Barst
11th August 2007, 17:13
'Ik schaam me ervoor dat ik links ben'
Joost Zwagerman. De schaamte voor links. Pamflet. Querido, 63 pagina's.
Het was alweer een turbulente week in het toch al turbulente Nederland. Ex-moslim Ehsan Jami werd in elkaar geslagen vanwege zijn uitspraken over de islam. Reden voor de rechtse populist Geert Wilders om de Koran maar meteen te willen verbieden, 'net als Mein Kampf'. En de linkse partijen? Die wisten niet hoe snel ze Wilders moesten veroordelen. Steun aan Jami, nochtans zelf PvdA'er, kwam er maar mondjesmaat. Joost Zwagerman, die het virulente pamflet De schaamte voor links publiceerde, ergert zich daar blauw aan.
'Deze week zag je in a nutshell het probleem van de PvdA', zegt Zwagerman. De schrijver, ook bekend links opiniemaker, beargumenteert in De schaamte voor links dat de linkse partijen, de PvdA op kop, schromelijk tekortschieten als het gaat om de grote uitdagingen van deze tijd: de teloorgang van het onderwijs, de problemen van de multiculturele samenleving en die van de verkilde maatschappij. 'Wilders had zijn uitspraken nog niet goed en wel gedaan, of een advocate uit Lelystad, lid van de PvdA, diende al een klacht tegen hem in, omdat hij een bevolkingsgroep stigmatiseerde. Die vrouw kreeg daarop de vraag waarom ze haar pijlen niet richtte op de mannen die Ehsan Jami, een partijgenoot van haar, gemolesteerd hadden. Ze stond met haar mond vol tanden; die vraag had ze niet verwacht. Dat is nu de oud-linkse PvdA-reflex, die ik niet begrijp en waar ik me voor schaam. Laat die Wilders toch zeggen wat hij wil! Is het niet belangrijker om duidelijk te maken waar je eigen grenzen liggen? Iemand molesteren is toch erger dan een boek willen verbieden?'
PvdA-leider Wouter Bos heeft de aanval op Jami duidelijk veroordeeld: 'Onze partij neemt ondubbelzinnig stelling voor het recht om uit het geloof te treden.'
'Mja, na bijna een week. En het ging met te veel mitsen en maren. Bos vond het niet kunnen dat Jami was aangevallen - hij kon moeilijk anders, een afwijkend standpunt was politieke zelfmoord geweest - maar anderzijds vond hij diens woordkeuze kwetsend en vond hij de methodes van andere allochtone PvdA-politici, die een milder taalgebruik hanteren, beter. Dat is kritiek van secundair of zelfs achtsterangs belang, die afbreuk doet aan de kracht van de veroordeling! Het is alweer zo'n foute, oud-linkse reflex: moslims zijn zielige mensen die niet tegen een stootje kunnen; laten we ze vooral over de bol strijken.'
Is het niet gewoon een genuanceerde houding? Jami heeft alle recht om zijn geloof af te zweren en het kan niet dat hij daarvoor aangevallen wordt, maar anderzijds vindt Bos het onverstandig om Mohamed een wrede man te noemen en de Koran een achterlijk boek. Hij maakt duidelijk dat dat niet de stijl is van zijn partij.
'Gek dan dat de PvdA die genuanceerde houding nooit toepast op christenen. Ik heb Bos al zien schuddebuiken van het lachen bij cabaretiers die spotten met hun katholieke achtergrond. Dan is die nuance en dat respect blijkbaar niet nodig.'
Dat Jezus-bashen is ook flauw geworden.
'Je hebt gelijk, vandaag loopt dat op zijn einde. Het is niet meer grappig, en in het multiculturele Nederland zien we dat het contraproductief werkt. Maar het gebeurt nog wel; mensen die minder de vinger aan de pols van de tijd hebben, of een minder goede smaak, vinden het nog steeds gewéldig om zich op te winden over de christenen in Nederland. Zeker bij een oudere generatie columnisten speelt dat. Het is onze eigen achterlijkheid. Zoals Wilders de islam een achterlijke religie vindt, zo vind ik dat deze columnisten blijk geven van een zekere maatschappelijke achterlijkheid.'
