Barst
19th May 2005, 16:30
Het Songfestival als poort tot de EU
Het Eurovisie Songfestival begon vijftig jaar geleden met het doel de creativiteit op muziekgebied te stimuleren. Het mondde uit in een aaneenschakeling van da-di-doe-liedjes. Nieuwkomers, uit Midden- en Oost-Europa, brengen nieuw elan.
Kiev ziet er vrolijk uit. Het is moeilijk voorstelbaar dat hier, op het Onafhankelijkheidsplein, nog maar een halfjaar geleden de bevolking dag en nacht, week in week uit, in de vrieskou stond om te protesteren tegen de verkiezingsfraude van het kabinet.
Nu wapperen aan de lantaarnpalen de groene vlaggen van het Eurovisie Songfestival. Over een week vindt de finale pas plaats, maar de bevolking viert al feest. Standjes waar limonade en snacks worden verkocht, staan als lange linten opgesteld, en voor het muziekpodium drommen honderden mensen samen.
Tussen de versnaperingen staan kramen met informatie over diverse landen in de Europese Unie. Alsof de stad wil zeggen: welkom songfestival, op naar de Europese Unie.
Dat Oekraïne dit jaar het songfestival mag organiseren, is voor de bevolking van Kiev niet minder dan de vervulling van een droom. Eindelijk een mogelijkheid het nog maar kort onafhankelijke land op de Europese kaart te zetten. Eindelijk laten zien dat Oekraïne meer is dan een herinnering aan de ramp met de kerncentrale van Tsjernobil. Toen zangeres Ruslana Oekraïne vorig jaar dan ook aan de eindzege hielp met een woeste dans, wild trommelgeroffel en weinig verhullende leren kleding, was de bevolking door het dolle heen.
Na de Oranjerevolutie heeft het festival zelfs nog aan betekenis gewonnen. Het protest was immers gericht tegen de op Rusland georiënteerde president Janoekovitsj. Toen deze het veld moest ruimen ten gunste van de Europa-gezinde Joesjtsjenko, was dat een overwinning voor de Europa-gezinden in het land.
,,We kunnen met het songfestival de bevolking laten zien waar ze het deze winter allemaal voor hebben gedaan'', zegt Svitlana Bazhanova trots. Zij is met haar 21 jaar een van de leden van het jonge team dat het festival organiseert, zoals ook de Oranjerevolutie door twintigers werd gedragen. ,,We hebben het festival het thema Awakening meegegeven. Dat woord geeft aan dat we een oud volk zijn, dat na de omwenteling aan een nieuw leven is begonnen.''
President Joesjtsjenko is dan ook groot voorstander van het festival. Hij heeft dan ook gedurende de festivalperiode de visumplicht voor EU-inwoners afgeschaft. Dat openlijke enthousiasme voor Europa is hem echter niet in dank afgenomen door zijn tegenstanders in het parlement. Het gekrakeel over de komst van het songfestival is zover opgelopen dat de directeur van de nationale televisie heeft opgeroepen de politiek tijdens het festival buiten de deur te houden.
De behoefte van landen om zich in Europa te profileren, speelde geen enkele rol toen vijftig jaar geleden het festival voor het eerst plaatsvond met zeven West-Europese landen. Het festival was simpelweg bedoeld om de productie van originele liedjes van hoge kwaliteit binnen de populaire muziek te stimuleren en om televisie te promoten. Door een internationale vergelijking zouden componisten en tekstschrijvers worden aangemoedigd om nog beter werk te leveren.
Willem van Beusekom, directeur van de omroep NPS maar ook al bijna dertig jaar commentator van het festival, heeft de gehele ontwikkeling van het festival meegemaakt. ,,De aard van de wedstrijd is in de loop der tijd nogal veranderd.
In de jaren zeventig was het een hitfabriek, denk aan 'Waterloo' van Abba. De liedjes ontketenden nieuwe wegen in de popmuziek, precies zoals het festival was bedoeld. De muziekindustrie volgde de ontwikkelingen dan ook nauwlettend. Maar in de jaren tachtig verdween dat vernieuwende en kwam er meer aandacht voor de buitenkant, voor de dansjes en zo. De televisieregistratie van het festival werd ook steeds meer een complete show, in plaats van een opeenvolging van liedjes.''
Nog weer tien jaar later, in de loop van de jaren negentig, werd het repertoire breder doordat meer landen uit Midden- en Oost-Europa aan het festival gingen meedoen. Van Beusekom: ,,Je hoort daardoor steeds vaker etnische invloeden in de muziek. Dat is dit jaar wel heel sterk aanwezig. Dat komt ongetwijfeld omdat Ruslana vorig jaar met een etnisch getint nummer won. Andere landen hopen dat het telestemmend publiek voor eenzelfde soort nummer zal vallen als het jaar ervoor en hebben vergelijkbare liedjes ingestuurd. Je ziet dus nogal wat van die grote trommels die Ruslana vorig jaar ook had.''
