De mazen van het net

[Barst]

De mazen van het net


De privatisering van de ASLK en het Gemeentekrediet van België, in de jaren negentig, was een proces van jaren. De gedeeltelijke hernationalisering van Fortis Bank en Dexia, waarin de twee vroegere publieke banken inmiddels zijn opgegaan, vergde exact drie dagen. Ook al was daarvoor overleg nodig tussen regeringen, toezichthouders en lokale overheden van liefst vier verschillende landen. Hoeft het nog verder betoog dat we echt wel vlak bij een financiële ramp stonden?


Het doortastende, nooit eerder geziene optreden van België, Nederland, Luxemburg en Frankrijk heeft de toestand bij Fortis en Dexia gestabiliseerd. Tenminste: dat hopen we. Maar zelfs als dat zo is, mag dit niet het einde van het verhaal zijn, waarna de bladzijde wordt omgeslagen en bankiers en politici weer overgaan tot de orde van de dag.

Nu de ergste paniek voorbij is, moeten we ook de schuldvraag durven te stellen. Uiteraard om de schuldigen voor hun verantwoordelijkheid te stellen en te straffen. Maar ook om maatregelen te kunnen nemen zodat dergelijke debacles zich niet meer kunnen herhalen. Zodat wij als burgers, spaarders en consumenten ons vertrouwen in het financiële systeem weer kunnen terugvinden. En, vooral, dat vertrouwen ook kunnen behouden.

De roep naar meer regulering en betere controles in de banksector klinkt deze dagen alom. Maar goede regels uitwerken en efficiënte controles ook daadwerkelijk opzetten, vergt internationale samenwerking, en politieke moed.

Als de omvang van de huidige crisis één ding heeft duidelijk gemaakt, is het wel dat toezicht en controle op nationaal niveau niet meer werken. Waarom dan geen sterke en onafhankelijke Europese toezichthouder op poten zetten, zoals we ook een sterke en onafhankelijke Europese Centrale Bank hebben?

Het probleem is echter dat noch de financiële sector, noch de nationale toezichthouders, noch, zo valt te vrezen, de Europese lidstaten daarvan willen weten. De eerste om evidente redenen: hoe versnipperder en kleinschaliger het toezicht, hoe gemakkelijker de banken door de mazen van het net kunnen glippen. De nationale toezichthouders verdedigen dan weer hun eigen postjes en hun eigen machtsposities. En de nationale overheden zwaaien met hun 'soevereiniteit' - maar verliezen ook niet graag die postjes waarmee ze politiek getrouwen kunnen belonen voor bewezen diensten.

Er zullen dus heel wat belangen opzij gezet moeten worden voor er zo'n Europese toezichthouder komt. Maar als er nu geen werk van gemaakt wordt, zullen er over pakweg tien jaar nog veel meer miljarden belastinggeld nodig zijn om opnieuw banken van de ondergang te redden. Want mazen in het net zullen bankiers altijd blijven zoeken en vinden. Het komt er dus op aan ze zo klein mogelijk te maken.


DS, 01-10-2008 (Karin De Ruyter)

[Barst]

Harde Zweedse aanpak bankcrisis is voorbeeld


BRUSSEL - Woonkredieten toekennen aan gezinnen die nauwelijks een inkomen hebben. Hoe stom kan je als bank zijn? Toch zijn de Amerikanen niet de eerste om in die val te lopen. Japan sleept de gevolgen van zijn bankcrisis nog mee, Zweden pakte de zaken heel anders aan.


De meesten onder ons hadden tot voor een dik jaar allicht nog nooit van 'rommelhypotheken' gehoord. Laat staan van het herverpakken van dergelijke kredieten tot financiële producten waarvan niemand nog goed weet welk risico eraan verbonden is. En dat tal van banken daar de jongste jaren gretig in belegd hebben, aangetrokken door een hoger dan gemiddelde rente, doet onze haren al helemaal te berge rijzen.