'Het punt is: ik mag hen daarop bekritiseren, maar ze hoeven van mij hun toon niet te matigen. En als zij hun toon niet hoeven te matigen, dan zou ik het vreemd vinden om dat wél te vragen van ex-moslims. Als iemand van zijn geloof afvalt, dan kan dat in alle stilte, of met veel geraas en gedonder. Allebei zijn goed. Het is niet aan jou of mij of Wouter Bos om te bepalen op welke manier iemand zijn geloof verliest.'
Fundamenteel is dat Ehsan Jami volgens Zwagerman een door-en-door links principe huldigt: de vrijheid van ieder mens om zelf te bepalen op welke manier hij zich verhoudt tot religie en traditie, en hoe hij die keuze uitdraagt. Doet hij dat uitdagend en provocatief? Dat mag. Al even fundamenteel is dat Jami's provocaties niet alleen boze woorden uitlokken, maar doodsbedreigingen en een aanval. Linksen zouden op de frontlinie moeten staan om daar tegenin te gaan. En dat is dan ook de bottomline van De schaamte voor links: dat doen ze niet.
'Links heeft het initiatief uit handen gegeven aan de christendemocraten en de nieuwe neoconservatieven. Op een aantal essentiële punten - de multiculturele voetangels, de kwaliteit van het onderwijs, en ja ook waarden en normen - zijn ze het spoor bijster. Dat zijn bij uitstek linkse thema's, en ik roep op om ze als dusdanig te erkennen, en een standpunt in te nemen. Maar het enige wat zogenaamd linkse publicisten doen, is schamperen over de 'spruitjeslucht' die Balkenendes gemeenschapsdenken uitwasemt. Weten ze dan niet dat ook links het moet hebben van een solidaire gemeenschap, met onderliggende waarden en normen?'
Links heeft toch altijd haar waarden uitgedragen? Da's net een van de verwijten aan de linkse kerk: dat het betweters zijn.
'Wereldvreemde betweters. Een tekenend voorbeeld: de dag nadat Theo Van Gogh vermoord was, stak columnist Jan Blokker de draak met het feit dat politicus Boris Dittrich (D66) op drie zenders commentaar was komen geven. Dat vond hij een voorbeeld van de ijdelheid van de hedendaagse carrièrepoliticus. Dat was het punt van een van de meest gezaghebbende opiniemakers, een dag nadat het land een terroristische aanslag had meegemaakt. Diezelfde dag drukte Femke Halsema (GroenLinks) er overal op dat je de dader geen moslimextremist mocht noemen. Gewoon 'extremist' wel, maar geen 'moslimextremist'.
Ik dacht toen: straks is het enige wat we met zekerheid mogen zeggen, dat het een man was.'
'Een Amsterdamse wethouder van de PvdA - de lokale politici weten meestal wél waar het schoentje knelt, en hebben realistische oplossingen - vertelde me dit verhaal. In een Amsterdams moslimgezin is er een kind geboren. Er komt een Nederlandse vrouw kraamhulp verlenen. Tijdens haar bezoek wordt ze geschopt en geslagen door het achtjarige zoontje. De vrouw vraagt aan de moeder of die haar zoon ter orde wil roepen. Die zegt: 'Vraag dat aan mijn man.' De kraamhulp stelt dezelfde vraag aan de man. Die spuwt haar in het gezicht: 'Bemoei je niet met mijn gezin...' Resultaat: iedereen verliest. De baby krijgt geen kraamhulp, de hulpverleenster is bitter, een jongetje van acht groeit op zonder besef van wat kan en niet kan.'
'De officiële houding van de PvdA is altijd geweest: we beschermen die waarden en normen die door de wet worden bepaald, en alles wat daarbuiten ligt, daar hebben we geen grip op. Maar dit is precies zo'n probleem dat niet op te lossen valt als je enkel de wet als leidraad neemt! En nu kun je zeggen, zoals Wilders zou doen: “Stuur dat gezin terug, het heeft hier niets te zoeken., Maar hier moet toch ook een links antwoord op bestaan? Dit is een sociaal drama, bij uitstek een onderwerp waar links zich over moet uitspreken. En het is tegelijk een kwestie van normen en waarden. Linkse partijen hebben zich blindgestaard op regels en wetten. Het is een ideaal van links om mensen op te voeden tot volwaardige burgers; daarvoor is het nodig om een cultuurverandering te bepleiten.'
Eén van de oorzaken ligt volgens u in het onderwijs.
