Barst
25th February 2009, 13:34
Niet wie de bank bezit, maar wat de bank doet is cruciaal
Pas het geldwezen aan de maatschappelijke noden aan, en je stelt vast dat een veel grotere overheidsrol nodig is, met een of meerdere staatsbanken, zegt JOHN VANDAELE.
Pascal Dendooven had overschot van gelijk (DS 21 februari): welke verkoper maakt (zoals de Belgische regering) op de marktplaats bekend dat hij eigenlijk wil verkopen (het scenario van de verkoop van Fortis Bank nog altijd verkiest) als er maar één koper is. Dat is niet erg rationeel en atypisch voor 'de vos Reynders', de minister van Financiën, die doorgaans nogal geslepen is. Wat zijn de mogelijke verklaringen van die opstelling?
Nog altijd bewijzen dat de regering het bij het rechte eind had toen ze Fortis doorschoof naar BNP-Paribas? Maar zelfs in dat geval kun je nog proberen een handige verkoopsstrategie te volgen.
Je krijgt sterk de indruk dat het ideologisch is, en dan vooral van de rechtse liberaal Didier Reynders: overheden moeten geen banken runnen. Punt. Is dat zo?
Blijkbaar dacht de liberale minister Walthère Frère-Orban daar in 1865 heel anders over toen hij de staatsbank ASLK oprichtte, een van de voorvaders van Fortis.
Ik beweer niet dat een staatsbank per definitie fantastisch is. Maar ze hoeft niet per definitie slecht gerund te zijn. En om dat te weten, steun ik liever niet op ideologische traktaten maar op eigen ervaringen. Ik wàs klant bij de ASLK en ik was er tevreden over de dienstverlening, meer dan over die van Fortis. Ik vergeet nooit wat er gebeurde toen de ASLK geprivatiseerd werd: zo snel mogelijk werd in mijn kantoor voor één van de drie loketten een bloempot gezet. Personeelsbesparing heet zoiets. Die ervaringen maken me minder kwetsbaar voor ideologische verhalen. Ik wéét dat het gemengde systeem met een grotere overheidsrol in goeddeels nationale financiële sectoren, voor de gewone mensen nog niet zo slecht was. En stabieler dan wat we nu hebben meegemaakt. Deze crisis is geen ongelukje. Hij is het gevolg van een mondiaal systeem met minimale overheidsbemoeienis waarbij de regulatoren in de belangrijkste markten zoals de VS en Engeland, al te zeer 'mee dachten' met diegenen die ze moesten controleren. De bankiers hadden de regulatoren en kredietwaardeerders in hun zak. Dat was ongetwijfeld goed voor de winstmarges maar was het ook goed voor de samenleving?
De Britse socialisten waren wat blij met een gigantische financiële sector in Londen. Dat leverde een pak belastingen op. Maar ze vergaten dat geld en krediet in belangrijke mate publieke goederen zijn. Banken leveren minstens ten dele een publieke dienst zonder de welke een moderne economie en samenleving gewoon niet kunnen werken. De lange geschiedenis leert ons dat er geen wondermiddelen bestaan om die publieke functie overeind en stabiel te houden. Die geschiedenis bewijst volgens mij alvast één ding: geld en krediet blind overlaten aan de privé, aan Adam Smith's 'onzichtbare hand', is zeer riskant.
Niet juist, zeggen de hyperliberalen: het is de overheid die de bankiers tot gekke risico's aanzet door hen de redding te garanderen omdat ze too big to fail zijn. Dat is de zaken omdraaien. Waarom zijn die banken zo groot? Omdat de marktkrachten hen daartoe aanzetten. Als je dat wilt voorkomen, moeten overheden die machtsconcentratie tegengaan en de banken zo klein houden dat ze failliet mogen kunnen gaan.
De startvraag is niet wie de banken moet bezitten. De startvraag is welke noden de samenleving heeft en hoe het geldwezen daaraan kan worden aangepast. Die noden veranderen in de loop der tijden. Waar de wereld nu nood aan heeft, zijn goedkope geldmiddelen om de grote groene revolutie te financieren en zo werk te scheppen. Dat lukt nu niet, want hoe laag de overheid de rente ook instelt, de banken blijven op hun geld zitten. Dat is al één reden om een of enkele staatsbanken te hebben.
U zult zeggen: de problemen zijn juist begonnen met een Amerikaanse overheid die het geld veel te goedkoop maakte. Wel, inderdaad, als je dat doet in een omgeving zonder regels, waar de meest ondoorzichtige producten verkocht mogen worden, en waar banken maar geld konden blijven scheppen, vraag je om problemen. Wij spreken over een heel andere wereld met alleen eenvoudige producten die door de overheid worden gescreend.
Zeggen dat de overheid de rente laag moeten kunnen houden, vereist wel een mondiale aanpak - wat niet evident is - ofwel kapitaalcontroles. Anders worden landen in de kortste keren tegen elkaar uitgespeeld. Ik pleit ervoor dat we weer opschuiven in de richting van de geldwereld die Keynes en co. na de Tweede Wereldoorlog in de steigers plaatsten. Dit is ongetwijfeld vloeken in de (langzaam instortende) neoliberale kerk, maar de klimaat- en de jobcrisis zijn dermate ernstig dat de verlangens van de bankiers nu even moeten wijken voor de belangen van de wereldbevolking.
John Vandaele is journalist en auteur van 'De stille dood van het neoliberalisme'.
