Barst
31st May 2005, 01:30
Buurtprotest / Niet in mijn achtertuin
Natuurlijk gunt iedereen verstandelijk gehandicapten en ex-prostituees een goede plek om te wonen en tbs'ers een tweede kans in het leven. Maar als het even kan, liever niet in zijn eigen straat.
De kantine van het splinternieuwe Marcanti College in de Amsterdamse wijk Westerpark, woensdagavond. Het is een drukte van belang, extra stoelen worden aangerukt. De gezichten in de zaal staan grimmig. De inzet: een speciaal kantoor van de sociale dienst gaat verkassen van de Herengracht naar deze buurt. Daklozen, zo'n zeventig per dag, komen daar straks langs voor hun uitkering en om hun postvakje leeg te halen.
Woedend zijn de omwonenden. De daklozen komen niet alleen langs, vrezen ze. Nee, die zetten hun doos gewoon in de buurt neer: wel zo makkelijk. Om nog maar te zwijgen van de ellende die ze met zich meebrengen. Dealers, kots, poep, scheldpartijen en agressie.
Aan wethouder Ahmed Aboutaleb de ondankbare taak de boze menigte uitleg te verschaffen. Dat er géén spuitomruil of methadonverstrekking komt, dat de toeloop alleen maar afneemt als de daklozen straks met een speciaal pasje hun geld overal in de stad uit de muur kunnen trekken, dat hij er alles aan gaat doen eventuele overlast te beperken, maar dat dit hoe dan ook best zal meevallen. Steeds luider praat hij, om het boegeroep te overstemmen.
De kwestie staat bepaald niet op zichzelf. Omwonenden in Venlo en Almere verzetten zich recent tegen de komst van tbs-voorzieningen in hun wijk. Actievoerders in de Rotterdamse wijk Katendrecht meldden eerder dit jaar 'de benzine al klaar te hebben staan', mocht er een woonproject voor ex-prostituees komen -waar de gemeente maar van heeft afgezien. En zelfs verstandelijk gehandicapten worden niet overal met open armen ontvangen. Een groep kopers van luxehuizen in Sittard protesteerde tegen de komst van een groep van 24 van hen naar de prestigieuze nieuwbouwwijk 't Hof Kollenberg.
,,De openheid van de samenleving wordt er niet groter op'', constateert Anton Westerlaken nuchter. ,,Die trend is al een tijdje gaande en verhardt zich.'' De voormalige voorman van het CNV is alweer ruim zes jaar voorzitter van de raad van bestuur van 's Heeren Loo Zorggroep, een grote instelling voor mensen met verstandelijke beperkingen. 's Heeren Loo stimuleert een groot deel van de bewoners van de grote, 'ouderwetse' instellingen te verhuizen naar kleinschalige woonvormen in gewone buurten. Daarom maakt Westerlaken zich zorgen over de toenemende weerstand vanuit de samenleving tegen het 'onbekende, onbeminde'.
Niet omdat het verzet zo massaal is. Er gaat juist heel veel goed. ,,Het aantal vrijwilligers dat voor ons wil werken, neemt alleen maar toe. Onze bewoners zijn actief in de kerk, ze hebben soms een betaalde baan. Een groep oudere bewoners uit onze instelling in Noordwijk woont in een verbouwde slagerij. Een van hen liep al snel elke ochtend om tien uur een rondje. Na drie maanden kreeg hij griep, zodat hij binnen moest blijven. Drie mensen in de buurt hebben toen gebeld waar hij bleef.''
Of neem de asielzoekerscentra, die doorgaans door de omwonenden met wantrouwen tegemoet worden gezien. De inwoners van het Groningse dorp Marum vinden het maar een saaie boel sinds het centrum vorig jaar dicht ging.
Dus waarom die zorgen? Omdat de incidenten een voorbode kunnen zijn van erger, vreest Westerlaken. ,,De Amerikaanse historicus James Kennedy omschrijft ons als een land met een groot verlangen naar consensus, maar ook een land dat razendsnel 'oude' denkbeelden overboord gooit en nieuwe principes massaal omarmt.'' Zie de jeugdzorg, zegt Westerlaken: ,,We hebben heel lang ingezet op preventie. Dat is in korte tijd verschoven naar repressie. Het kan niet hard en stevig genoeg zijn. Het CDA hoorde je voorheen amper over topbeloningen; nu zijn ze zowat aanvoerder op dat thema. Terwijl er feitelijk niets veranderd is.''