Een van die liedjes met een traditioneel sausje is afkomstig uit Hongarije: 'Nox', een inzending die wordt gezien als een van de kanshebbers om het festival te winnen. En dat terwijl Hongarije voor het eerst sinds zeven jaar weer aan het festival meedoet. ,,De publieke omroep heeft weinig geld en de bijdrage die moet worden betaald om mee te doen is hoog'', zo verklaart Marta Rapai van de Hongaarse MTV de lange afwezigheid. ,,Maar als zelfs de armlastige publieke omroep van Albanië het voor elkaar krijgt om deel te nemen, dan moeten wij dat ook kunnen. Bovendien, Hongarije is onderdeel van Europa en dat willen we laten zien.''
Bulgarije, een andere nieuwkomer dit jaar, heeft dezelfde motivatie. ,,Over twee jaar worden we lid van de Europese Unie en daar kijken we erg naar uit. Daarom zijn we erg blij dat we kunnen meedoen met dit festival. Zo maken we alvast deel uit van Europa'', zegt een woordvoerder van de Bulgaarse delegatie.
Van Beusekom ziet de combinatie van popmuziek en folklore als het zoveelste songfestivaltrendje, maar Ilkka Takasranta, hoofd amusement van de Finse publieke omroep, denkt er anders over. ,,Die muziek is het songfestival binnengekomen door de komst van Midden- en Oost-Europese landen. Ze brengen het zo over het voetlicht dat ze bij Europa willen horen, uiteindelijk bij de Europese Unie, zonder verlies van eigen identiteit. Niet voor niets willen er steeds meer landen meedoen, om diezelfde reden. Het mooie hiervan is dat de muzikale creativiteit terugkeert in het festival. Het maakt het songfestival weer interessant.''
En de liedjes uit Oost-Europese landen vallen ook bij het grote publiek in de smaak. In 2001 won Estland het festival, gevolgd door Letland in 2002, Turkije in 2003 en Oekraïne volgde in 2004. Tekenend voor al die landen is de grote inzet waarmee zij zich in het songfestival stortten. Wit-Rusland, buurland van Oekraïne en geïnspireerd door wat daar het afgelopen jaar is gebeurd, voert dit jaar met zangeres Angelica een opvallende campagne. Journalisten werden afgelopen week bedolven onder de folders, persberichten en gratis cd's. Turkije legde de songfestivalgasten vorig jaar in de watten met een banket voor duizenden en een gigantisch vuurwerk aan de oever van de Bosporus. Boodschap: we zijn klaar voor de Europese Unie.
Intussen beginnen de publieke omroepen in westerse landen zich achter de oren te krabben. In landen als Finland en Groot-Brittannië is de belangstelling voor het festival teruggelopen. Zij missen de energie om wat van het festival te maken, zoals de Oost-Europese landen doen, gedreven door de Europese eenwording. ,,Wij zijn al zo lang onderdeel van Europa, daar lopen we niet warm voor'', zegt Talasranta van de Finse televisie. ,,Wat de motivatie wel zou terugbrengen, is een overwinning.'' Een geluid dat ook ook Groot-Brittannië wordt gehoord. Talasranta legt uit: ,,De kans op een overwinning door een West-Europees land is met de komst van talrijke nieuwe landen kleiner geworden. En dat zit landen in West-Europa, die al zoveel langer meedoen en ook regelmatig gewonnen hebben, niet helemaal lekker. Maar we moeten eerlijk zijn. Het songfestival is uiteindelijk gewoon een wedstrijd. Als onze liedjes niet goed genoeg zijn, winnen we niet.''
Van Beusekom is niet bevreesd dat het songfestival uiteindelijk een zachte dood zal sterven door gebrek aan belangstelling. De commentator gaat elk jaar een ruime week onder in het festival, bezoekt de camera repetities van de artiesten en woont de persconferenties bij die daarna worden gehouden. Dit als voorbereiding op de halve finale en de finale waarin hij, tegenwoordig samen met Cornald Maas, het commentaar op de achtergrond verzorgt. Van Beusekom: ,,Het blijft een gouden concept: nieuwe liedjes, gekoppeld aan een wedstrijd. Als er geen wedstrijd was verbonden aan die aaneenrijging van onbekende artiesten van nog minder bekende liedjes, keek er niemand. Maar zoals het nu is, kan het songfestival nog zeker vijftig jaar mee.''
