Barst
14th July 2005, 22:50
Hoe benoem je terrorisme?
Karen Armstrong
VORIG jaar woonde ik in de VS een conferentie bij over veiligheid en inlichtingendiensten in de zogenaamde oorlog tegen het terrorisme. Ik was verbaasd te horen hoe een van de hardliners onder de deelnemers, die alleen maar minachting leek te hebben voor religie, met grote overtuiging bepleitte dat politici en de media het begrip ,,moslimterrorisme'' niet langer in de mond zouden nemen. Hij zei dat het duidelijk was dat de wreedheden niets met de islam te maken hadden; iets anders beweren was niet alleen onjuist, maar ook gevaarlijk contraproductief.
Retoriek is een machtig wapen in elk conflict. We kunnen niet hopen dat we Osama bin Laden van zijn kwaadaardige ideologie kunnen afbrengen. Onze prioriteit moet liggen bij het afstoppen van de stroom van jonge mensen naar organisaties zoals Al-Qaeda, in plaats van hen te vervreemden door hun geloof te koppelen aan immoreel geweld. Verkeerde beweringen over de islam hebben al te veel moslims ertoe gebracht het Westen te beschouwen als een meedogenloze tegenstander. Maar, zo stelden we vast op deze conferentie, het is niet gemakkelijk om een alternatieve benaming te bedenken voor dit soort terrorisme. Toch kan een poging daartoe een heilzame oefening zijn, die het complexe karakter van wat we bestrijden nog beter in de verf zet.
We hebben een uitdrukking nodig die juister is dan ,,islamitische terreur''. Deze daden kunnen worden gepleegd door mensen die zichzelf moslims noemen, maar zij treden essentiële islamitische principes met voeten. De koran verbiedt agressieve oorlogvoering, staat oorlog alleen toe in geval van zelfverdediging en onderstreept dat de echte islamitische waarden vrede, verzoening en vergeving zijn. De koran legt er bovendien de nadruk op dat in religieuze zaken geen dwang mag bestaan. Honderden jaren lang scoorde de islam overigens beter op het gebied van religieuze tolerantie dan het christendom. Net als in de bijbel staan er in de koran agressieve teksten, maar net als bij alle andere godsdiensten vormt het streven naar zachtmoedigheid en mededogen de basis van het geloof. De islamitische wet verbiedt oorlog tegen gelijk welk land waar moslims de kans krijgen om hun godsdienst vrij te beleven en verbiedt het gebruik van vuur, het vernielen van gebouwen en het doden van onschuldige burgers in een militaire campagne. Als moslims - net als christenen en joden - zo vaak gefaald hebben in het naleven van hun idealen, dan is dat dus niet vanwege hun geloof op zich. We hadden het bij de aanslagen van het IRA dan ook zelden of nooit over ,,katholiek'' terrorisme, omdat we beseften dat het in essentie niet om een religieuze campagne ging. Veel fundamentalistische bewegingen zijn, net als de Ierse republikeinse beweging, nieuwe vormen van nationalisme in een heel onorthodox godsdienstig jasje. Dat is ook duidelijk het geval met het zionistische fundamentalisme in Israël en de uitgesproken patriottische Christian right -beweging in de VS.
Ook in de moslimwereld, waar het Europese nationalistische gedachtegoed altijd een vreemd importproduct heeft geleken, zijn fundamentalisten vaak meer op zoek naar hun sociale identiteit en nationale eigenheid dan naar religie. Zij vertegenwoordigen het wijdverspreide verlangen om terug te keren naar de wortels van hun cultuur voordat die overspoeld en verzwakt werd door de koloniale mogendheden.
Omdat steeds vaker erkend wordt dat de terroristen niet de hoofdstroming van de islam vertegenwoordigen, noemen sommigen hen jihadisten, maar dit is geen afdoende benaming. Extremisten en gewetenloze politici hebben het woord ingepikt om het voor hun eigen doeleinden te gebruiken, maar de echte betekenis van jihad is niet ,,heilige oorlog'', wel ,,strijd'' of ,,inspanning''. Moslims worden opgeroepen alles te doen om op alle gebieden - sociaal, economisch, intellectueel, ethisch en spiritueel - Gods wil uit te voeren.