Harde dingen roepen, zelfs geácht worden dat te doen, hoort er volgens Westerlaken tegenwoordig bij. Zelf is hij er geen voorstander van. ,,Tot voor kort slikten mensen hun bezwaren tegen verstandelijk gehandicapten of verslaafden in de buurt nog weg, omdat dat zo hoorde. Maar als we niet oppassen, ontstaat een nieuwe consensus: dat het normaal is om je af te grendelen. Daarom moeten we de incidenten serieus nemen. Anders raakt het geaccepteerd dat omwonenden in verzet komen, claims indienen zelfs, als ze mensen in de buurt krijgen die ze niet willen.''
Wethouder Aboutaleb kan erover meepraten. ,,Ik heb 250 miljoen euro klaar liggen voor nieuwe scholen'', houdt hij de mensen in het Marcanti College voor. ,,Ik kan ze nergens bouwen. We worden tot aan de Raad van State kapot geprocedeerd door mensen die bang zijn voor overlast.''
Voor de daklozenvoorziening heeft de gemeente een andere strategie: geen inspraak. Dat kan voor zogeheten 'noodzakelijke voorzieningen'. Daar worden de Westerparkers alleen maar bozer van -dat ze kennelijk niks te vertellen hebben.
Dat zit de huizenkopers in Sittard ook zo dwars. Ze voelen zich bedrogen door de projectontwikkelaar, die hen vooraf niet heeft ingelicht over de groep verstandelijk gehandicapten. ,,Maar je gáát niet over wie er bij je in de straat een huis koopt of huurt'', zegt Westerlaken. ,,Natúúrlijk heb je daar geen invloed op. Je gaat kennismaken met je nieuwe buren, als je dat al doet. Dat is dan leuk of het valt tegen. Maar als een zorg aanbieder het koopt, komen er claims en condities op tafel.''
Claims die al niet meer als vanzelf worden weggewuifd, ervoer 's Heeren Loo. ,,Een gemeente waar we een nieuwe woonvorm hadden willen bouwen, zei tegen ons: jullie betalen eventuele planschade-claims van omwonenden. Zo'n gemeente erkent impliciet dat klagers een punt hebben. Dat verstandelijk gehandicapten een negatief effect hebben op de huizenprijzen is nooit bewezen. Het is een hardnekkig vooroordeel.''
Iedereen moet een plekje in de samenleving kunnen krijgen, maar not in my backyard -niet te dicht in de buurt? Westerlaken: ,,In dat opzicht onderscheiden verstandelijk gehandicapten en tbs'ers zich niet van spoorlijnen, wegen en hangplekken. Het moet er allemaal zijn, maar we willen er absoluut geen last van hebben.''
Wat tbs'ers betreft is die wens volkomen terecht, vindt Willem Boutkan, VVD-raadslid in Almere. De gemeenteraad ging onlangs akkoord met de vestiging van de tbs-kliniek Flevo Future in de Stripheldenbuurt, zeer tegen de zin van omwonenden én de VVD. ,,De kliniek wil dat de tbs'ers een omgeving horen en ruiken waar mensen wonen, omdat ze daar weer naartoe moeten'', zegt Boutkan. ,,Maar resocialiseren kan prima vanaf een industrieterrein. Dan kunnen ze wel met een busje gaan winkelen in het centrum. Laat dit duidelijk zijn: ze zitten daar niet voor hun zweetvoeten. Daar moeten we andere mensen niet mee opzadelen.''
Misschien komen de bezwaren van omwonenden voort uit de vrees dat bij eventuele problemen en overlast niet kordaat wordt ingegrepen? Westerlaken, zelf in een ver verleden politieman: ,,Uit het recente internetonderzoek '21 minuten' blijkt dat mensen een minimaal vertrouwen in de overheid hebben, en een maximale verwachting dat anderen hun problemen oplossen zodat ze rust en veiligheid hebben. Dat zegt iets over het eroderen van gemeenschappen. Het gaat niet alleen om politie-inzet. De overbuurman die een beetje op je huis let, bestaat niet meer. Daardoor voelen mensen zich onzeker. En als er dan iets onbekends op hen afkomt, neemt die onzekerheid alleen maar toe.''