Trouw, 19-05-2005
Het Eurovisie Songfestival begon vijftig jaar geleden met het doel de creativiteit op muziekgebied te stimuleren. Het mondde uit in een aaneenschakeling van da-di-doe-liedjes. Nieuwkomers, uit Midden- en Oost-Europa, brengen nieuw elan.
Kiev ziet er vrolijk uit. Het is moeilijk voorstelbaar dat hier, op het Onafhankelijkheidsplein, nog maar een halfjaar geleden de bevolking dag en nacht, week in week uit, in de vrieskou stond om te protesteren tegen de verkiezingsfraude van het kabinet.
Nu wapperen aan de lantaarnpalen de groene vlaggen van het Eurovisie Songfestival. Over een week vindt de finale pas plaats, maar de bevolking viert al feest. Standjes waar limonade en snacks worden verkocht, staan als lange linten opgesteld, en voor het muziekpodium drommen honderden mensen samen.
Tussen de versnaperingen staan kramen met informatie over diverse landen in de Europese Unie. Alsof de stad wil zeggen: welkom songfestival, op naar de Europese Unie.
Dat Oekraïne dit jaar het songfestival mag organiseren, is voor de bevolking van Kiev niet minder dan de vervulling van een droom. Eindelijk een mogelijkheid het nog maar kort onafhankelijke land op de Europese kaart te zetten. Eindelijk laten zien dat Oekraïne meer is dan een herinnering aan de ramp met de kerncentrale van Tsjernobil. Toen zangeres Ruslana Oekraïne vorig jaar dan ook aan de eindzege hielp met een woeste dans, wild trommelgeroffel en weinig verhullende leren kleding, was de bevolking door het dolle heen.
Na de Oranjerevolutie heeft het festival zelfs nog aan betekenis gewonnen. Het protest was immers gericht tegen de op Rusland georiënteerde president Janoekovitsj. Toen deze het veld moest ruimen ten gunste van de Europa-gezinde Joesjtsjenko, was dat een overwinning voor de Europa-gezinden in het land.
,,We kunnen met het songfestival de bevolking laten zien waar ze het deze winter allemaal voor hebben gedaan'', zegt Svitlana Bazhanova trots. Zij is met haar 21 jaar een van de leden van het jonge team dat het festival organiseert, zoals ook de Oranjerevolutie door twintigers werd gedragen. ,,We hebben het festival het thema Awakening meegegeven. Dat woord geeft aan dat we een oud volk zijn, dat na de omwenteling aan een nieuw leven is begonnen.''
President Joesjtsjenko is dan ook groot voorstander van het festival. Hij heeft dan ook gedurende de festivalperiode de visumplicht voor EU-inwoners afgeschaft. Dat openlijke enthousiasme voor Europa is hem echter niet in dank afgenomen door zijn tegenstanders in het parlement. Het gekrakeel over de komst van het songfestival is zover opgelopen dat de directeur van de nationale televisie heeft opgeroepen de politiek tijdens het festival buiten de deur te houden.
De behoefte van landen om zich in Europa te profileren, speelde geen enkele rol toen vijftig jaar geleden het festival voor het eerst plaatsvond met zeven West-Europese landen. Het festival was simpelweg bedoeld om de productie van originele liedjes van hoge kwaliteit binnen de populaire muziek te stimuleren en om televisie te promoten. Door een internationale vergelijking zouden componisten en tekstschrijvers worden aangemoedigd om nog beter werk te leveren.
Willem van Beusekom, directeur van de omroep NPS maar ook al bijna dertig jaar commentator van het festival, heeft de gehele ontwikkeling van het festival meegemaakt. ,,De aard van de wedstrijd is in de loop der tijd nogal veranderd.
In de jaren zeventig was het een hitfabriek, denk aan 'Waterloo' van Abba. De liedjes ontketenden nieuwe wegen in de popmuziek, precies zoals het festival was bedoeld. De muziekindustrie volgde de ontwikkelingen dan ook nauwlettend. Maar in de jaren tachtig verdween dat vernieuwende en kwam er meer aandacht voor de buitenkant, voor de dansjes en zo. De televisieregistratie van het festival werd ook steeds meer een complete show, in plaats van een opeenvolging van liedjes.''
Nog weer tien jaar later, in de loop van de jaren negentig, werd het repertoire breder doordat meer landen uit Midden- en Oost-Europa aan het festival gingen meedoen. Van Beusekom: ,,Je hoort daardoor steeds vaker etnische invloeden in de muziek. Dat is dit jaar wel heel sterk aanwezig. Dat komt ongetwijfeld omdat Ruslana vorig jaar met een etnisch getint nummer won. Andere landen hopen dat het telestemmend publiek voor eenzelfde soort nummer zal vallen als het jaar ervoor en hebben vergelijkbare liedjes ingestuurd. Je ziet dus nogal wat van die grote trommels die Ruslana vorig jaar ook had.''