Soms is een militaire actie helaas noodzakelijk om respectabele waarden te verdedigen, maar een vaak geciteerde overlevering leert dat de profeet Mohammed na een militaire overwinning zei: ,,We hebben een kleinere jihad achter de rug [de strijd dus] om terug te keren naar de grotere jihad'' - de veel belangrijker, moeilijker en gewichtiger strijd om onze eigen maatschappij en ons eigen hart te veranderen.
Jihad is dus een gekoesterde spirituele waarde die voor de meeste moslims geen verband houdt met geweld. Vorig jaar ontmoette ik aan de Universiteit van Kentucky een vriendelijke jongeman die Jihad heette. Zijn ouders hadden hem die naam gegeven, niet in de hoop dat hij een heilige strijder zou worden, maar wel een spiritueel mens die mee zou bouwen aan een betere wereld. De uitdrukking ,,jihad-terrorisme'' komt dan ook beledigend over, en zal geen harten voor ons winnen. Op de conferentie in Washington ging de voorkeur van veel mensen uit naar ,,wahabiterrorisme''. Ze legden er de nadruk op dat de meeste kapers op 11 september afkomstig waren uit Saudi-Arabië, waar een bijzonder intolerante vorm van de islam, beter bekend als het wahabisme, geldt als de officiële staatsgodsdienst. Ze gingen ervan uit dat deze beschrijving populair zou zijn bij de talrijke moslims die vijandig staan tegenover de Saudi's. Ik was daar niet gelukkig mee, want hoewel de bekrompen, intolerante visie van het wahabisme het tot een vruchtbare voedingsbodem voor extremisme maakt, pleegt de overgrote meerderheid van de wahabieten geen gewelddaden.
Bin Laden werd niet geïnspireerd door het wahabisme, maar door de geschriften van de Egyptische ideoloog Sayyid Qutb, die in 1966 in opdracht van president Nasser werd geëxecuteerd. Bijna elke fundamentalistische beweging binnen de soennitische islam is sterk beïnvloed door Qutb, dus is het niet onzinnig om het geweld dat sommige van zijn volgelingen plegen ,,Qutbisch terrorisme'' te noemen. Qutb spoorde zijn volgelingen aan om zich terug te trekken uit het morele en spirituele barbarendom van de moderne maatschappij en die tot de dood te bestrijden.
Westerlingen zouden zich meer moeten verdiepen in het werk van denkers zoals Qutb, en zich bewust worden van het brede spectrum van opvattingen binnen de moslimwereld. Er worden te veel gemakzuchtige, ongenuanceerde veronderstellingen over de islam geponeerd, die beschouwd wordt als een amorfe, monolithische eenheid. Opmerkingen zoals ,,ze haten onze vrijheid'' kunnen sommigen het gevoel geven dat ze het morele gelijk aan hun kant hebben, maar ze zijn niet nuttig, omdat ze zelden gepaard gaan met een grondige analyse van wie die ,,zij'' precies zijn.
Het verhaal van Qutb is ook instructief omdat het ons eraan herinnert dat militante religiositeit vaak het product is van sociale, economische en politieke factoren.
Qutb werd vijftien jaar opgesloten in een van Nassers verschrikkelijke concentratiekampen, waar hij en duizenden andere leden van de Moslim Broederschap onderworpen werden aan lichamelijke en geestelijke folteringen. Hij ging naar het kamp als een gematigd man, maar zijn gevangenschap maakte hem tot een fundamentalist. Het moderne secularisme zoals hij dat onder Nasser had meegemaakt, leek een groot gevaar en een dodelijke aanslag op het geloof.
Correcte informatie is essentieel in elk conflict. Het is belangrijk om te weten wie onze vijanden zijn, maar het is even belangrijk om te weten wie ze niet zijn. Het is nog belangrijker te vermijden potentiële vrienden tot tegenstanders te maken. Door de moeite te nemen onze vijanden correct te benoemen, zullen we meer over hen leren en komen we misschien een stap dichter bij het oplossen van de schijnbaar bodemloze en steeds prangender problemen in onze verscheurde wereld.