'In Nederland is er een gedrocht uitgevonden: het Nieuwe Leren. Dat stelt dat onderwijs geen kennisoverdracht meer mag zijn, maar dat kinderen zelf, vanuit hun eigen belevingswereld, op zoek moeten gaan naar wat hen boeit en prikkelt. Het heeft tot rampzalige resultaten geleid. Een kind wéét simpelweg nog niet wat hem boeit. Je creëert een crèche voor veertienjarigen. Bovendien is het bijzonder asociaal. Een Marokkaans kind uit een achterstandswijk heeft een erg beperkte belevingswereld. Als het ook op school daar van uit moet gaan, stijgt het er nooit bovenuit. Het onderwijs moet elk kind net een zo breed mogelijke horizon bieden.'
'Die cultuurverandering bepleiten is moeilijk voor links, omdat het een grote mate van zelfkritiek vereist. Het zijn PvdA'ers die het Nieuwe Leren bedacht hebben. Veel van de linkse ideeën uit het verleden waren verkeerd. Het wordt tijd dat links dat onderkent, benoemt, en op een constructieve manier oplost.'
U krijgt nu vast veel applaus vanuit de linkerzijde.
'Ach ja, de kritiek was voorspelbaar. “Zwagerman schaamt zich niet voor links, maar voor het feit dat hij rechts geworden is., Hetzelfde verwijt als andere kritische sociaaldemocraten als Paul Scheffer of Ayaan Hirsi Ali te horen kregen.'
Wat opvalt, is dat u in uw boek bijna niets zegt over GroenLinks, de Nederlandse groenen.
'Ik geloof er niet meer in. GroenLinks was vroeger synoniem met de geitenwollensokkencultuur. Ze hebben net een hervorming achter de rug: ze noemen zich nu links-liberaal, en lijken vooral te worden gedreven door de veronderstelling dat allerlei broze vrijheden en verworvenheden in het gedrang zijn. Kun je nog meer achter de feiten aanlopen? Nederland is al het meest vrije land van Europa! Nederlanders zijn zich ook erg bewust van hun rechten. Die eisen ze op in het verkeer, achter het loket bij de sociale dienst, in het onderwijs... De onverschillige vrijheid heeft geleid tot een asociale, hufterige cultuur. Dé vraag vandaag is: hoe kunnen we goed omgaan met vrijheid?'
Is er dan geen toekomst meer voor die ecologische, multiculturele, libertijnse tak van links?
'Ik denk van niet. Ecologie wordt nu door alle partijen omarmd. En de GroenLinkse kijk op de wereld past niet meer vandaag. Op 9/11 zijn we ontwaakt in de boze buitenwereld, de wereld van de grote mensen. De problemen zijn te groot en te serieus voor dergelijke speelse partijen. Ze hebben op geen enkele fundamentele vraag een bevredigend antwoord. Het enige wat er nog rest van die stroming, is een zelfbeeld: kijk eens hoe verlicht en open ik ben!'
Ik herinner me nog levendig de tijd dat alle jongeren voor de groenen stemden, en het optimisme van de eerste paarse jaren. Het is ontstellend hoe snel dat gekeerd is.
'Het was een ongelooflijk onbezorgde tijd. We leefden op de toppen van een economische boom. Ook in Nederland was het een opluchting om de christendemocraten niet in de regering te hebben. Dat mocht ook weleens, na zo'n lange tijd. Maar na acht jaar paars zag je dat zowel liberalen als socialisten moesten bekennen dat er een leemte ontstaan was. De conclusie van acht jaar paars zou moeten zijn dat de christendemocraten redelijk onmisbaar zijn. Als ze er niet bij zijn, komen allerlei noties van samenhorigheid op de helling. Dat zijn zaken waar je mij ook niet voor wakker hoeft te maken, maar die blijkbaar toch belangrijk zijn om Nederland bij elkaar te houden. Als je aan de ene kant een partij hebt, de PvdA, die krampachtig probeert om de moslims bij zich te houden, en aan de andere kant één, de VVD, die onverkort kiest voor marktwerking, dan is het goed dat er een partij is die ervan uitgaat dat wat zij bepleiten voor de christenen, ook goed is voor de moslims. We moeten deemoedig vaststellen dat het de-boel-bij-elkaar-houden bij de CDA niet in slechte handen is. Al zou ik nooit op hen stemmen.'
Dat is maar een kwestie van tijd.
(lacht) 'Dat is wat mijn tegenstanders maar al te graag geloven!'
