Barst
24th June 2005, 00:44
Oost-Europa / Het einde van een vergeten oorlog
Terwijl de Europese Unie is verzonken in een van de diepste crises uit haar bestaan, wordt aan de rand van de Unie gewerkt aan het fundament onder de Europese eenwording: verzoening.
Met de officiële heropening van het Poolse oorlogskerkhof in Lviv en de oproep tot wederzijds vergiffenis van Poolse en Oekraïense bisschoppen, proberen Polen en Oekraïne een punt te zetten achter de geschiedenis. Een handjevol nationalisten zal in Lviv met zwart-rode vlaggen protesteren tegen Poolse ‘imperialisten’. In Polen zullen bejaarden, afkomstig uit het huidige West-Oekraïne, gruwelverhalen ophalen over Oekraïense ’bandieten’. Maar de boodschap van de regeringen is duidelijk: het verleden mag niet langer het heden belasten.
Polen heeft zich het afgelopen jaar ontpopt tot voorvechter van Oekraïens lidmaatschap van de Europese Unie. Polen is – zoals de Poolse premier Marek Belka het afgelopen week uitdrukte – „een wandelend gewetensbezwaar” voor West-Europese landen die omwille van de goede relatie met Rusland liever zouden vergeten dat Oekraïne sinds een halfjaar de weg van democratie en vrije markt is ingeslagen.
Net als de Frans-Duitse verzoening de oprichting van de EEG mogelijk maakte en de Duits-Poolse verzoening de uitbreiding van de EU afgelopen jaar, zo is verdere uitbreiding naar het oosten alleen mogelijk als Polen en Oekraïne een streep zetten onder het wederzijdse bloedvergieten.
Dat bloedvergieten vond de afgelopen eeuw plaats in de marge van de wereldoorlogen en is daardoor in West-Europa weinig bekend. Lviv heette nog Lemberg en was nog de hoofdstad van de Oostenrijkse provincie Galicië, toen op 1 november 1918 Oekraïense eenheden de stad bezetten. Lviv was onmisbaar om hun droom, een onafhankelijke Oekraïne, te realiseren.
Daarbij kwamen ze onvermijdelijk in conflict met het Poolse streven om de achttiende-eeuwse Poolse republiek, inclusief Oekraïne, in ere te herstellen. De Poolse bevolking van Lemberg greep naar de wapens en won, omdat ze op eigen terrein vocht. De Oekraïners kwamen van het platteland en moesten vechten in een stad waar slechts 10 procent van de bevolking Oekraïens was.
De ‘verdediging van Lwow’ groeide uit tot een nationale mythe. Vooral omdat ruim een kwart van de 6000 gewapende inwoners van Lwow kinderen waren tussen de 13 en 18 jaar. De laatste rustplaats van deze ‘Orlat Lwowskich’, jonge adelaren van Lwow, groeide tijdens het interbellum uit tot een nationaal bedevaartsoord.
Na het stuklopen van een Pools-Oekraïense poging tot samenwerken, bleek de droom om het oude Polen te herstellen onmogelijk. De Poolse leider, maarschalk Jozef Pilsudski, koos eieren voor zijn geld en ondertekende in 1921 het verdrag van Riga, waarbij Oekraïne werd opgedeeld tussen Polen en de Sovjet-Unie. Het federalistische ideaal maakte spoedig plaats voor een Pools nationalisme dat de Oekraïense bevolking als binnenlandse vijand behandelde.
De aldus gezaaide animositeit kwam tot volle bloei tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Poolse ondergrondse leger en het Oekraïense opstandelingenleger bestreden elkaar op leven en dood, om vervolgens na de oorlog beide te worden vernietigd door de communisten.
De lijsten van leed dat moet worden vergeven zijn lang. De Polen willen dat Oekraïne verantwoordelijkheid neemt voor de ’slachting van Wolyn’, waarbij Oekraïense partizanen Poolse dorpen systematisch uitmoordden. Bovendien ontpopten veel Oekraïners zich tot handlangers van de Duitsers. West-Oekraïne leverde het regiment SS-Galizien. Honderden Oekraïners hielpen de SS in de concentratiekampen.
Deze zwarte bladzijden uit de eigen geschiedenis zijn moeilijk te verteren - zeker als de kritiek van Poolse zijde komt. Behalve de agressieve, vooroorlogse polonisatiepolitiek, leeft ook de zogeheten ’Akcja Wisla’ tot op de dag van vandaag voort. Bij deze etnische zuivering, kort na de Tweede Wereldoorlog, deporteerden de Poolse communisten de Oekraïense bevolking uit Zuid-Oost-Polen naar de voormalige Duitse gebieden in Noord-Polen.
