België beste land voor wetenschappelijk onderzoek

[Barst]

België beste land voor wetenschappelijk onderzoek


GENT - (Belga) De lezers van het Amerikaanse wetenschappelijke tijdschrift The Scientist beschouwen België als het beste land om aan wetenschappelijk onderzoek te doen. Dat blijkt uit een internetenquête van het blad, waarbij zijn lezers gevraagd werd hoe zij hun onderzoekscentra ervaren.


Het is de eerste keer in de geschiedenis dat ons land op één staat in de ranking van "Best Countries for Academic Research". In de lijst wordt ons land gevolgd door de Verenigde Staten en Canada. Vorig jaar stond België nog op de vijfde plaats. Uit het onderzoek van The Scientist blijkt ook dat de universiteit van Gent (UGent) blijft behoren tot de beste wetenschappelijke werkomgevingen voor academici in Europa. De Gentse universiteit staat op de zesde plaats in de lijst van niet-Amerikaanse "Best places to work in Academia 2007" en is tegelijk de enige Belgische universiteit in de top 10. Op Europees niveau staat de UGent op de vierde plaats. Er dient wel opgemerkt te worden dat The Scientist voornamelijk "life scientists" onder zijn lezerspubliek telt, actief in biomedische wetenschappen, biotechnologie en medische biologie.


Blog DS, 08-11-2007 (TIP)

[Barst]

K.U.Leuven stijgt fors op wereldranking universiteiten


In de jaarlijkse THES-QS World University Rankings is de K.U.Leuven fors vooruitgegaan van de 96ste naar de 61ste plaats. Harvard, Cambridge, Oxford en Yale behouden de eerste vier plaatsen. De Leuvense universiteit is de enige Belgische in de top-100. De UCL staat op de 123ste plaats en Gent op nummer 124. Binnen Europa staat de K.U.Leuven als 15de gerangschikt, zo meldt de Leuvense universiteit donderdag.


De ranking wordt samengesteld door het bureau Quacquarelli Symonds uit Londen en hanteert criteria zoals een enquête onder 2.300 academici over de wetenschappelijke kwaliteit van de universiteiten, het aantal citaten van onderzoekers in wetenschappelijke publicaties en de verhouding van het aantal academici tegenover het aantal studenten.

Onderzoekscoördinator Paul De Boeck van de K.U.Leuven is blij met de vooruitgang op de prestigieuze lijst, maar stelt een wat ambivalente houding te hebben ten aanzien van de ranking. "De gegevens die ze hanteren, zijn niet altijd correct. Ook over de gehanteerde criteria zelf valt een en ander te zeggen", aldus De Boeck. Naargelang de ranking scoort de K.U.Leuven binnen Europa immers tussen de 5de en de 35ste plaats.

In een commentaar op het feit dat de Gentse Universiteit zopas de 6de plaats behaalde in de niet-VS-lijst van "Best Places to Work in Academia" en als enige Belgische unif voorkwam op de lijst, wijst De Boeck erop dat de KUL vorig jaar eerst eindigde, maar dat wegens de beperkte waarde stilhield.


Blog DM, 08/11/07

[Steven Willemsens]

Hersenvlucht naar Vlaanderen

Vlaams minister van Wetenschap Fientje Moerman peilde tijdens een bezoek aan een gerenommeerde Amerikaanse universiteit de mogelijkheden om topwetenschappers naar Vlaanderen te halen.


De Vlaamse hoogleraar Pattie Maes runt aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in het Amerikaanse Boston de Ambient Intelligence Group. In een ruimte die meer weg heeft van een lounge dan van een klassiek universiteitslaboratorium zoekt ze met haar studenten naar bruggen tussen de fysieke en de digitale wereld.

Je bent geïnteresseerd in een boek dat je bij de tandarts ziet liggen? Via de digitale streepjescode op het boek en je gsm kun je het meteen bestellen. Zo gaan producten op den duur zichzelf verkopen. 'In feite is de basis van mijn werk het filteren van de wilde ideeën van mijn studenten', vertelt Maes tijdens een rondleiding in haar laboratorium. 'Het is voornamelijk mijn rol in te schatten welk idee wetenschappelijk potentieel heeft en welk niet.' Ze heeft er geen moeite mee te bekennen dat het grootste deel van haar werk gesponsord wordt door de industrie, zoals de supermarktketen Wal-Mart. Sommige bedrijven hebben zelfs een vaste medewerker met een eigen kantoortje in het laboratorium. Waarmee Maes zich onderscheidt van de doorsneeonderzoeker, die overheidsinstanties moet afschuimen op zoek naar kredieten voor zijn of haar werk.

