Barst
18th March 2008, 23:59
'Amerika waakt over evenwicht in de wereld'
'Er is geen enkele aanwijzing dat er onder deze regering een oorlog tegen Iran komt. Dat wil niet zeggen dat sommigen zo'n oorlog niet wenselijk achten, maar er worden zeker geen plannen gesmeed voor de korte termijn.' Dat besluit Walter Russell Mead van de Council on Foreign Relations, een van de meest vooraanstaande kenners van het Amerikaanse buitenlandse beleid.
'Geen enkele Amerikaanse president zal werkloos toekijken terwijl Iran een atoomwapen bouwt', zegt Walter Russell Mead tijdens een bezoek aan Brussel. 'Maar als Iran geen atoomwapen produceert, is een oorlog hoogst onwaarschijnlijk. Washington zal hoe dan ook eerst economische druk uitoefenen. Als dat geen effect heeft, liggen alle opties op tafel, wie ook de volgende president wordt.'
Ook tegenover Irak vertoont het standpunt van de Democraten Barack Obama en Hillary Clinton grote gelijkenissen met dat van de Republikein John McCain. 'Obama en Clinton zeggen wel dat ze de troepen zo snel mogelijk naar huis willen halen, maar ze waarborgen niet dat dat voor het einde van hun eerste ambtstermijn gebeurd zal zijn', zegt Mead. 'Ze verkiezen een trager tempo boven de chaos.'
Welk strategisch doel streven de Verenigde Staten in het Midden-Oosten na?
'De VS beogen een rimpelloze werking van de energiemarkt. Daartoe moeten in het Midden-Oosten twee zaken vermeden worden: chaos en een dominante positie van Iran. Het debat draait momenteel rond de vraag: zijn we best gediend met militaire basissen in Irak of zonder?'
Was olie dan toch de voornaamste drijfveer voor de oorlog?
'Het klopt dat de VS zonder olie minder interesse zouden hebben voor het Midden-Oosten, maar het Amerikaanse beleid wordt niet gedreven door de commerciële belangen van de oliemaatschappijen. Die sluiten tegenwoordig vooral managementcontracten af.'
'Bovendien betrekken de VS relatief weinig van hun olie uit die regio, maar meer en meer uit West-Afrika en Canada. Wij importeren 17procent uit de Perzische Golf, Japan bijvoorbeeld haalt er tachtig procent van zijn olie. En tegen 2015 zal China er zeventig procent van zijn voorraad kopen. De VS (35%) zijn veel minder afhankelijk van energie-invoer dan de Europese Unie (56%) of Japan (80%).'
'Waar het dus wel om draait, is de vlotte werking van de energiemarkten en de wereldeconomie. Als leidende wereldmacht zijn de VS de behoeders van de politieke en economische orde in de wereld. Als Japan of China bijvoorbeeld zijn militaire apparaat zou uitbouwen om zijn toegang tot olie uit het Midden-Oosten te beveiligen, zou dat erg gevaarlijk kunnen zijn. Een wapenwedloop om energiebehoeften veilig te stellen, zou van de wereld een heel gevaarlijke plek maken. Wellicht zou het ook de Europese samenwerking ondermijnen.'
'De Amerikaanse paraplu zorgt ervoor dat zo'n wedloop niet nodig is. Opdat dat systeem zou werken, moeten de VS echter verhinderen dat één staat het Midden-Oosten domineert.'
Heeft de invasie van Irak dat doel dichterbij gebracht?
'Veel Amerikanen denken van niet. Nochtans geloofden de neoconservatieven echt dat door de verwijdering van Saddam Hoessein de regio zou stabiliseren.'
'De 'double containment' -de indamming van zowel Iran als Irak- creëerde een hoogst onstabiele en onhoudbare toestand. Irak speelde vals en hield zich nooit echt aan de voorwaarden die het na de Golfoorlog van 1991 opgelegd kreeg. Het sanctieregime brokkelde echter langzaam af. Daardoor zaten de Amerikaanse troepen vast in Saudi-Arabië, maar hun aanwezigheid daar wekte de sympathie voor Al-Qaeda op. President Bush heeft dat goed ingeschat, maar misschien niet de beste oplossing gekozen.'
'En inderdaad, nu de Amerikaanse troepen weg zijn uit Saudi-Arabië, verzwakt de aantrekkingskracht van jihadi-ideologieën. Bovendien groeit het besef bij de machthebbers in dat land dat de Saudische samenleving opener moet worden en meer rechten moet bieden aan vrouwen en sjiieten, die overigens geconcentreerd zijn in de olierijkste gebieden.'
Hoe is de toestand in Irak?