Toch is het probleem van de 'rommelhypotheken' bepaald niet nieuw en al evenmin verbonden met de 'American way of Life'. In Japan gebeurde in 1995 min of meer hetzelfde. De bankensector groeide er in de jaren zeventig en tachtig op het ritme van een exploderende vastgoedmarkt.

De krachtige economische groei van de Japanse economie zorgde toen voor een massale creatie van welvaart. Iedereen wilde zijn eigen huis. Geen stad ter wereld waar woningen en kantoorrruimte zo duur waren als in Tokio. Tot de zeepbel uiteen spatte en de bankensector flink in de problemen kwam door een overvloed aan slechte leningen.

Eenzelfde scenario deed zich enkele jaren eerder dichter bij huis voor, in Scandinavië, vooral in Zweden. De noordelijke staten van Europa voerden eind jaren tachtig, begin jaren negentig een financiële deregulering door die de bankensector vleugels bezorgde en langs de omweg van de hypothecaire kredieten ook zorgde voor een prijsexplosie op de vastgoedmarkt.

Einde 1991, begin 1992 spatte de zeepbel uiteen, en vooral de Zweedse banken stelden plots vast dat ze veel te veel slechte leningen op hun balans hadden. De Zweedse kroon kwam onder zware druk en een poging om de munt overeind te houden deed de rente op de interbankenmarkt oplopen tot 500 procent, het bankwezen lag volledig lam.

De kroon werd gedevalueerd en het land belandde in een recessie die twee jaar zou aanhouden. De werkloosheid schoot omhoog van3 tot 12procent en een reeks banken ging over de kop. De overheid dokterde aanvankelijk ad-hocoplossingen uit, maar in september 1992 vond premier Carl Bildt het welletjes.

Schouder aan schouder met de centrum-linkse oppositie kondigde Bildt aan dat de staat de deposito's en de kredieten van alle 114 banken in Zweden garandeerde. De regering richtte daartoe een instelling op die toezicht hield op de banken die moesten geherkapitaliseerd worden, en een andere instelling die de activa -vooral vastgoed- verkocht die de banken als onderpand hadden voor dubieuze kredieten.

Om in aanmerking te komen voor herkapitalisatie moesten de banken eerst hun verliezen volledig afschrijven, zodat de echte noden van de bank duidelijk werden. Japan maakte enkele jaren later de fout om aanvankelijk van die afschrijvingen geen punt te maken. Daardoor duurde de sanering vele jaren langer dan in Zweden.

Als eersten moesten de aandeelhouders van de banken bloeden, dat stond meteen vast. De afschrijvingen gingen volledig ten koste van het eigen kapitaal. Pas nadien kon sprake zijn van overheidsgeld. 'Voor elke kroon die we in een bank stopten', zei toenmalig onderminister van Financiën Bo Lundgren, 'wilden we meer zeggenschap.'

Toen hij vernam dat er geen uitzonderingen gemaakt zouden worden, maakte voorzitter Peter Wallenberg van SEB -de grootste bank van het land- rechtsomkeer en regelde de bank haar eigen herkapitalisatie. In 1993 boekte ze al opnieuw winst. 'Door zo strikt te zijn', zei Bildt achteraf, 'waren er ook heel wat banken waar we niet moesten tussenkomen.'

Toch had de Zweedse staat, toen de crisis bezworen was, een groot deel van de banksector in handen. De operatie had haar 65miljard kroon gekost, wat overeenkomt met 4procent van het bruto binnenlands product. Het Plan-Paulson in de VS komt overeen met 5procent van het Amerikaans bbp.

Nadat de financiële markten zich hersteld hadden, stapte de Zweedse staat geleidelijk uit de banksector, in de meeste gevallen met een duidelijke winst. De uiteindelijke kostprijs van de reddingsoperatie wordt nu geschat op hooguit 2procent van het bbp, waarschijnlijk nog flink minder.

De regering heeft nog steeds een aandeel van 19,9 procent in Nordea, een kleine bank in Stockholm die destijds volledig genationaliseerd werd, en nu tot de belangrijkste gerekend wordt in de hele regio.


DS, 01-10-2008 (Luc Coppens)