Maar belangrijker is, denkt Westerlaken, de angst voor het onvolmaakte. ,,We zijn het vermogen kwijtgeraakt dingen een plek te geven die onze eigen onvolmaaktheid weerspiegelen. Het moet allemaal snel, volledig en honderd procent zijn. Ook tegen hospices is verzet, omdat mensen dan meer lijkauto's in de straat krijgen.''
Bij 's Heeren Loo merken ze de effecten van buurtprotesten zoals in Sittard. ,,Als we met onze bewoners en hun ouders praten over de overstap naar een kleinschalige woonvorm, merken we dat de aarzeling toeneemt. Ouders denken: waarom die harde, onzekere maatschappij in? Zie je wel dat de samenleving mijn kind niet wil? We hebben hier binnenshuis discussie over gehad en gezegd: we laten dit niet gebeuren. Onze bewoners zijn gewone mensen die recht hebben op de ontmoeting met anderen. Daar moeten we de omstandigheden voor scheppen. Dat is een inhoudelijke keuze over hoe mens en maatschappij zich tot elkaar verhouden.''
Op de informatie-avond in het Marcanti College wordt de vraag keer op keer gesteld: waarom moet de daklozenvoorziening in een woonwijk? Kan dat niet op een industrieterrein? Wethouder Aboutaleb probeert het uit te leggen: ,,Als je in een grote stad woont, moet je zorg dragen voor je kwetsbare groepen. Daar kunnen we niet voor weglopen.'' Slechts een enkeling is het met hem eens, zoals de buurtbewoner die lang met daklozen heeft gewerkt. Hij maakt zich niet zo'n zorgen over de komst van de nieuwe voorziening, maar des te meer over de actiebiljetten van zijn buren die hij nu op zijn deurmat vindt.
Trouw, 31-05-2005
Natuurlijk gunt iedereen verstandelijk gehandicapten en ex-prostituees een goede plek om te wonen en tbs'ers een tweede kans in het leven. Maar als het even kan, liever niet in zijn eigen straat.
De kantine van het splinternieuwe Marcanti College in de Amsterdamse wijk Westerpark, woensdagavond. Het is een drukte van belang, extra stoelen worden aangerukt. De gezichten in de zaal staan grimmig. De inzet: een speciaal kantoor van de sociale dienst gaat verkassen van de Herengracht naar deze buurt. Daklozen, zo'n zeventig per dag, komen daar straks langs voor hun uitkering en om hun postvakje leeg te halen.
Woedend zijn de omwonenden. De daklozen komen niet alleen langs, vrezen ze. Nee, die zetten hun doos gewoon in de buurt neer: wel zo makkelijk. Om nog maar te zwijgen van de ellende die ze met zich meebrengen. Dealers, kots, poep, scheldpartijen en agressie.
Aan wethouder Ahmed Aboutaleb de ondankbare taak de boze menigte uitleg te verschaffen. Dat er géén spuitomruil of methadonverstrekking komt, dat de toeloop alleen maar afneemt als de daklozen straks met een speciaal pasje hun geld overal in de stad uit de muur kunnen trekken, dat hij er alles aan gaat doen eventuele overlast te beperken, maar dat dit hoe dan ook best zal meevallen. Steeds luider praat hij, om het boegeroep te overstemmen.
De kwestie staat bepaald niet op zichzelf. Omwonenden in Venlo en Almere verzetten zich recent tegen de komst van tbs-voorzieningen in hun wijk. Actievoerders in de Rotterdamse wijk Katendrecht meldden eerder dit jaar 'de benzine al klaar te hebben staan', mocht er een woonproject voor ex-prostituees komen -waar de gemeente maar van heeft afgezien. En zelfs verstandelijk gehandicapten worden niet overal met open armen ontvangen. Een groep kopers van luxehuizen in Sittard protesteerde tegen de komst van een groep van 24 van hen naar de prestigieuze nieuwbouwwijk 't Hof Kollenberg.