©Copyright The Guardian, 14-07-2005[/I]
Karen Armstrong
VORIG jaar woonde ik in de VS een conferentie bij over veiligheid en inlichtingendiensten in de zogenaamde oorlog tegen het terrorisme. Ik was verbaasd te horen hoe een van de hardliners onder de deelnemers, die alleen maar minachting leek te hebben voor religie, met grote overtuiging bepleitte dat politici en de media het begrip ,,moslimterrorisme'' niet langer in de mond zouden nemen. Hij zei dat het duidelijk was dat de wreedheden niets met de islam te maken hadden; iets anders beweren was niet alleen onjuist, maar ook gevaarlijk contraproductief.
Retoriek is een machtig wapen in elk conflict. We kunnen niet hopen dat we Osama bin Laden van zijn kwaadaardige ideologie kunnen afbrengen. Onze prioriteit moet liggen bij het afstoppen van de stroom van jonge mensen naar organisaties zoals Al-Qaeda, in plaats van hen te vervreemden door hun geloof te koppelen aan immoreel geweld. Verkeerde beweringen over de islam hebben al te veel moslims ertoe gebracht het Westen te beschouwen als een meedogenloze tegenstander. Maar, zo stelden we vast op deze conferentie, het is niet gemakkelijk om een alternatieve benaming te bedenken voor dit soort terrorisme. Toch kan een poging daartoe een heilzame oefening zijn, die het complexe karakter van wat we bestrijden nog beter in de verf zet.
We hebben een uitdrukking nodig die juister is dan ,,islamitische terreur''. Deze daden kunnen worden gepleegd door mensen die zichzelf moslims noemen, maar zij treden essentiële islamitische principes met voeten. De koran verbiedt agressieve oorlogvoering, staat oorlog alleen toe in geval van zelfverdediging en onderstreept dat de echte islamitische waarden vrede, verzoening en vergeving zijn. De koran legt er bovendien de nadruk op dat in religieuze zaken geen dwang mag bestaan. Honderden jaren lang scoorde de islam overigens beter op het gebied van religieuze tolerantie dan het christendom. Net als in de bijbel staan er in de koran agressieve teksten, maar net als bij alle andere godsdiensten vormt het streven naar zachtmoedigheid en mededogen de basis van het geloof. De islamitische wet verbiedt oorlog tegen gelijk welk land waar moslims de kans krijgen om hun godsdienst vrij te beleven en verbiedt het gebruik van vuur, het vernielen van gebouwen en het doden van onschuldige burgers in een militaire campagne. Als moslims - net als christenen en joden - zo vaak gefaald hebben in het naleven van hun idealen, dan is dat dus niet vanwege hun geloof op zich. We hadden het bij de aanslagen van het IRA dan ook zelden of nooit over ,,katholiek'' terrorisme, omdat we beseften dat het in essentie niet om een religieuze campagne ging. Veel fundamentalistische bewegingen zijn, net als de Ierse republikeinse beweging, nieuwe vormen van nationalisme in een heel onorthodox godsdienstig jasje. Dat is ook duidelijk het geval met het zionistische fundamentalisme in Israël en de uitgesproken patriottische Christian right -beweging in de VS.
Ook in de moslimwereld, waar het Europese nationalistische gedachtegoed altijd een vreemd importproduct heeft geleken, zijn fundamentalisten vaak meer op zoek naar hun sociale identiteit en nationale eigenheid dan naar religie. Zij vertegenwoordigen het wijdverspreide verlangen om terug te keren naar de wortels van hun cultuur voordat die overspoeld en verzwakt werd door de koloniale mogendheden.
Omdat steeds vaker erkend wordt dat de terroristen niet de hoofdstroming van de islam vertegenwoordigen, noemen sommigen hen jihadisten, maar dit is geen afdoende benaming. Extremisten en gewetenloze politici hebben het woord ingepikt om het voor hun eigen doeleinden te gebruiken, maar de echte betekenis van jihad is niet ,,heilige oorlog'', wel ,,strijd'' of ,,inspanning''. Moslims worden opgeroepen alles te doen om op alle gebieden - sociaal, economisch, intellectueel, ethisch en spiritueel - Gods wil uit te voeren.
