E.U: Geen noodscenario bij Frans 'nee'

[Barst]

Europese Grondwet / Geen noodscenario bij Frans 'nee'


Het spook van een 'nee' tegen de Europese Grondwet waart door Brusselse gangen. Het jaagt schrik aan, en niemand weet wat te doen.


Er ligt geen noodscenario klaar voor het geval de Fransen op 29 mei in meerderheid tegen zullen stemmen, zo verzekert iedereen die het zou kunnen weten. ,,Natuurlijk wordt erover gepraat, maar niet in officiële vergaderingen'', zegt een EU-diplomaat. ,,Er ligt geen plan-B. Daarmee zou je de goden verzoeken.''

Bezwerende woorden moeten het schrikbeeld verjagen. ,,De Fransen hebben nog ruim vijf weken om het tij te keren'', klinkt het geruststellend in diplomatieke kring. ,,Een derde van de Fransen twijfelt nog.''

Dat kan niet verhullen dat opiniepeilingen steevast wijzen op meer 'nee'-stemmers. Het voortschrijdend debat maakt de tegenstanders alleen maar sterker. De tegenstanders hebben het ook makkelijker: ze kunnen er van alles bij slepen om het spook op te porren. Zelfs de groeiende import van Chinees textiel wordt in Frankrijk in stelling gebracht tegen de Grondwet, al heeft die er niets mee te maken.

Bij een tv-debat van president Chirac met tachtig jongeren bleek ook dat de munitie overal vandaan kan komen. De jongeren spraken hun zorgen uit over werkloosheid, over hoofddoekjes, over opleidingseisen en wat niet al. Chirac antwoordde maar steeds: daar gaat de Grondwet niet over. Vervolgens probeerde hij de jongeren te paaien met Frankrijks invloed in Europa en de wereld. Maar dat kon ze niet zoveel schelen.

Europese projecten zoals de Grondwet lijken slecht bestand tegen volksdebatten. ,,Een massa heeft altijd schrik van verandering'', zei de Belgische voorvechter van de grondwet, Jean-Luc Dehaene vorige week. ,,We zouden nooit de euro hebben gehad als er een referendum over was gehouden. De Duitsers hadden hem nooit aanvaard. En de Fransen zouden nooit hebben ingestemd met het Spaanse lidmaatschap van de EU. Ze waren veel te bang voor Spaanse wijn, aardbeien en vis.''

Ook Dehaene, die vice-voorzitter was van de conventie die de grondwet heeft geschreven, weet niet wat de EU zou moeten doen met een Frans 'nee'. Dan is er een crisis, verwacht hij. Maar hij ziet een lichtpuntje: ,,Sommige mensen zeggen dat Europa alleen maar vooruitkomt door crises. Ook onze gemeenschappelijke markt is uit een crisis voortgekomen. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat je zulke crises dan maar moet organiseren.''

Het lijkt erop dat andere landen gewoon door zullen gaan met hun parlementaire stemmingen en referenda. Het is dan wel de vraag wat de zin daarvan is. Of zoals de Britse premier Blair maandag zei: ,,Je kunt niet over niets stemmen.''

Volgens een EU-diplomaat zal veel afhangen van wat de analyse van een Frans 'nee' zal zijn. De achtergrond ervan moet worden onderzocht, vindt hij. Maar Dehaene is bang dat zo'n analyse niets zal opleveren. ,,Als Frankrijk 'nee' zegt, dan is er 's anderendaags niemand die daarvoor verantwoordelijkheid neemt of die het kan uitleggen.''


Trouw, 22/04/2005

[Barst]

Europese grondwet - Delors: Het is de meest sociale tekst


Jacques Delors, oud-voorzitter van de Europese Commissie, wil de Fransen de waarheid vertellen over de tegenstanders van de Grondwet: zij liegen.


In het linkse opinieblad Le Nouvel Observateur zegt Delors deze week dat hij zich niets aantrekt van het advies van zijn communicatie-adviseurs. Die drukten hem op het hart de Fransen geen ramp-scenario voor te houden, dat zou alleen maar contraproductief werken.

Maar een ramp is het, als de Grondwet niet doorgaat, zo betoogt de euro-veteraan die bekend staat als de krachtigste commissievoorzitter tot nu toe. ,,Iedereen moet weten dat een stem tegen de Grondwet een stem tegen Europa is.''

In het lange interview vaart Delors uit tegen de 'rattenvangers' en 'slechte herders' van het nee-kamp, die de Fransen willen wijs maken dat de Grondwet hen definitief uitlevert aan een wilde vrije-markteconomie waar Poolse bouwvakkers vrij spel hebben en het made in China je van alle kanten aanstaart. ,,Léés die Grondwet nou eens!'', roept Delors.