Trouw, 24-06-2005
Terwijl de Europese Unie is verzonken in een van de diepste crises uit haar bestaan, wordt aan de rand van de Unie gewerkt aan het fundament onder de Europese eenwording: verzoening.
Met de officiële heropening van het Poolse oorlogskerkhof in Lviv en de oproep tot wederzijds vergiffenis van Poolse en Oekraïense bisschoppen, proberen Polen en Oekraïne een punt te zetten achter de geschiedenis. Een handjevol nationalisten zal in Lviv met zwart-rode vlaggen protesteren tegen Poolse ‘imperialisten’. In Polen zullen bejaarden, afkomstig uit het huidige West-Oekraïne, gruwelverhalen ophalen over Oekraïense ’bandieten’. Maar de boodschap van de regeringen is duidelijk: het verleden mag niet langer het heden belasten.
Polen heeft zich het afgelopen jaar ontpopt tot voorvechter van Oekraïens lidmaatschap van de Europese Unie. Polen is – zoals de Poolse premier Marek Belka het afgelopen week uitdrukte – „een wandelend gewetensbezwaar” voor West-Europese landen die omwille van de goede relatie met Rusland liever zouden vergeten dat Oekraïne sinds een halfjaar de weg van democratie en vrije markt is ingeslagen.
Net als de Frans-Duitse verzoening de oprichting van de EEG mogelijk maakte en de Duits-Poolse verzoening de uitbreiding van de EU afgelopen jaar, zo is verdere uitbreiding naar het oosten alleen mogelijk als Polen en Oekraïne een streep zetten onder het wederzijdse bloedvergieten.
Dat bloedvergieten vond de afgelopen eeuw plaats in de marge van de wereldoorlogen en is daardoor in West-Europa weinig bekend. Lviv heette nog Lemberg en was nog de hoofdstad van de Oostenrijkse provincie Galicië, toen op 1 november 1918 Oekraïense eenheden de stad bezetten. Lviv was onmisbaar om hun droom, een onafhankelijke Oekraïne, te realiseren.
Daarbij kwamen ze onvermijdelijk in conflict met het Poolse streven om de achttiende-eeuwse Poolse republiek, inclusief Oekraïne, in ere te herstellen. De Poolse bevolking van Lemberg greep naar de wapens en won, omdat ze op eigen terrein vocht. De Oekraïners kwamen van het platteland en moesten vechten in een stad waar slechts 10 procent van de bevolking Oekraïens was.
De ‘verdediging van Lwow’ groeide uit tot een nationale mythe. Vooral omdat ruim een kwart van de 6000 gewapende inwoners van Lwow kinderen waren tussen de 13 en 18 jaar. De laatste rustplaats van deze ‘Orlat Lwowskich’, jonge adelaren van Lwow, groeide tijdens het interbellum uit tot een nationaal bedevaartsoord.
Na het stuklopen van een Pools-Oekraïense poging tot samenwerken, bleek de droom om het oude Polen te herstellen onmogelijk. De Poolse leider, maarschalk Jozef Pilsudski, koos eieren voor zijn geld en ondertekende in 1921 het verdrag van Riga, waarbij Oekraïne werd opgedeeld tussen Polen en de Sovjet-Unie. Het federalistische ideaal maakte spoedig plaats voor een Pools nationalisme dat de Oekraïense bevolking als binnenlandse vijand behandelde.
De aldus gezaaide animositeit kwam tot volle bloei tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Poolse ondergrondse leger en het Oekraïense opstandelingenleger bestreden elkaar op leven en dood, om vervolgens na de oorlog beide te worden vernietigd door de communisten.
De lijsten van leed dat moet worden vergeven zijn lang. De Polen willen dat Oekraïne verantwoordelijkheid neemt voor de ’slachting van Wolyn’, waarbij Oekraïense partizanen Poolse dorpen systematisch uitmoordden. Bovendien ontpopten veel Oekraïners zich tot handlangers van de Duitsers. West-Oekraïne leverde het regiment SS-Galizien. Honderden Oekraïners hielpen de SS in de concentratiekampen.
Deze zwarte bladzijden uit de eigen geschiedenis zijn moeilijk te verteren - zeker als de kritiek van Poolse zijde komt. Behalve de agressieve, vooroorlogse polonisatiepolitiek, leeft ook de zogeheten ’Akcja Wisla’ tot op de dag van vandaag voort. Bij deze etnische zuivering, kort na de Tweede Wereldoorlog, deporteerden de Poolse communisten de Oekraïense bevolking uit Zuid-Oost-Polen naar de voormalige Duitse gebieden in Noord-Polen.
Trouw, 24-06-2005