DS, 11-08-2007
Joost Zwagerman. De schaamte voor links. Pamflet. Querido, 63 pagina's.
Het was alweer een turbulente week in het toch al turbulente Nederland. Ex-moslim Ehsan Jami werd in elkaar geslagen vanwege zijn uitspraken over de islam. Reden voor de rechtse populist Geert Wilders om de Koran maar meteen te willen verbieden, 'net als Mein Kampf'. En de linkse partijen? Die wisten niet hoe snel ze Wilders moesten veroordelen. Steun aan Jami, nochtans zelf PvdA'er, kwam er maar mondjesmaat. Joost Zwagerman, die het virulente pamflet De schaamte voor links publiceerde, ergert zich daar blauw aan.
'Deze week zag je in a nutshell het probleem van de PvdA', zegt Zwagerman. De schrijver, ook bekend links opiniemaker, beargumenteert in De schaamte voor links dat de linkse partijen, de PvdA op kop, schromelijk tekortschieten als het gaat om de grote uitdagingen van deze tijd: de teloorgang van het onderwijs, de problemen van de multiculturele samenleving en die van de verkilde maatschappij. 'Wilders had zijn uitspraken nog niet goed en wel gedaan, of een advocate uit Lelystad, lid van de PvdA, diende al een klacht tegen hem in, omdat hij een bevolkingsgroep stigmatiseerde. Die vrouw kreeg daarop de vraag waarom ze haar pijlen niet richtte op de mannen die Ehsan Jami, een partijgenoot van haar, gemolesteerd hadden. Ze stond met haar mond vol tanden; die vraag had ze niet verwacht. Dat is nu de oud-linkse PvdA-reflex, die ik niet begrijp en waar ik me voor schaam. Laat die Wilders toch zeggen wat hij wil! Is het niet belangrijker om duidelijk te maken waar je eigen grenzen liggen? Iemand molesteren is toch erger dan een boek willen verbieden?'
PvdA-leider Wouter Bos heeft de aanval op Jami duidelijk veroordeeld: 'Onze partij neemt ondubbelzinnig stelling voor het recht om uit het geloof te treden.'
'Mja, na bijna een week. En het ging met te veel mitsen en maren. Bos vond het niet kunnen dat Jami was aangevallen - hij kon moeilijk anders, een afwijkend standpunt was politieke zelfmoord geweest - maar anderzijds vond hij diens woordkeuze kwetsend en vond hij de methodes van andere allochtone PvdA-politici, die een milder taalgebruik hanteren, beter. Dat is kritiek van secundair of zelfs achtsterangs belang, die afbreuk doet aan de kracht van de veroordeling! Het is alweer zo'n foute, oud-linkse reflex: moslims zijn zielige mensen die niet tegen een stootje kunnen; laten we ze vooral over de bol strijken.'
Is het niet gewoon een genuanceerde houding? Jami heeft alle recht om zijn geloof af te zweren en het kan niet dat hij daarvoor aangevallen wordt, maar anderzijds vindt Bos het onverstandig om Mohamed een wrede man te noemen en de Koran een achterlijk boek. Hij maakt duidelijk dat dat niet de stijl is van zijn partij.
'Gek dan dat de PvdA die genuanceerde houding nooit toepast op christenen. Ik heb Bos al zien schuddebuiken van het lachen bij cabaretiers die spotten met hun katholieke achtergrond. Dan is die nuance en dat respect blijkbaar niet nodig.'
Dat Jezus-bashen is ook flauw geworden.
'Je hebt gelijk, vandaag loopt dat op zijn einde. Het is niet meer grappig, en in het multiculturele Nederland zien we dat het contraproductief werkt. Maar het gebeurt nog wel; mensen die minder de vinger aan de pols van de tijd hebben, of een minder goede smaak, vinden het nog steeds gewéldig om zich op te winden over de christenen in Nederland. Zeker bij een oudere generatie columnisten speelt dat. Het is onze eigen achterlijkheid. Zoals Wilders de islam een achterlijke religie vindt, zo vind ik dat deze columnisten blijk geven van een zekere maatschappelijke achterlijkheid.'
