, namelijk die van de kosmopolieten versus de nationalisten. Anders gezegd: de hoogopgeleiden (hbo/wo) tegenover de lager en middelbaar geschoolden (maximaal mbo). De kosmopolieten denken meer grensoverschrijdend, de nationalisten zoeken het binnen de Nederlandse of zelfs binnen de stadsgrenzen. Die laatste groep is meer geïnteresseerd in bijvoorbeeld leefbaarheid en criminaliteit, terwijl de kosmopolieten onder meer milieu en internationale samenwerking belangrijker vinden.

D66 is volgens Bovens bij uitstek de partij voor kosmopolieten, net zoals GroenLinks. Terwijl de PVV en de SP de stem van de voornamelijk witte gewone man vertolkt. Beide partijen zijn zeer uitgesproken pro- of anti-Europa, vandaar de duidelijke winst voor Pechtold en Wilders.

Die nieuwe scheidslijn verklaart ook de verscheurde verhoudingen binnen de vier grote steden. Amsterdam en Utrecht zijn kosmopolitische steden met een grote groep hoger opgeleiden, in tegenstelling tot Rotterdam. Bovens zegt daarover dat de hooggeschoolden die aan de Erasmus Universiteit studeerden uit de arbeidersstad Rotterdam wegtrekken richting andere grote steden.

Die verhuizers behoren volgens hem vooral tot de zogeheten creative class, die bestaat uit mensen uit de wetenschap, kunsten, media, advocatuur, consultancy en ICT-sector. Die creatieve klasse zit voornamelijk in Utrecht en de hoofdstad. Dat zijn universiteitssteden waar de afgestudeerden vaker blijven wonen en werken.

Den Haag daarentegen is een ’bijzonder geval’. Daar zou de uitslag volgens Bovens ook anders kunnen liggen, omdat de Hofstad sterk verdeeld is. Het zou kunnen dat de immigranten die traditioneel PvdA stemmen, deze keer thuisbleven. De witte lagere middenklasse stemde op de PVV, en de bovenlaag koos niet voor de VVD of het CDA, maar voor D66, vanwege een duidelijker pro-Europa-programma.

De tweedeling hoog versus laag en middelbaar opgeleid speelde volgens de hoogleraar jarenlang onderhuids een rol, maar kwam boven sinds de opkomst van Pim Fortuyn en de SP. Na Fortuyns dood namen Wilders’ partij en de beweging van Rita Verdonk het electoraat van de LPF over. Zij zijn de nieuwe volkspartijen die de stem des volks vertolken, ’namelijk de lager en middelbaar opgeleiden die de meerderheid van de Nederlandse bevolking vormen’.


© Trouw, 06-06-2009

[Barst]

Duidelijkheid zegeviert


Verbroken beloften leidden tot een 'dramatisch verlies' voor de regerende socialisten. Partijen met een duidelijk standpunt over Europa boekten winst.


Geert Wilders is de grote winnaar van de Europese verkiezingen in Nederland donderdag. Dat staat buiten kijf. Maar het resultaat van de stembusslag vertoont een vreemde gespletenheid. Terwijl de rechts-populistische Partij voor de Vrijheid won met een uitgesproken anti-Europees discours, boekte het links-liberale D66 winst met een onomwonden pro-Europees programma.

Duidelijkheid loonde dus. Naast duidelijkheid, ziet Jacques Monasch, strateeg van de socialistische PvdA, nog een tweede reden voor de puike score van de PVV: 'Onvrede'.

Onvrede over zowel 'het bureaucratische Brussel' als over 'de Nederlandse samenleving'. 'Die onvrede wordt straal genegeerd door de traditionele partijen', zegt Monasch aan de telefoon vanuit Amsterdam. 'Ze hebben hun beloften over een nieuw referendum niet gehouden.'

De Nederlandse kiezers verwierpen in een referendum in 2005 het ontwerp van een Europese grondwet. De opvolger van die grondwet, het Verdrag van Lissabon, werd niet opnieuw aan de burgers voorgelegd, maar vorig jaar door het parlement geratificeerd. 'De kiezers zijn buiten de besluitvorming gehouden. Vandaar hun grote boosheid', zegt Monasch.

De Nederlandse Sarah de Lange, die aan het European University Institute in Firenze onderzoek doet naar extreem-rechts, is het met die analyse eens. 'Daardoor kreeg Wilders een zee van ruimte voor zijn anti-Europese boodschap. Die was voor de kiezers gemakkelijk te begrijpen en sprak dus heel erg aan. Bovendien heeft hij een heel goede campagne gevoerd en was hij alom tegenwoordig in de media', zegt ze aan de telefoon vanuit Italië.

Dat ook de pro-Europese D66 en GroenLinks een mooi resultaat neerzetten, komt volgens De Lange omdat deze partijen de pro-Europese kiezers van de PvdA aantrokken. 'De grote partijen hebben zowel pro- als anti-Europese kiezers en ze poogden beide groepen tevreden te houden, waardoor hun standpunt voor niemand aanvaardbaar was. Het centrum liep leeg.'

Er is geen ontkomen aan: de PVV is de grote winnaar. De partij verdrievoudigde haar stemmen tegenover de nationale parlementsverkiezingen van 2006. De partij van de flamboyante Wilders, die bescherming geniet sinds hij de toorn van extremistische moslims opriep door zijn anti-islamfilm Fitna, is nu de tweede partij van Nederland. Monasch is ervan overtuigd dat als de opkomst hoger had gelegen, de PVV het nog beter had gedaan. Slechts 36,5 procent van de Nederlanders ging naar de stembus, tegenover 39 procent vijf jaar geleden.

Pro-Europese kiezers zijn over het algemeen hoger opgeleid. Maar Monasch besluit uit de combinatie van een lage opkomst en een zeer goede score dat de PVV dit keer mensen aantrok uit alle lagen van de bevolking.

De traditionele partijen verloren allemaal. Maar de rechts-liberale VVD kan zeggen dat het verlies nog meeviel. En de CDA kan met recht wijzen op het feit dat ze de grootste blijft. Voor de PvdA van minister van Financiën Wouter Bos is het verlies evenwel 'dramatisch'.

Monasch schrijft dat toe aan de gespletenheid van de partij over Europa: de grondwet werd door tweederde van de PvdA-kiezers afgewezen, maar aanvaard door de elite van de partij. Bos beloofde een nieuw referendum, maar dat kwam er niet. En nu moesten de kiezers geloven dat de pro-Europeanen in de partij een andere koers zouden gaan varen. Dat was te veel van hen gevraagd, meent de socialistische strateeg.

En hij besluit: 'Het Brusselse kamp rond lijsttrekker Thijs Berman moet opstappen. Als men het Europees Parlement en de kiezers ernstig neemt, moeten uit dit resultaat conclusies worden getrokken.'

Wat betekent het resultaat van Wilders voor de volgende nationale verkiezingen? De Europese stembusslag was ook een beetje een evaluatie van het regeringsbeleid, meent De Lange. Door de lage opkomst donderdag is het moeilijk extrapolaties te maken voor het nationale parlement. 'Maar het is duidelijk dat Wilders het goed zal doen.'

De PVV gaat zich naar eigen zeggen in het EP niet aansluiten bij een fractie, om de boodschap zuiver te houden. Zo kan de partij volgens Monasch de idee van 'de grote boze buitenwereld' blijven cultiveren.


DS, 06-06-2009 (esn)