Barst
29th April 2009, 17:53
Extreem verlies doet Fortis-vergadering ontsporen
De Fortis-aandeelhoudersvergadering liep gisteren uit de hand. Er werd met schoenen gegooid en gescholden. VERA HOORENS legt uit hoe het komt dat beschaafde mensen tot zo'n gedrag overgaan.
Hoe krijg je beschaafde mensen zover?
Alles heeft te maken met de situatie waarin ze zich bevinden. Als ze zelf niet meer goed weten wat het beste is om te doen - en in het Fortis-dossier lijkt dat toch sterk het geval - en er staat een man op die zegt: ik ben de leider en ik weet wat het beste is voor jullie, dan kom je tot scènes die we gisteren hebben gezien. De mensen in de zaal denken bovendien: ik ga op in de massa, niemand gaat weten dat ik het ben die roep of met een schoen gooi.
De emoties waren extreem. Heeft dat te maken met het feit dat er geld in het spel is?
Niet zozeer met het feit dat het om geld gaat, wel dat het om verlies gaat. Verliessituaties worden door mensen altijd als extremer aangevoeld dan winstsituaties. Als iemand verneemt dat hij 1 miljoen euro heeft gewonnen, zal hij daar best blij om zijn. Maar mocht hij vernemen dat hij 1 miljoen had verloren, dan zou hij dat verlies als veel erger aanvoelen dan de even grote winst prettig is.
Al die Fortis-aandeelhouders zitten in een verliessituatie, daarom wordt er zoveel ruzie gemaakt. Stel dat die aandeelhouders moeten beslissen over de beste investering die de bank zou kunnen doen opdat zij meer zouden verdienen, dan zou dat zeker ook tot pittige discussies leiden. Maar ik ben er zeker van dat de emoties niet zo hoog zouden oplopen.
Advocaat Modrikamen wierp zich op als leider. Moet je daarvoor een speciaal soort karakter hebben?
Dat is moeilijk te zeggen. Er is enorm veel onderzoek gedaan naar de profielen van zulke leiders, maar daaruit komen vooral conflicterende gegevens naar voren. Er is geen algemeen profiel dat in alle mogelijke situaties tot een effectief leiderschap voert. Wel is bekend dat als zo'n leider zelfvertrouwen uitstraalt, zijn geloofwaardigheid stijgt. Ik weet niets af van de competenties van advocaat Modrikamen, maar hij komt in elk geval zelfverzekerd over.
Modrikamen bevond zich gisteren in een machtssituatie. Ik weet niet of hij daar bewust naar streeft. Het zijn mogelijk veeleer de omstandigheden die hem in die rol gebracht hebben. Je kan niet concluderen dat hij van nature een machtmens is. Wat ik wel vermoed, is dat hij geniet van het feit dat hij macht uitoefent om de eenvoudige reden dat elke mens dat doet in die situatie, ook al is dat een taboe.
Was wat hij deed te vergelijken met politieke volksmennerij?
O ja. Waarmee ik niet gezegd wil hebben dat hij van nature een volksmenner is. Ik ben een sociaal psycholoog. Ik geloof nogal sterk in het feit dat omstandigheden mensen tot een bepaald gedrag brengen.
Had de situatie gisteren uit de hand kunnen lopen?
Het zijn zeker potentieel gevaarlijke situaties.
Kon dit ook gebeuren in een zaal met vijftig man?
Zeker. Alleen geldt de regel: hoe groter de massa, hoe gevaarlijker de situatie kan worden.
Hoe reageer je het best op zo'n massahysterie?
Dat is verschrikkelijk moeilijk. De algemene regel is: als het doelwit reageert, wordt de agressie groter. Want de benadeelde voelt dat zijn agressie beloond wordt en hij zal er nog een schepje bovenop doen. Dat hebben we op de vorige algemene vorige aandeelhoudersvergadering ook gezien. Toen voorzitter Jan-Pieter Hessels vroeg om beleefder te zijn, werd het boegeroep alleen erger. Nu zaten de Fortis-bestuurders wel in een erg moeilijk parket. In feite wordt hen bestuurlijke arrogantie verweten. Als zij dus niet zouden reageren, dan zouden ze daarmee het oorspronkelijk verwijt alleen maar bevestigen.
Vera Hoorens is sociaal psycholoog aan de KU Leuven.