Het bezoek aan het laboratorium van Maes en haar collega's leek soms wel een wandeling door de toekomst. Ringen met een sensor die je waarschuwt als je in het warenhuis een product passeert dat je nodig hebt. Een borstel waarmee je je muur kunt schilderen met een patroon dat je zelf met je borstel bepaalt, zoals het gezicht van je kinderen. En een sensor die meteen informatie geeft over de lichaamstaal (en de emoties) van de persoon die je tegenover je hebt.

'Dat lijkt me zo gevaarlijk', zuchtte Vlaams minister van Economie, Wetenschap en Innovatie Fientje Moerman (VLD), op bezoek in Boston. 'Stel je voor dat een figuur als Slangen zo'n sensor in handen krijgt.' Waarmee ze communicatieman Noël Slangen bedoelde, virtueel voorzitter van de VLD.

Moerman bezocht het MIT om Vlaanderen te promoten als een mekka van wetenschap, in de hoop goede wetenschappers aan te trekken voor onze onderzoeksinstellingen. 'Wetenschappers moeten reizen', vindt ze. 'Onze universiteiten getuigen nog altijd van een veel te star provincialisme. Liefst 60 tot 70 procent van onze hoogleraren heeft nooit zijn of haar universiteit verlaten. Ze werden prof aan de instelling waar ze zijn afgestudeerd. Ik wil echt inspanningen leveren om de academische mobiliteit te bevorderen. Af en toe eens veranderen stimuleert de creativiteit.'

VERMEENDE LEEGLOOP
Op een jobbeurs in de sportzaal van de (bescheiden) basketbalploeg MIT Engineers stelden alle Vlaamse universiteiten (behalve de VUB) zich voor aan het lokale publiek. Dat had evenwel duidelijk meer belangstelling voor financiële instellingen als de Deutsche Bank, en voor bedrijven als Agfa-Gevaert. Slechts een beperkt aantal Europese studenten bood zich aan bij onze onderzoeksinstellingen. Mensen wier opdracht aan het MIT ten einde loopt en die zoeken naar werk dichter bij huis - bijna 40 procent van de studenten aan het MIT zijn Europeanen.

'Het is de eerste keer dat we dit doen, en we zullen lessen trekken uit dit initiatief', zei minister Moerman. 'Maar het signaal is duidelijk: onze universiteiten en onderzoeksinstituten moeten zich ook naar buiten toe profileren om te trachten interessante mensen aan te trekken.'

Er was de voorbije weken in internationale media, zoals de Financial Times, veel te doen over een vermeende leegloop van de Verenigde Staten (VS). Belangrijke vorsers, onder meer op het gebied van stamcelonderzoek, zouden het land verlaten en hun heil zoeken in Europa en Australië. Dat zou een gevolg zijn van het beleid van de huidige Amerikaanse regering, die steeds meer geld pompt in defensieonderzoek en ook nog eens moeilijk doet over de ethische aspecten verbonden aan het onderzoek van stamcellen en embryo's. Rond stamcellen groeit een echte wetenschappelijke hype: waarnemers beschouwen ze als de heilige graal van de geneeskunde, omdat ze kunnen uitgroeien tot eender welke andere lichaamscel en op die manier veel nuttige toepassingen kunnen opleveren.

'We panikeren niet', stelde in Boston Charles Wessner van de Amerikaanse Nationale Onderzoeksraad. 'We zien alleen dat een aantal Europese universiteiten met veel geld zwaaien om onze toponderzoekers te lokken. Het spreekt voor zich dat sommigen daarop ingaan, want dan hoeven ze zich de volgende jaren niet meer bezig te houden met het schrijven van projectvoorstellen voor kredietaanvragen. Maar Europa heeft ook zijn problemen. Denk maar aan de weerstand tegen het gebruik van genetisch gewijzigde organismen die in de VS niet bestaat. Dat heeft ook zijn invloed op de spreiding van het biotechnologisch onderzoek.'

Twee jaar geleden lokte Moerman voor veel geld de veelbelovende Vlaamse stamcelonderzoekster Catherine Verfaillie terug naar België (hoewel ze toch een voet in huis hield aan de universiteit van Minnesota waar ze haar stamcelwerk startte). Dit jaar moet de tweede stap komen in dat Vlaamse terugkeerproject, dat de naam Odysseus meekreeg.

Er werden in dat kader meer dan honderd aanvragen ingediend, voor een royaal krediet om vijf jaar in België als wetenschapper aan de slag te kunnen. Er zijn nu nog zes personen in de running, onder wie een Nederlandse filosoof en een Vlaamse biotechnoloog die nu aan het MIT werkt.