,,De openheid van de samenleving wordt er niet groter op'', constateert Anton Westerlaken nuchter. ,,Die trend is al een tijdje gaande en verhardt zich.'' De voormalige voorman van het CNV is alweer ruim zes jaar voorzitter van de raad van bestuur van 's Heeren Loo Zorggroep, een grote instelling voor mensen met verstandelijke beperkingen. 's Heeren Loo stimuleert een groot deel van de bewoners van de grote, 'ouderwetse' instellingen te verhuizen naar kleinschalige woonvormen in gewone buurten. Daarom maakt Westerlaken zich zorgen over de toenemende weerstand vanuit de samenleving tegen het 'onbekende, onbeminde'.
Niet omdat het verzet zo massaal is. Er gaat juist heel veel goed. ,,Het aantal vrijwilligers dat voor ons wil werken, neemt alleen maar toe. Onze bewoners zijn actief in de kerk, ze hebben soms een betaalde baan. Een groep oudere bewoners uit onze instelling in Noordwijk woont in een verbouwde slagerij. Een van hen liep al snel elke ochtend om tien uur een rondje. Na drie maanden kreeg hij griep, zodat hij binnen moest blijven. Drie mensen in de buurt hebben toen gebeld waar hij bleef.''
Of neem de asielzoekerscentra, die doorgaans door de omwonenden met wantrouwen tegemoet worden gezien. De inwoners van het Groningse dorp Marum vinden het maar een saaie boel sinds het centrum vorig jaar dicht ging.
Dus waarom die zorgen? Omdat de incidenten een voorbode kunnen zijn van erger, vreest Westerlaken. ,,De Amerikaanse historicus James Kennedy omschrijft ons als een land met een groot verlangen naar consensus, maar ook een land dat razendsnel 'oude' denkbeelden overboord gooit en nieuwe principes massaal omarmt.'' Zie de jeugdzorg, zegt Westerlaken: ,,We hebben heel lang ingezet op preventie. Dat is in korte tijd verschoven naar repressie. Het kan niet hard en stevig genoeg zijn. Het CDA hoorde je voorheen amper over topbeloningen; nu zijn ze zowat aanvoerder op dat thema. Terwijl er feitelijk niets veranderd is.''
Harde dingen roepen, zelfs geácht worden dat te doen, hoort er volgens Westerlaken tegenwoordig bij. Zelf is hij er geen voorstander van. ,,Tot voor kort slikten mensen hun bezwaren tegen verstandelijk gehandicapten of verslaafden in de buurt nog weg, omdat dat zo hoorde. Maar als we niet oppassen, ontstaat een nieuwe consensus: dat het normaal is om je af te grendelen. Daarom moeten we de incidenten serieus nemen. Anders raakt het geaccepteerd dat omwonenden in verzet komen, claims indienen zelfs, als ze mensen in de buurt krijgen die ze niet willen.''
Wethouder Aboutaleb kan erover meepraten. ,,Ik heb 250 miljoen euro klaar liggen voor nieuwe scholen'', houdt hij de mensen in het Marcanti College voor. ,,Ik kan ze nergens bouwen. We worden tot aan de Raad van State kapot geprocedeerd door mensen die bang zijn voor overlast.''
Voor de daklozenvoorziening heeft de gemeente een andere strategie: geen inspraak. Dat kan voor zogeheten 'noodzakelijke voorzieningen'. Daar worden de Westerparkers alleen maar bozer van -dat ze kennelijk niks te vertellen hebben.
Dat zit de huizenkopers in Sittard ook zo dwars. Ze voelen zich bedrogen door de projectontwikkelaar, die hen vooraf niet heeft ingelicht over de groep verstandelijk gehandicapten. ,,Maar je gáát niet over wie er bij je in de straat een huis koopt of huurt'', zegt Westerlaken. ,,Natúúrlijk heb je daar geen invloed op. Je gaat kennismaken met je nieuwe buren, als je dat al doet. Dat is dan leuk of het valt tegen. Maar als een zorg aanbieder het koopt, komen er claims en condities op tafel.''