'Het punt is: ik mag hen daarop bekritiseren, maar ze hoeven van mij hun toon niet te matigen. En als zij hun toon niet hoeven te matigen, dan zou ik het vreemd vinden om dat wél te vragen van ex-moslims. Als iemand van zijn geloof afvalt, dan kan dat in alle stilte, of met veel geraas en gedonder. Allebei zijn goed. Het is niet aan jou of mij of Wouter Bos om te bepalen op welke manier iemand zijn geloof verliest.'
Fundamenteel is dat Ehsan Jami volgens Zwagerman een door-en-door links principe huldigt: de vrijheid van ieder mens om zelf te bepalen op welke manier hij zich verhoudt tot religie en traditie, en hoe hij die keuze uitdraagt. Doet hij dat uitdagend en provocatief? Dat mag. Al even fundamenteel is dat Jami's provocaties niet alleen boze woorden uitlokken, maar doodsbedreigingen en een aanval. Linksen zouden op de frontlinie moeten staan om daar tegenin te gaan. En dat is dan ook de bottomline van De schaamte voor links: dat doen ze niet.
'Links heeft het initiatief uit handen gegeven aan de christendemocraten en de nieuwe neoconservatieven. Op een aantal essentiële punten - de multiculturele voetangels, de kwaliteit van het onderwijs, en ja ook waarden en normen - zijn ze het spoor bijster. Dat zijn bij uitstek linkse thema's, en ik roep op om ze als dusdanig te erkennen, en een standpunt in te nemen. Maar het enige wat zogenaamd linkse publicisten doen, is schamperen over de 'spruitjeslucht' die Balkenendes gemeenschapsdenken uitwasemt. Weten ze dan niet dat ook links het moet hebben van een solidaire gemeenschap, met onderliggende waarden en normen?'
Links heeft toch altijd haar waarden uitgedragen? Da's net een van de verwijten aan de linkse kerk: dat het betweters zijn.
'Wereldvreemde betweters. Een tekenend voorbeeld: de dag nadat Theo Van Gogh vermoord was, stak columnist Jan Blokker de draak met het feit dat politicus Boris Dittrich (D66) op drie zenders commentaar was komen geven. Dat vond hij een voorbeeld van de ijdelheid van de hedendaagse carrièrepoliticus. Dat was het punt van een van de meest gezaghebbende opiniemakers, een dag nadat het land een terroristische aanslag had meegemaakt. Diezelfde dag drukte Femke Halsema (GroenLinks) er overal op dat je de dader geen moslimextremist mocht noemen. Gewoon 'extremist' wel, maar geen 'moslimextremist'.
Ik dacht toen: straks is het enige wat we met zekerheid mogen zeggen, dat het een man was.'
'Een Amsterdamse wethouder van de PvdA - de lokale politici weten meestal wél waar het schoentje knelt, en hebben realistische oplossingen - vertelde me dit verhaal. In een Amsterdams moslimgezin is er een kind geboren. Er komt een Nederlandse vrouw kraamhulp verlenen. Tijdens haar bezoek wordt ze geschopt en geslagen door het achtjarige zoontje. De vrouw vraagt aan de moeder of die haar zoon ter orde wil roepen. Die zegt: 'Vraag dat aan mijn man.' De kraamhulp stelt dezelfde vraag aan de man. Die spuwt haar in het gezicht: 'Bemoei je niet met mijn gezin...' Resultaat: iedereen verliest. De baby krijgt geen kraamhulp, de hulpverleenster is bitter, een jongetje van acht groeit op zonder besef van wat kan en niet kan.'
'De officiële houding van de PvdA is altijd geweest: we beschermen die waarden en normen die door de wet worden bepaald, en alles wat daarbuiten ligt, daar hebben we geen grip op. Maar dit is precies zo'n probleem dat niet op te lossen valt als je enkel de wet als leidraad neemt! En nu kun je zeggen, zoals Wilders zou doen: “Stuur dat gezin terug, het heeft hier niets te zoeken., Maar hier moet toch ook een links antwoord op bestaan? Dit is een sociaal drama, bij uitstek een onderwerp waar links zich over moet uitspreken. En het is tegelijk een kwestie van normen en waarden. Linkse partijen hebben zich blindgestaard op regels en wetten. Het is een ideaal van links om mensen op te voeden tot volwaardige burgers; daarvoor is het nodig om een cultuurverandering te bepleiten.'
Eén van de oorzaken ligt volgens u in het onderwijs.