'Er is reden tot voorzichtig optimisme. De VS hopen dat Irak zich tot een pluralistische staat ontwikkelt. Die doelstelling is niet onrealistisch. Het politieke landschap verandert. Meer en meer aanvaarden de soennieten het nieuwe Irak, vooral onder Saudische invloed. En de Turken herinnerden de Koerden eraan dat onafhankelijkheid uitgesloten is. Er groeit dus een machtsevenwicht, zoals de VS dat voor ogen hadden. Nu moet er nog voor gezorgd worden dat de soennieten hun deel van de olie-inkomsten krijgen zodat ze niet afhankelijk blijven van buitenlandse steun. Het gevaar dat Irak langs etnische en godsdienstige lijnen uiteenvalt, is momenteel bijzonder klein.'
Welke blijvende invloed heeft de oorlog in Irak op het Amerikaanse buitenlandse beleid?
'Het is te vroeg om dat met zekerheid te zeggen. De oorlog is nog volop bezig. Maar op korte termijn zal er zeker beter geluisterd worden naar de militairen. De regering-Bush sloeg hun opmerkingen in de wind. Dat betekent ook dat de Democraten de oorlog niet kunnen beëindigen tegen het advies van de legertop in. Ten tweede zijn energie-onafhankelijkheid en alternatieve energiebronnen als ethanol een blijvend onderdeel van het buitenlandse beleid geworden.'
Dus Irak heeft de Amerikaanse positie in de wereld niet verzwakt?
'De VS verjongen en vernieuwen zich voortdurend. Het land heeft een unieke rol.'
Heeft de oorlog Bush' aandacht niet afgeleid van de opkomst van nieuwe machten, zoals China?
'Neen. De relatie van de VS met Azië is er een van diepe economische banden, niet van regeringscommuniqués. De opkomst van Azië is trouwens niet beperkt tot de groei van China. Er ontwikkelen zich verschillende regionale machten. En dat verhoogt de kans op stabiliteit, gebaseerd op een machtsevenwicht tussen de staten. De rol van de VS bestaat erin dat machtsevenwicht te waarborgen en dus te voorkomen dat één staat gaat domineren.'
'Er zijn diepe veranderingen in het internationale bestel gaande. Irak is slechts een rimpel aan de oppervlakte van diepere stromingen. De Amerikaanse relatie met Azië is beter dan tien jaar geleden. De VS hebben nu een goede relatie met India, China en Japan, terwijl ze voordien altijd moesten kiezen tussen die drie. De huidige machtsbalans in Azië is gunstig voor de VS en de volgende president zal die voort institutionaliseren.'
DS, 18-03-2008 (Evita Neefs)
'Er is geen enkele aanwijzing dat er onder deze regering een oorlog tegen Iran komt. Dat wil niet zeggen dat sommigen zo'n oorlog niet wenselijk achten, maar er worden zeker geen plannen gesmeed voor de korte termijn.' Dat besluit Walter Russell Mead van de Council on Foreign Relations, een van de meest vooraanstaande kenners van het Amerikaanse buitenlandse beleid.
'Geen enkele Amerikaanse president zal werkloos toekijken terwijl Iran een atoomwapen bouwt', zegt Walter Russell Mead tijdens een bezoek aan Brussel. 'Maar als Iran geen atoomwapen produceert, is een oorlog hoogst onwaarschijnlijk. Washington zal hoe dan ook eerst economische druk uitoefenen. Als dat geen effect heeft, liggen alle opties op tafel, wie ook de volgende president wordt.'
Ook tegenover Irak vertoont het standpunt van de Democraten Barack Obama en Hillary Clinton grote gelijkenissen met dat van de Republikein John McCain. 'Obama en Clinton zeggen wel dat ze de troepen zo snel mogelijk naar huis willen halen, maar ze waarborgen niet dat dat voor het einde van hun eerste ambtstermijn gebeurd zal zijn', zegt Mead. 'Ze verkiezen een trager tempo boven de chaos.'
Welk strategisch doel streven de Verenigde Staten in het Midden-Oosten na?
'De VS beogen een rimpelloze werking van de energiemarkt. Daartoe moeten in het Midden-Oosten twee zaken vermeden worden: chaos en een dominante positie van Iran. Het debat draait momenteel rond de vraag: zijn we best gediend met militaire basissen in Irak of zonder?'
Was olie dan toch de voornaamste drijfveer voor de oorlog?
'Het klopt dat de VS zonder olie minder interesse zouden hebben voor het Midden-Oosten, maar het Amerikaanse beleid wordt niet gedreven door de commerciële belangen van de oliemaatschappijen. Die sluiten tegenwoordig vooral managementcontracten af.'
'Bovendien betrekken de VS relatief weinig van hun olie uit die regio, maar meer en meer uit West-Afrika en Canada. Wij importeren 17procent uit de Perzische Golf, Japan bijvoorbeeld haalt er tachtig procent van zijn olie. En tegen 2015 zal China er zeventig procent van zijn voorraad kopen. De VS (35%) zijn veel minder afhankelijk van energie-invoer dan de Europese Unie (56%) of Japan (80%).'