Soms is een militaire actie helaas noodzakelijk om respectabele waarden te verdedigen, maar een vaak geciteerde overlevering leert dat de profeet Mohammed na een militaire overwinning zei: ,,We hebben een kleinere jihad achter de rug [de strijd dus] om terug te keren naar de grotere jihad'' - de veel belangrijker, moeilijker en gewichtiger strijd om onze eigen maatschappij en ons eigen hart te veranderen.
Jihad is dus een gekoesterde spirituele waarde die voor de meeste moslims geen verband houdt met geweld. Vorig jaar ontmoette ik aan de Universiteit van Kentucky een vriendelijke jongeman die Jihad heette. Zijn ouders hadden hem die naam gegeven, niet in de hoop dat hij een heilige strijder zou worden, maar wel een spiritueel mens die mee zou bouwen aan een betere wereld. De uitdrukking ,,jihad-terrorisme'' komt dan ook beledigend over, en zal geen harten voor ons winnen. Op de conferentie in Washington ging de voorkeur van veel mensen uit naar ,,wahabiterrorisme''. Ze legden er de nadruk op dat de meeste kapers op 11 september afkomstig waren uit Saudi-Arabië, waar een bijzonder intolerante vorm van de islam, beter bekend als het wahabisme, geldt als de officiële staatsgodsdienst. Ze gingen ervan uit dat deze beschrijving populair zou zijn bij de talrijke moslims die vijandig staan tegenover de Saudi's. Ik was daar niet gelukkig mee, want hoewel de bekrompen, intolerante visie van het wahabisme het tot een vruchtbare voedingsbodem voor extremisme maakt, pleegt de overgrote meerderheid van de wahabieten geen gewelddaden.
Bin Laden werd niet geïnspireerd door het wahabisme, maar door de geschriften van de Egyptische ideoloog Sayyid Qutb, die in 1966 in opdracht van president Nasser werd geëxecuteerd. Bijna elke fundamentalistische beweging binnen de soennitische islam is sterk beïnvloed door Qutb, dus is het niet onzinnig om het geweld dat sommige van zijn volgelingen plegen ,,Qutbisch terrorisme'' te noemen. Qutb spoorde zijn volgelingen aan om zich terug te trekken uit het morele en spirituele barbarendom van de moderne maatschappij en die tot de dood te bestrijden.
Westerlingen zouden zich meer moeten verdiepen in het werk van denkers zoals Qutb, en zich bewust worden van het brede spectrum van opvattingen binnen de moslimwereld. Er worden te veel gemakzuchtige, ongenuanceerde veronderstellingen over de islam geponeerd, die beschouwd wordt als een amorfe, monolithische eenheid. Opmerkingen zoals ,,ze haten onze vrijheid'' kunnen sommigen het gevoel geven dat ze het morele gelijk aan hun kant hebben, maar ze zijn niet nuttig, omdat ze zelden gepaard gaan met een grondige analyse van wie die ,,zij'' precies zijn.
Het verhaal van Qutb is ook instructief omdat het ons eraan herinnert dat militante religiositeit vaak het product is van sociale, economische en politieke factoren.
Qutb werd vijftien jaar opgesloten in een van Nassers verschrikkelijke concentratiekampen, waar hij en duizenden andere leden van de Moslim Broederschap onderworpen werden aan lichamelijke en geestelijke folteringen. Hij ging naar het kamp als een gematigd man, maar zijn gevangenschap maakte hem tot een fundamentalist. Het moderne secularisme zoals hij dat onder Nasser had meegemaakt, leek een groot gevaar en een dodelijke aanslag op het geloof.
Correcte informatie is essentieel in elk conflict. Het is belangrijk om te weten wie onze vijanden zijn, maar het is even belangrijk om te weten wie ze niet zijn. Het is nog belangrijker te vermijden potentiële vrienden tot tegenstanders te maken. Door de moeite te nemen onze vijanden correct te benoemen, zullen we meer over hen leren en komen we misschien een stap dichter bij het oplossen van de schijnbaar bodemloze en steeds prangender problemen in onze verscheurde wereld.
©Copyright The Guardian, 14-07-2005[/I]