Nederlandssprekende mensen dus, wat Moerman een doorn in het oog is: 'Ik wil dringend onze wetten zo veranderen dat we aanvragen om met Vlaams geld in Vlaanderen te komen werken, in een andere taal dan het Nederlands kunnen doen. Hoe kunnen we goede buitenlandse wetenschappers aantrekken als ze hun projectaanvraag voor, bijvoorbeeld, het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek alleen in het Nederlands kunnen indienen? Waardoor het Fonds zelf alleen Belgische of Nederlandse experts ter evaluatie kan inhuren, en dat zijn niet noodzakelijk de beste. Ze komen we er nooit. Het Fonds moet trouwens dringend gereorganiseerd worden. We moeten weg van de vastgeroeste commissies die al jaren de mandaten gewoon onder elkaar verdelen, gestuurd door de vertegenwoordigers van de universiteitsrectoren die er zitting in hebben. We moeten naar een systeem dat louter op basis van kwaliteit oordeelt, en niet op basis van een handeltje rond geven en nemen. De beste wetenschappers moeten prioriteit krijgen.'

BUREAUCRATISCHE LIJDENSWEG
Ook de Europese Commissie deed in Boston haar best om indruk te maken op Amerikaanse onderzoekers. Maar een voordracht van haar vertegenwoordiger Isi Saragossi (een in Congo geboren man met de Belgische nationaliteit), als inleiding op een debat over wetenschappelijke jobs, illustreerde perfect het belangrijkste euvel voor de Commissie: wie bij haar een kredietaanvraag indient, ondergaat een bureaucratische lijdensweg, en dat zou nogal wat Amerikaanse toppers afschrikken.

'We kunnen elk jaar niet meer dan tien procent van de aanvragen financieren', counterde Saragossi de kritiek. 'Misschien moeten we nog meer bureaucratie invoeren, om een echt filtereffect te creëren. Want we hebben niet het gevoel dat we minder aanvragen binnenkrijgen. En het werk dat we financieren is allemaal van de hoogste kwaliteit.'

Maar hij maakte niet veel indruk met zijn weerwerk. Bureaucratische eenvoud wordt een troef in de strijd tussen Europa en Amerika om de beste wetenschappers. Een belangrijke competitie, want de beste wetenschappers bieden de meeste kansen op interessante spin-offs en dus op werkgelegenheid en inkomsten.

' In Amerika is het allemaal véél doorzichtiger', stelt directeur Jo Bury van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie, dat onderzoekers van veertig verschillende nationaliteiten huisvest. 'Het systeem is er simpel. Je wordt puur op je wetenschappelijke kwaliteiten beoordeeld. De Europese Commissie maakt het extra moeilijk door allerhande niet-wetenschappelijke parameters in te voeren, zoals de verplichting tot samenwerking over de landsgrenzen heen. Maar dat maakt een project niet noodzakelijk beter.'

Het is altijd hectisch, zo'n officiële missie. Een uurtje tijd om te douchen na een lange vlucht, en meteen de eerste meeting, gevolgd door de eerste receptie en het eerste diner. En vervolgens de officiële bezoeken. Geen rustpunten om eens van de koude te genieten - in Boston vroor het zo hard dat zelfs de rivier die door de stad loopt dichtgevroren was.

Minister Moerman ging er niet alleen op zoek naar goede wetenschappers, ook naar goede bedrijven. Wetenschap en innovatie gaan voor haar hand in hand. Wetenschap moet tot ondernemen kunnen leiden, ook in Vlaanderen. 'Goede spin-offs trekken grote bedrijven aan en zorgen zo voor heel wat werkgelegenheid', zegt VIB-directeur Bury. 'Bedrijven als Plant Genetic Systems, Cropdesign en Devgen uit het Gentse bedrijvenpark lokten respectievelijk de reuzen Bayer, BASF en Monsanto.'

Rond het MIT liggen meer dan 150 biotechnologiebedrijven, die allemaal als een spin-off van academisch onderzoek zijn gestart. Terwijl de universiteitsgebouwen een wat verwaarloosde indruk geven en de laboratoria rommelig lijken, hebben de bedrijven ook zorg voor hun uitstraling. Het hoofdgebouw van de biotechnologiereus Genzyme, zegt de Schotse gastheer Mark Bamforth, reflecteert de focus op innovatie: een daktuin om regenwater te verzamelen, verwarming door de stoom van een nabijgelegen kleine centrale, zonnepanelen en filters om licht en warmte optimaal te verdelen, doorzichtige kantoorruimtes die de sfeer van een grote gemeenschap creëren.