DS, 25-02-2009
Pas het geldwezen aan de maatschappelijke noden aan, en je stelt vast dat een veel grotere overheidsrol nodig is, met een of meerdere staatsbanken, zegt JOHN VANDAELE.
Pascal Dendooven had overschot van gelijk (DS 21 februari): welke verkoper maakt (zoals de Belgische regering) op de marktplaats bekend dat hij eigenlijk wil verkopen (het scenario van de verkoop van Fortis Bank nog altijd verkiest) als er maar één koper is. Dat is niet erg rationeel en atypisch voor 'de vos Reynders', de minister van Financiën, die doorgaans nogal geslepen is. Wat zijn de mogelijke verklaringen van die opstelling?
Nog altijd bewijzen dat de regering het bij het rechte eind had toen ze Fortis doorschoof naar BNP-Paribas? Maar zelfs in dat geval kun je nog proberen een handige verkoopsstrategie te volgen.
Je krijgt sterk de indruk dat het ideologisch is, en dan vooral van de rechtse liberaal Didier Reynders: overheden moeten geen banken runnen. Punt. Is dat zo?
Blijkbaar dacht de liberale minister Walthère Frère-Orban daar in 1865 heel anders over toen hij de staatsbank ASLK oprichtte, een van de voorvaders van Fortis.
Ik beweer niet dat een staatsbank per definitie fantastisch is. Maar ze hoeft niet per definitie slecht gerund te zijn. En om dat te weten, steun ik liever niet op ideologische traktaten maar op eigen ervaringen. Ik wàs klant bij de ASLK en ik was er tevreden over de dienstverlening, meer dan over die van Fortis. Ik vergeet nooit wat er gebeurde toen de ASLK geprivatiseerd werd: zo snel mogelijk werd in mijn kantoor voor één van de drie loketten een bloempot gezet. Personeelsbesparing heet zoiets. Die ervaringen maken me minder kwetsbaar voor ideologische verhalen. Ik wéét dat het gemengde systeem met een grotere overheidsrol in goeddeels nationale financiële sectoren, voor de gewone mensen nog niet zo slecht was. En stabieler dan wat we nu hebben meegemaakt. Deze crisis is geen ongelukje. Hij is het gevolg van een mondiaal systeem met minimale overheidsbemoeienis waarbij de regulatoren in de belangrijkste markten zoals de VS en Engeland, al te zeer 'mee dachten' met diegenen die ze moesten controleren. De bankiers hadden de regulatoren en kredietwaardeerders in hun zak. Dat was ongetwijfeld goed voor de winstmarges maar was het ook goed voor de samenleving?
De Britse socialisten waren wat blij met een gigantische financiële sector in Londen. Dat leverde een pak belastingen op. Maar ze vergaten dat geld en krediet in belangrijke mate publieke goederen zijn. Banken leveren minstens ten dele een publieke dienst zonder de welke een moderne economie en samenleving gewoon niet kunnen werken. De lange geschiedenis leert ons dat er geen wondermiddelen bestaan om die publieke functie overeind en stabiel te houden. Die geschiedenis bewijst volgens mij alvast één ding: geld en krediet blind overlaten aan de privé, aan Adam Smith's 'onzichtbare hand', is zeer riskant.
Niet juist, zeggen de hyperliberalen: het is de overheid die de bankiers tot gekke risico's aanzet door hen de redding te garanderen omdat ze too big to fail zijn. Dat is de zaken omdraaien. Waarom zijn die banken zo groot? Omdat de marktkrachten hen daartoe aanzetten. Als je dat wilt voorkomen, moeten overheden die machtsconcentratie tegengaan en de banken zo klein houden dat ze failliet mogen kunnen gaan.
De startvraag is niet wie de banken moet bezitten. De startvraag is welke noden de samenleving heeft en hoe het geldwezen daaraan kan worden aangepast. Die noden veranderen in de loop der tijden. Waar de wereld nu nood aan heeft, zijn goedkope geldmiddelen om de grote groene revolutie te financieren en zo werk te scheppen. Dat lukt nu niet, want hoe laag de overheid de rente ook instelt, de banken blijven op hun geld zitten. Dat is al één reden om een of enkele staatsbanken te hebben.
U zult zeggen: de problemen zijn juist begonnen met een Amerikaanse overheid die het geld veel te goedkoop maakte. Wel, inderdaad, als je dat doet in een omgeving zonder regels, waar de meest ondoorzichtige producten verkocht mogen worden, en waar banken maar geld konden blijven scheppen, vraag je om problemen. Wij spreken over een heel andere wereld met alleen eenvoudige producten die door de overheid worden gescreend.
Zeggen dat de overheid de rente laag moeten kunnen houden, vereist wel een mondiale aanpak - wat niet evident is - ofwel kapitaalcontroles. Anders worden landen in de kortste keren tegen elkaar uitgespeeld. Ik pleit ervoor dat we weer opschuiven in de richting van de geldwereld die Keynes en co. na de Tweede Wereldoorlog in de steigers plaatsten. Dit is ongetwijfeld vloeken in de (langzaam instortende) neoliberale kerk, maar de klimaat- en de jobcrisis zijn dermate ernstig dat de verlangens van de bankiers nu even moeten wijken voor de belangen van de wereldbevolking.
John Vandaele is journalist en auteur van 'De stille dood van het neoliberalisme'.
DS, 25-02-2009