Turkse AKP van Erdogan wint Turkse verkiezingen

[Barst]

Turkse AKP van Erdogan wint Turkse verkiezingen


ISTANBOEL - Meer dan 40 miljoen Turken trekken zondag naar de stembus voor vervroegde parlementsverkiezingen. Nu al staat vast dat de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) van premier Recep Tayyip Erdogan aan het langste eind trekt. De vraag is alleen hoe groot de overwinning wordt voor de islamitisch-conservatieve partij.


De laatste peilingen geven de AKP meer dan 40 procent van de stemmen, wat gelijkstaat met een klinkende verkiezingsoverwinning en goed is voor een absolute meerderheid. Er is echter het complexe Turkse verkiezingssysteem. Veel stemmen betekent niet automatisch veel zitjes in het parlement. Veel zal ook afhangen van het aantal partijen dat erin slaagt boven de stevige kiesdrempel van 10 procent te springen.

Erdogan schreef in juni vervroegde verkiezingen uit nadat zijn partij er in het parlement niet in was geslaagd de benodigde tweederdemeerderheid te halen om Abdullah Gül, de huidige minister van Buitenlandse Zaken, aan het presidentschap te helpen. De oppositie zag het schrikbeeld van een machtsgreep van de AKP opdoemen en vreesde voor de seculiere tradities van Turkije, waarbij er een strikte scheiding is tussen kerk en staat.


Laïcistisch Turkije

'Turkije is laïcistisch en zal dat blijven', klonk de slogan in mei toen meer dan een miljoen mensen de straat optrokken. De verdeeldheid tussen seculieren en religieuzen was compleet, en het leger -naast de gerechtelijke macht en de bureaucratie de behoeder van de erfenis van stichter van de Republiek Kemal Atatürk- deed daar nog een schepje bovenop. Het stelde in een mededeling bereid te zijn 'te doen wat nodig' om het laïcisme te vrijwaren.

Vreemd genoeg is de rol van de religie in het bestuur van Turkse staat, de kwestie die toch rechtstreeks aan de basis lag van de politieke impasse, niet echt een thema geweest in de verkiezingscampagne. Veel meer kon de oppositie scoren met het veiligheidsthema. De Koerdische rebellen van de PKK hebben de laatste maanden opnieuw van zich laten horen, en de regering-Erdogan wordt een gebrek aan krachtdadig optreden verweten.


Oppositie

Vooral de extreemrechtse MHP, na de Republikeinse Volkspartij (CHP) de derde partij in Turkije, hoopt daar electoraal munt uit te slaan. Beide oppositiepartijen halen volgens de laatste peilingen vlot de kiesdrempel van 10 procent. De twee zijn ook voorstander van een militair (grensoverschrijdend) ingrijpen tegen de PKK-kampen in het noorden van Irak.

De regering heeft haar anti-PKK retoriek de laatste weken wat opgedreven met de uitspraken van minister Gül dat er wel degelijk plannen zijn voor zo'n operatie, maar sowieso kon ze niet tippen aan MHP-voorzitter Devlet Bahceli. Die pleitte voor een herinvoering van de doodstraf om de tot levenslang veroordeelde PKK-leider Abdullah Ocalan alsnog te kunnen executeren.


Europese Unie

De AKP speelde in de campagne vooral de sterke economische prestaties en het terugdringen van de inflatie van de regering-Erdogan uit. Dat zal de partij ook geen windeieren leggen. In tegenstelling tot in 2002 speelde het thema Europese Unie nu geen enkele rol. In het licht van de stokkende toetredingsonderhandelingen zijn de Turken veel minder enthousiast geworden over EU-lidmaatschap, en Erdogan liet het thema in de campagne dan ook zorgvuldig links liggen.

Wat ook het resultaat wordt van de stembusslag zondag, de eerste taak van het nieuw verkozen parlement wordt niet de vorming van een nieuwe regering, maar de verkiezing van een opvolger voor president Ahmet Necdet Sezer. En als de AKP er daarbij niet in slaagt een compromiskandidaat naarvoor te schuiven, dreigt een herhaling van de politieke impasse, met mogelijk nieuwe verkiezingen in de herfst.


Blog DS, 19-07-2007

[Barst]

Turks hoofddoekje uitgegroeid tot geuzenvaandel


Hoe bestaat het dat veel linkse, vaak seculier ingestelde kiezers in Turkije hun stem hebben uitgebracht op de AKP, de moslim-democratische partij van premier Erdogan?


Op een partij dus die de islam hoog in het vaandel heeft staan, inclusief de wens om een president te willen benoemen, wiens vrouw een hoofddoekje draagt en die dat ook niet wenst af te leggen bij ontvangsten en officiële gelegenheden.