Claims die al niet meer als vanzelf worden weggewuifd, ervoer 's Heeren Loo. ,,Een gemeente waar we een nieuwe woonvorm hadden willen bouwen, zei tegen ons: jullie betalen eventuele planschade-claims van omwonenden. Zo'n gemeente erkent impliciet dat klagers een punt hebben. Dat verstandelijk gehandicapten een negatief effect hebben op de huizenprijzen is nooit bewezen. Het is een hardnekkig vooroordeel.''
Iedereen moet een plekje in de samenleving kunnen krijgen, maar not in my backyard -niet te dicht in de buurt? Westerlaken: ,,In dat opzicht onderscheiden verstandelijk gehandicapten en tbs'ers zich niet van spoorlijnen, wegen en hangplekken. Het moet er allemaal zijn, maar we willen er absoluut geen last van hebben.''
Wat tbs'ers betreft is die wens volkomen terecht, vindt Willem Boutkan, VVD-raadslid in Almere. De gemeenteraad ging onlangs akkoord met de vestiging van de tbs-kliniek Flevo Future in de Stripheldenbuurt, zeer tegen de zin van omwonenden én de VVD. ,,De kliniek wil dat de tbs'ers een omgeving horen en ruiken waar mensen wonen, omdat ze daar weer naartoe moeten'', zegt Boutkan. ,,Maar resocialiseren kan prima vanaf een industrieterrein. Dan kunnen ze wel met een busje gaan winkelen in het centrum. Laat dit duidelijk zijn: ze zitten daar niet voor hun zweetvoeten. Daar moeten we andere mensen niet mee opzadelen.''
Misschien komen de bezwaren van omwonenden voort uit de vrees dat bij eventuele problemen en overlast niet kordaat wordt ingegrepen? Westerlaken, zelf in een ver verleden politieman: ,,Uit het recente internetonderzoek '21 minuten' blijkt dat mensen een minimaal vertrouwen in de overheid hebben, en een maximale verwachting dat anderen hun problemen oplossen zodat ze rust en veiligheid hebben. Dat zegt iets over het eroderen van gemeenschappen. Het gaat niet alleen om politie-inzet. De overbuurman die een beetje op je huis let, bestaat niet meer. Daardoor voelen mensen zich onzeker. En als er dan iets onbekends op hen afkomt, neemt die onzekerheid alleen maar toe.''
Maar belangrijker is, denkt Westerlaken, de angst voor het onvolmaakte. ,,We zijn het vermogen kwijtgeraakt dingen een plek te geven die onze eigen onvolmaaktheid weerspiegelen. Het moet allemaal snel, volledig en honderd procent zijn. Ook tegen hospices is verzet, omdat mensen dan meer lijkauto's in de straat krijgen.''
Bij 's Heeren Loo merken ze de effecten van buurtprotesten zoals in Sittard. ,,Als we met onze bewoners en hun ouders praten over de overstap naar een kleinschalige woonvorm, merken we dat de aarzeling toeneemt. Ouders denken: waarom die harde, onzekere maatschappij in? Zie je wel dat de samenleving mijn kind niet wil? We hebben hier binnenshuis discussie over gehad en gezegd: we laten dit niet gebeuren. Onze bewoners zijn gewone mensen die recht hebben op de ontmoeting met anderen. Daar moeten we de omstandigheden voor scheppen. Dat is een inhoudelijke keuze over hoe mens en maatschappij zich tot elkaar verhouden.''
Op de informatie-avond in het Marcanti College wordt de vraag keer op keer gesteld: waarom moet de daklozenvoorziening in een woonwijk? Kan dat niet op een industrieterrein? Wethouder Aboutaleb probeert het uit te leggen: ,,Als je in een grote stad woont, moet je zorg dragen voor je kwetsbare groepen. Daar kunnen we niet voor weglopen.'' Slechts een enkeling is het met hem eens, zoals de buurtbewoner die lang met daklozen heeft gewerkt. Hij maakt zich niet zo'n zorgen over de komst van de nieuwe voorziening, maar des te meer over de actiebiljetten van zijn buren die hij nu op zijn deurmat vindt.
Trouw, 31-05-2005