'In Nederland is er een gedrocht uitgevonden: het Nieuwe Leren. Dat stelt dat onderwijs geen kennisoverdracht meer mag zijn, maar dat kinderen zelf, vanuit hun eigen belevingswereld, op zoek moeten gaan naar wat hen boeit en prikkelt. Het heeft tot rampzalige resultaten geleid. Een kind wéét simpelweg nog niet wat hem boeit. Je creëert een crèche voor veertienjarigen. Bovendien is het bijzonder asociaal. Een Marokkaans kind uit een achterstandswijk heeft een erg beperkte belevingswereld. Als het ook op school daar van uit moet gaan, stijgt het er nooit bovenuit. Het onderwijs moet elk kind net een zo breed mogelijke horizon bieden.'
'Die cultuurverandering bepleiten is moeilijk voor links, omdat het een grote mate van zelfkritiek vereist. Het zijn PvdA'ers die het Nieuwe Leren bedacht hebben. Veel van de linkse ideeën uit het verleden waren verkeerd. Het wordt tijd dat links dat onderkent, benoemt, en op een constructieve manier oplost.'
U krijgt nu vast veel applaus vanuit de linkerzijde.
'Ach ja, de kritiek was voorspelbaar. “Zwagerman schaamt zich niet voor links, maar voor het feit dat hij rechts geworden is., Hetzelfde verwijt als andere kritische sociaaldemocraten als Paul Scheffer of Ayaan Hirsi Ali te horen kregen.'
Wat opvalt, is dat u in uw boek bijna niets zegt over GroenLinks, de Nederlandse groenen.
'Ik geloof er niet meer in. GroenLinks was vroeger synoniem met de geitenwollensokkencultuur. Ze hebben net een hervorming achter de rug: ze noemen zich nu links-liberaal, en lijken vooral te worden gedreven door de veronderstelling dat allerlei broze vrijheden en verworvenheden in het gedrang zijn. Kun je nog meer achter de feiten aanlopen? Nederland is al het meest vrije land van Europa! Nederlanders zijn zich ook erg bewust van hun rechten. Die eisen ze op in het verkeer, achter het loket bij de sociale dienst, in het onderwijs... De onverschillige vrijheid heeft geleid tot een asociale, hufterige cultuur. Dé vraag vandaag is: hoe kunnen we goed omgaan met vrijheid?'
Is er dan geen toekomst meer voor die ecologische, multiculturele, libertijnse tak van links?
'Ik denk van niet. Ecologie wordt nu door alle partijen omarmd. En de GroenLinkse kijk op de wereld past niet meer vandaag. Op 9/11 zijn we ontwaakt in de boze buitenwereld, de wereld van de grote mensen. De problemen zijn te groot en te serieus voor dergelijke speelse partijen. Ze hebben op geen enkele fundamentele vraag een bevredigend antwoord. Het enige wat er nog rest van die stroming, is een zelfbeeld: kijk eens hoe verlicht en open ik ben!'
Ik herinner me nog levendig de tijd dat alle jongeren voor de groenen stemden, en het optimisme van de eerste paarse jaren. Het is ontstellend hoe snel dat gekeerd is.
'Het was een ongelooflijk onbezorgde tijd. We leefden op de toppen van een economische boom. Ook in Nederland was het een opluchting om de christendemocraten niet in de regering te hebben. Dat mocht ook weleens, na zo'n lange tijd. Maar na acht jaar paars zag je dat zowel liberalen als socialisten moesten bekennen dat er een leemte ontstaan was. De conclusie van acht jaar paars zou moeten zijn dat de christendemocraten redelijk onmisbaar zijn. Als ze er niet bij zijn, komen allerlei noties van samenhorigheid op de helling. Dat zijn zaken waar je mij ook niet voor wakker hoeft te maken, maar die blijkbaar toch belangrijk zijn om Nederland bij elkaar te houden. Als je aan de ene kant een partij hebt, de PvdA, die krampachtig probeert om de moslims bij zich te houden, en aan de andere kant één, de VVD, die onverkort kiest voor marktwerking, dan is het goed dat er een partij is die ervan uitgaat dat wat zij bepleiten voor de christenen, ook goed is voor de moslims. We moeten deemoedig vaststellen dat het de-boel-bij-elkaar-houden bij de CDA niet in slechte handen is. Al zou ik nooit op hen stemmen.'
Dat is maar een kwestie van tijd.
(lacht) 'Dat is wat mijn tegenstanders maar al te graag geloven!'
DS, 11-08-2007