Een van die liedjes met een traditioneel sausje is afkomstig uit Hongarije: 'Nox', een inzending die wordt gezien als een van de kanshebbers om het festival te winnen. En dat terwijl Hongarije voor het eerst sinds zeven jaar weer aan het festival meedoet. ,,De publieke omroep heeft weinig geld en de bijdrage die moet worden betaald om mee te doen is hoog'', zo verklaart Marta Rapai van de Hongaarse MTV de lange afwezigheid. ,,Maar als zelfs de armlastige publieke omroep van Albanië het voor elkaar krijgt om deel te nemen, dan moeten wij dat ook kunnen. Bovendien, Hongarije is onderdeel van Europa en dat willen we laten zien.''
Bulgarije, een andere nieuwkomer dit jaar, heeft dezelfde motivatie. ,,Over twee jaar worden we lid van de Europese Unie en daar kijken we erg naar uit. Daarom zijn we erg blij dat we kunnen meedoen met dit festival. Zo maken we alvast deel uit van Europa'', zegt een woordvoerder van de Bulgaarse delegatie.
Van Beusekom ziet de combinatie van popmuziek en folklore als het zoveelste songfestivaltrendje, maar Ilkka Takasranta, hoofd amusement van de Finse publieke omroep, denkt er anders over. ,,Die muziek is het songfestival binnengekomen door de komst van Midden- en Oost-Europese landen. Ze brengen het zo over het voetlicht dat ze bij Europa willen horen, uiteindelijk bij de Europese Unie, zonder verlies van eigen identiteit. Niet voor niets willen er steeds meer landen meedoen, om diezelfde reden. Het mooie hiervan is dat de muzikale creativiteit terugkeert in het festival. Het maakt het songfestival weer interessant.''
En de liedjes uit Oost-Europese landen vallen ook bij het grote publiek in de smaak. In 2001 won Estland het festival, gevolgd door Letland in 2002, Turkije in 2003 en Oekraïne volgde in 2004. Tekenend voor al die landen is de grote inzet waarmee zij zich in het songfestival stortten. Wit-Rusland, buurland van Oekraïne en geïnspireerd door wat daar het afgelopen jaar is gebeurd, voert dit jaar met zangeres Angelica een opvallende campagne. Journalisten werden afgelopen week bedolven onder de folders, persberichten en gratis cd's. Turkije legde de songfestivalgasten vorig jaar in de watten met een banket voor duizenden en een gigantisch vuurwerk aan de oever van de Bosporus. Boodschap: we zijn klaar voor de Europese Unie.
Intussen beginnen de publieke omroepen in westerse landen zich achter de oren te krabben. In landen als Finland en Groot-Brittannië is de belangstelling voor het festival teruggelopen. Zij missen de energie om wat van het festival te maken, zoals de Oost-Europese landen doen, gedreven door de Europese eenwording. ,,Wij zijn al zo lang onderdeel van Europa, daar lopen we niet warm voor'', zegt Talasranta van de Finse televisie. ,,Wat de motivatie wel zou terugbrengen, is een overwinning.'' Een geluid dat ook ook Groot-Brittannië wordt gehoord. Talasranta legt uit: ,,De kans op een overwinning door een West-Europees land is met de komst van talrijke nieuwe landen kleiner geworden. En dat zit landen in West-Europa, die al zoveel langer meedoen en ook regelmatig gewonnen hebben, niet helemaal lekker. Maar we moeten eerlijk zijn. Het songfestival is uiteindelijk gewoon een wedstrijd. Als onze liedjes niet goed genoeg zijn, winnen we niet.''
Van Beusekom is niet bevreesd dat het songfestival uiteindelijk een zachte dood zal sterven door gebrek aan belangstelling. De commentator gaat elk jaar een ruime week onder in het festival, bezoekt de camera repetities van de artiesten en woont de persconferenties bij die daarna worden gehouden. Dit als voorbereiding op de halve finale en de finale waarin hij, tegenwoordig samen met Cornald Maas, het commentaar op de achtergrond verzorgt. Van Beusekom: ,,Het blijft een gouden concept: nieuwe liedjes, gekoppeld aan een wedstrijd. Als er geen wedstrijd was verbonden aan die aaneenrijging van onbekende artiesten van nog minder bekende liedjes, keek er niemand. Maar zoals het nu is, kan het songfestival nog zeker vijftig jaar mee.''
Trouw, 19-05-2005