'Waar het dus wel om draait, is de vlotte werking van de energiemarkten en de wereldeconomie. Als leidende wereldmacht zijn de VS de behoeders van de politieke en economische orde in de wereld. Als Japan of China bijvoorbeeld zijn militaire apparaat zou uitbouwen om zijn toegang tot olie uit het Midden-Oosten te beveiligen, zou dat erg gevaarlijk kunnen zijn. Een wapenwedloop om energiebehoeften veilig te stellen, zou van de wereld een heel gevaarlijke plek maken. Wellicht zou het ook de Europese samenwerking ondermijnen.'
'De Amerikaanse paraplu zorgt ervoor dat zo'n wedloop niet nodig is. Opdat dat systeem zou werken, moeten de VS echter verhinderen dat één staat het Midden-Oosten domineert.'
Heeft de invasie van Irak dat doel dichterbij gebracht?
'Veel Amerikanen denken van niet. Nochtans geloofden de neoconservatieven echt dat door de verwijdering van Saddam Hoessein de regio zou stabiliseren.'
'De 'double containment' -de indamming van zowel Iran als Irak- creëerde een hoogst onstabiele en onhoudbare toestand. Irak speelde vals en hield zich nooit echt aan de voorwaarden die het na de Golfoorlog van 1991 opgelegd kreeg. Het sanctieregime brokkelde echter langzaam af. Daardoor zaten de Amerikaanse troepen vast in Saudi-Arabië, maar hun aanwezigheid daar wekte de sympathie voor Al-Qaeda op. President Bush heeft dat goed ingeschat, maar misschien niet de beste oplossing gekozen.'
'En inderdaad, nu de Amerikaanse troepen weg zijn uit Saudi-Arabië, verzwakt de aantrekkingskracht van jihadi-ideologieën. Bovendien groeit het besef bij de machthebbers in dat land dat de Saudische samenleving opener moet worden en meer rechten moet bieden aan vrouwen en sjiieten, die overigens geconcentreerd zijn in de olierijkste gebieden.'
Hoe is de toestand in Irak?
'Er is reden tot voorzichtig optimisme. De VS hopen dat Irak zich tot een pluralistische staat ontwikkelt. Die doelstelling is niet onrealistisch. Het politieke landschap verandert. Meer en meer aanvaarden de soennieten het nieuwe Irak, vooral onder Saudische invloed. En de Turken herinnerden de Koerden eraan dat onafhankelijkheid uitgesloten is. Er groeit dus een machtsevenwicht, zoals de VS dat voor ogen hadden. Nu moet er nog voor gezorgd worden dat de soennieten hun deel van de olie-inkomsten krijgen zodat ze niet afhankelijk blijven van buitenlandse steun. Het gevaar dat Irak langs etnische en godsdienstige lijnen uiteenvalt, is momenteel bijzonder klein.'
Welke blijvende invloed heeft de oorlog in Irak op het Amerikaanse buitenlandse beleid?
'Het is te vroeg om dat met zekerheid te zeggen. De oorlog is nog volop bezig. Maar op korte termijn zal er zeker beter geluisterd worden naar de militairen. De regering-Bush sloeg hun opmerkingen in de wind. Dat betekent ook dat de Democraten de oorlog niet kunnen beëindigen tegen het advies van de legertop in. Ten tweede zijn energie-onafhankelijkheid en alternatieve energiebronnen als ethanol een blijvend onderdeel van het buitenlandse beleid geworden.'
Dus Irak heeft de Amerikaanse positie in de wereld niet verzwakt?
'De VS verjongen en vernieuwen zich voortdurend. Het land heeft een unieke rol.'
Heeft de oorlog Bush' aandacht niet afgeleid van de opkomst van nieuwe machten, zoals China?
'Neen. De relatie van de VS met Azië is er een van diepe economische banden, niet van regeringscommuniqués. De opkomst van Azië is trouwens niet beperkt tot de groei van China. Er ontwikkelen zich verschillende regionale machten. En dat verhoogt de kans op stabiliteit, gebaseerd op een machtsevenwicht tussen de staten. De rol van de VS bestaat erin dat machtsevenwicht te waarborgen en dus te voorkomen dat één staat gaat domineren.'
'Er zijn diepe veranderingen in het internationale bestel gaande. Irak is slechts een rimpel aan de oppervlakte van diepere stromingen. De Amerikaanse relatie met Azië is beter dan tien jaar geleden. De VS hebben nu een goede relatie met India, China en Japan, terwijl ze voordien altijd moesten kiezen tussen die drie. De huidige machtsbalans in Azië is gunstig voor de VS en de volgende president zal die voort institutionaliseren.'
DS, 18-03-2008 (Evita Neefs)