Genzyme heeft een vestiging in Geel, waar een middel wordt gemaakt om de ziekte van Pompe te behandelen, een zeldzame spierziekte die de patiënt veroordeelt tot een beperkt bestaan in een rolstoel. Met het nieuwe middel van Genzyme kunnen ze een normaal leven leiden. Het middel is wel peperduur, kost per patiënt en per jaar tussen 200.000 en 300.000 euro, en biedt geen definitieve genezing - de patiënt moet het dus blijven gebruiken. Toch kan de helft van de 23 Belgische patiënten die aan de ziekte lijden behandeld worden, dankzij een solidariteitsfonds opgezet in het kader van het federale ministerie van Volksgezondheid, maar los van de klassieke terugbetalingssystemen.

Wat de vraag doet rijzen of deze tegemoetkoming niet beschouwd kan worden als een vorm van overheidssteun aan een bedrijf.

BEDRIJF VAN EEN STUDENT
Minister Moerman liet op het hoofdkwartier van Genzyme in Boston alvast geen kansen liggen om de toplui te overtuigen van het gunstige investeringsklimaat in Vlaanderen: belastingverlagingen voor het aantrekken van goede wetenschappers én voor het invoeren van ploegenarbeid. Mogelijkheden waarvan ze in Boston niet op de hoogte waren, ondanks de belangrijke vestiging in Geel.

Genzyme begon twintig jaar geleden als een gok van enkele jonge mannen met een briljant idee. In sommige departementen van het MIT zou de helft van de hoogleraren een eigen bedrijf hebben. Moerman hoorde in Boston het verhaal van een doctoraalstudent die nog voor hij zijn studie voltooid had, een bedrijf oprichtte dat drie miljoen dollar van het Amerikaanse ministerie van Defensie kreeg om een handschoen te vervolmaken die rechtstreeks signalen naar een computer stuurt. Nuttig voor het opvolgen van informatie vergaard door soldaten op het terrein. De jongeman gaf zijn baan als bedrijfsleider (tijdelijk) op om zijn studie af te maken.

'We zitten soms wat in de knoop met een regel van voormalig Vlaams minister-president Luc Van den Brande (CD&V), die alle onderzoek verbiedt dat zelfs maar van ver een militaire toepassing kan hebben', vertelde Moerman. 'Die regel zou dringend versoepeld moeten worden, want hij sluit veel te veel mogelijkheden voor goed onderzoek en goede toepassingen uit.'

Moerman was ook sterk geïnteresseerd in de Amerikaanse ervaringen met durfkapitaal. 'Uit de contacten die we gehad hebben, blijkt duidelijk dat voor veel ondernemers geld niet het prioritaire doel is, maar wel het investeren in een economie', licht ze toe. Maar grote bedrijven kijken steeds langer de kat uit de boom en investeren pas in een spin-off als blijkt dat de kans op een doorbraak reëel is. Zonder durfkapitalisten zouden de meeste scheuten niet meer uit de grond raken. 'In die zin moeten we niet bang zijn om als overheid in veelbelovende bedrijven te investeren', besluit Moerman. 'Het kan voor zo'n bedrijf het verschil maken tussen mislukking en succes.'

DOOR DIRK DRAULANS





Knack - 14-02-2007

[jonas.de.ceulaer]

De lezers van het Amerikaanse wetenschappelijke tijdschrift The Scientist beschouwen België als het beste land om aan wetenschappelijk onderzoek te doen? Wow, wat een eer. Ik heb altijd wel geweten dat België op wetenschappelijk vlak meedraait met de top, maar dat België het beste land zou zijn om aan wetenschappelijk onderzoek te doen? Dat had ik niet verwacht. Ik weet wel dat bijvoorbeeld de labo’s hier in België soms met baanbrekend onderzoek bezig zijn. En dat bijvoorbeeld de KU Leuven mee onderzoek doet naar bepaalde vaccins. Misschien gaan nu veel studenten zin krijgen om een wetenschappelijke richting te doen. Althans dat hoop ik ook een beetje. Ik vind dat we er alles aan moeten doen om dit in stand te houden. De mensen moeten inzien dat wetenschap eigenlijk iets heel interessant is. Ik heb eens gelezen dat er veel succesvolle Belgische wetenschappers nu werken in het buitenland, maar dat de overheid geld gaat opzij zetten om hen terug te halen en te financieren. Ah ja, we mogen onze wetenschappelijke talenten niet laten ontsnappen. Anders zou ons imago van beste land voor wetenschappelijk onderzoek kunnen wegsmelten als sneeuw voor de zon. Ik hoop echt dat België mee mag blijven draaien aan de top. En België heeft heel wat goede wetenschappers. In het verleden heeft De Duve, een Belg, zelfs eens de Nobelprijs gekregen naar aanleiding van zijn onderzoek i.v.m. de lysosomen in de cellen.