Voor Turkse begrippen betekent dat hoofddoekje een verwerping van de erfenis van Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938), de grondlegger van het moderne, seculiere Turkije. Atatürk was ook de man die een strikte scheiding tussen kerk en staat doorvoerde. Hoofddoekjes in openbare gelegenheden zijn er verboden. En een presidentsvrouw met een hoofddoekje is daarom een onmogelijkheid en dat bleek ook wel: Erdogan had zijn wens voor een president met vrouw met hoofddoekje nauwelijks op tafel gelegd en prompt stond het land van de halve maan op zijn kop.

Desondanks stemde ’links’ zondag op de partij met het hoofddoekje. Volgens onze Turkse correspondent Erdal Balci omdat er weinig anders opzat. Om dat punt te illustreren liet hij (zie zijn bijdrage van gisteren) Karakas aan het woord, de ex-parlementariër voor de CHP, de partij die de ideologische erfenis beheert van Atatürk. Karakas zegt: „Links Turkije kon nergens naar toe. De CHP is tegen de Europese Unie, tegen globalisering, tegen de democratische hervormingen. Ze zijn overal tegen. Dan is het niet zo verwonderlijk dat de mensen op een partij stemmen die met projecten komt die de mensen een betere toekomst belooft.”

Je kunt ook zeggen: seculier ingestelde mensen in Turkije waren kennelijk bereid het hoofddoekje op de koop toe te nemen. Ze hadden er de pest over in dat het leger zich opnieuw vanwege dat stomme hoofddoekje had opgeworpen als de zelfgenoegzame, zelfbenoemde bewakers van de erfenis van Atatürk. En ze hadden er nog meer de pest over in dat het leger en de CHP die erfenis voornamelijk gebruiken om hun eigen zakken te vullen en hun eigen positie veilig te stellen. Dan maar liever op de AKP gestemd. Die partij maakt er serieus werk van Turkije aan te sluiten bij Europa, die partij ook maakt ernst met de hervormingen en bovenal: onder de AKP gaat het Turkije economisch gezien voor de wind.

Het is een verklaring die mij wel aanspreekt. Blijft over de vraag in hoeverre een partij die de islam hoog in het vaandel heeft, te vertrouwen is. In Turkije zijn veel mensen geneigd die vraag ontkennend te beantwoorden. De AKP, dat is een wolf in schaapskleren. Die moslim-democraten doen zich wel aardig voor, maar uiteindelijk zijn ze erop uit een moslimstaat te vestigen op basis van de sjaria.

En hier, in het seculiere Europa, bestaat minstens zoveel wantrouwen. Het hoofddoekje, zijn we geneigd te zeggen, is het symbool van de onderdrukking van de vrouw. Om die reden zal de hoofdredacteur van het feministische maandblad Opzij nimmer een redacteur met hoofddoekje benoemen. Op scholen is het een voortdurende steen des aanstoots en het is in veel gevallen een onuitgemaakte zaak in welke openbare functies het hoofddoekje wel of niet getolereerd mag worden.

Wat is er eigenlijk mis met dit lapje textiel, dat zich vaak modieus, om niet te zeggen uiterst geraffineerd laat dragen? Heel wat fraaier in ieder geval dan de lompige tuinbroeken waarin feministen zich tooiden in de jaren zeventig. Niet zo gek veel, tenzij het een verplicht nummer is. Maar juist op dat punt bestaat veel misverstand: het gros van de hoofddoekjesdragende vrouwen claimt dat zij dit dundoek uit vrije wil omdoen. Sterker nog, veel moslima’s in Nederland zijn het hoofddoekje gaan dragen, juist omdat wij er zo de pest over in hebben. Voor hen is het een manier om zich te onderscheiden, om zo iets van hun identiteit uit te drukken. Het hoofddoekje als geuzenvaandel, als de uitdrukking van iets waar je trots op bent, juist omdat de anderen het verafschuwen.

Iets soortgelijks speelt zich ook af in Turkije. Daar heeft de strikte scheiding van kerk en staat de moslimcultuur jarenlang te geforceerd weggedrukt uit het publieke domein. Tot ongenoegen van traditionele moslims, die inmiddels dankzij de democratie kans zien wat verloren terrein terug te pakken.

Seculiere Turken zullen dat als bedreiging ervaren. Het zal toch niet gebeuren dat het land van Atatürk ten prooi valt aan het islamisme? Maar ze evenzogoed kunnen ze er wat ontspannener naar kijken. Als het begin van een ontwikkeling waarin islam en democratie goed samen kunnen gaan. Waarom ook niet: in Nederland twijfelt niemand aan het democratisch karakter van het Christen Democratisch Appel en blijkt er zelfs voor een puur confessionele partij als de ChristenUnie een heldenrol te zijn weggelegd.


Trouw, 25-07-2007