DS, 29-04-2009 (domi)
De Fortis-aandeelhoudersvergadering liep gisteren uit de hand. Er werd met schoenen gegooid en gescholden. VERA HOORENS legt uit hoe het komt dat beschaafde mensen tot zo'n gedrag overgaan.
Hoe krijg je beschaafde mensen zover?
Alles heeft te maken met de situatie waarin ze zich bevinden. Als ze zelf niet meer goed weten wat het beste is om te doen - en in het Fortis-dossier lijkt dat toch sterk het geval - en er staat een man op die zegt: ik ben de leider en ik weet wat het beste is voor jullie, dan kom je tot scènes die we gisteren hebben gezien. De mensen in de zaal denken bovendien: ik ga op in de massa, niemand gaat weten dat ik het ben die roep of met een schoen gooi.
De emoties waren extreem. Heeft dat te maken met het feit dat er geld in het spel is?
Niet zozeer met het feit dat het om geld gaat, wel dat het om verlies gaat. Verliessituaties worden door mensen altijd als extremer aangevoeld dan winstsituaties. Als iemand verneemt dat hij 1 miljoen euro heeft gewonnen, zal hij daar best blij om zijn. Maar mocht hij vernemen dat hij 1 miljoen had verloren, dan zou hij dat verlies als veel erger aanvoelen dan de even grote winst prettig is.
Al die Fortis-aandeelhouders zitten in een verliessituatie, daarom wordt er zoveel ruzie gemaakt. Stel dat die aandeelhouders moeten beslissen over de beste investering die de bank zou kunnen doen opdat zij meer zouden verdienen, dan zou dat zeker ook tot pittige discussies leiden. Maar ik ben er zeker van dat de emoties niet zo hoog zouden oplopen.
Advocaat Modrikamen wierp zich op als leider. Moet je daarvoor een speciaal soort karakter hebben?
Dat is moeilijk te zeggen. Er is enorm veel onderzoek gedaan naar de profielen van zulke leiders, maar daaruit komen vooral conflicterende gegevens naar voren. Er is geen algemeen profiel dat in alle mogelijke situaties tot een effectief leiderschap voert. Wel is bekend dat als zo'n leider zelfvertrouwen uitstraalt, zijn geloofwaardigheid stijgt. Ik weet niets af van de competenties van advocaat Modrikamen, maar hij komt in elk geval zelfverzekerd over.
Modrikamen bevond zich gisteren in een machtssituatie. Ik weet niet of hij daar bewust naar streeft. Het zijn mogelijk veeleer de omstandigheden die hem in die rol gebracht hebben. Je kan niet concluderen dat hij van nature een machtmens is. Wat ik wel vermoed, is dat hij geniet van het feit dat hij macht uitoefent om de eenvoudige reden dat elke mens dat doet in die situatie, ook al is dat een taboe.
Was wat hij deed te vergelijken met politieke volksmennerij?
O ja. Waarmee ik niet gezegd wil hebben dat hij van nature een volksmenner is. Ik ben een sociaal psycholoog. Ik geloof nogal sterk in het feit dat omstandigheden mensen tot een bepaald gedrag brengen.
Had de situatie gisteren uit de hand kunnen lopen?
Het zijn zeker potentieel gevaarlijke situaties.
Kon dit ook gebeuren in een zaal met vijftig man?
Zeker. Alleen geldt de regel: hoe groter de massa, hoe gevaarlijker de situatie kan worden.
Hoe reageer je het best op zo'n massahysterie?
Dat is verschrikkelijk moeilijk. De algemene regel is: als het doelwit reageert, wordt de agressie groter. Want de benadeelde voelt dat zijn agressie beloond wordt en hij zal er nog een schepje bovenop doen. Dat hebben we op de vorige algemene vorige aandeelhoudersvergadering ook gezien. Toen voorzitter Jan-Pieter Hessels vroeg om beleefder te zijn, werd het boegeroep alleen erger. Nu zaten de Fortis-bestuurders wel in een erg moeilijk parket. In feite wordt hen bestuurlijke arrogantie verweten. Als zij dus niet zouden reageren, dan zouden ze daarmee het oorspronkelijk verwijt alleen maar bevestigen.
Vera Hoorens is sociaal psycholoog aan de KU Leuven.
DS, 29-04-2009 (domi)