De Grondwet is 'een onmiskenbare vooruitgang', de meest 'sociale tekst van alle Europese teksten die ooit zijn verschenen', benadrukt Delors. Hij richt zich vooral op progressief Frankrijk, omdat het 'nee' juist dankzij links aan de winnende hand is. Van de rechtse kiezers die willen stemmen, is meer dan zeventig procent voor.

Nieuw is de de huidige Franse euroscepsis allerminst. Tevredenheid over de winst van Europese samenwerking (Frankrijk profiteert het meest van de landbouwsubsidies) ging altijd gepaard met een sterk wantrouwen over de langzame verdamping van de soevereiniteit.

In 1992 werd nog maar net 'ja' gezegd tegen het Verdrag van Maastricht. En bij de presidentsverkiezingen van 2002 oogsten anti-Europa kandidaten meer dan 40 procent.

Ook toen was er de angst voor politieke vervreemding en verlies van banen en subsidies. Veel Fransen hebben de overtuiging dat hun land een uitzondering is, dat het onder meer een ander, menselijker kapitalisme vertegenwoordigt dan wat bij de Anglo-Saxons gebruikelijk is.

President Chirac appeleerde nadrukkelijk aan deze gevoelens toen hij zich op tv over de Grondwet liet ondervragen door tientallen jongeren. De Europese Grondwet, zo sprak hij, beschermt de Franse waarden tegen de invloed van het Amerikaanse ultra-liberalisme.

Maar juist van Chirac accepteren de nee-stemmers niets meer, zegt de politicologe Anne Muxel van het Franse Studiecentrum voor de Franse politiek. ,,De jeugdwerkloosheid bedraagt 25 procent, een flink aantal bedrijven is van plan de wijk te nemen naar Oost-Europa, dat draagt allemaal bij tot een algeheel klimaat van pessimisme.''

Toch kan er nog van alles gebeuren, denkt Muxel. Ook al blijkt uit de statistieken dat Europese regeringen steeds minder vaak een volksraadpleging winnen. ,,We bevinden ons op precies hetzelfde punt als in de twee weken voor het referendum over Maastricht. Eenderde van de kiezers weet niet of ze gaan stemmen en wat ze dan zullen stemmen: Misschien komt een deel van de kiezers nog in beweging omdat ze bang worden dat een non Frankrijk zal isoleren.

Valéry Giscard d'Estaing, die de conventie leidde waar de tekst werd opgesteld,voorspelt dat het 'ja' wint met 53 procent. ,,Iedereen zal er van op kijken'', zo verzekerde hij. De laatste peilingen geven inderdaad aan dat het ja met een paar punten stijgt: het nee ligt nog twee punten voor.


Meerdere referenda

Van de 25 EU-landen houden er nog zeker negen een referendum over de Europese Grondwet. Spanje heeft dat al gedaan. Zeker zijn de referenda in Frankrijk (29 mei), Nederland (1 juni), Luxemburg (10 juli), Polen (waarschijnlijk 25 september), Denemarken (27 september), Portugal (2 of 9 oktober), Groot-Brittannië (medio 2006). Data voor Ierland en Tsjechië zijn nog niet vastgesteld. De andere landen laten de beoordeling aan hun parlementen over. Zes landen hebben de Grondwet al aanvaard: Spanje, Italië, Griekenland, Slovenië, Hongarije en Litouwen.


Trouw, 30-04-2005

[Barst]

Europese grondwet: het ja-kamp heeft het moeilijk


De campagne voor het grondwet-referendum komt op stoom. Politici die oproepen om voor te stemmen worden in de discussiezaaltjes beschouwd als eurotechnocraten.


,,Net had ik nog de neiging ja te stemmen. Nu weet ik zeker dat ik nee ga zeggen'', zegt een bezoekster van een debat over de Europese grondwet in de openbare bibliotheek van Amsterdam. De pleidooien van twee leden van het Europarlement, Kathelijne Buitenweg (GroenLinks) en Jeanine Hennis (VVD) hadden op haar een averechtse werking.

De oproep van de tegenstanders achter de tafel had zaterdag ook op de rest van het gezelschap opmerkelijk meer effect. Het kamerlid Harry van Bommel (SP) en voorzitter Willem Bos van het comité Grondwet Nee stelden na afloop tevreden vast dat er na het debat minder twijfelaars waren dan bij aanvang en dat het aantal nee-stemmers gegroeid was tot een forse meerderheid.

De discussie die de Centrale Bibliotheek Amsterdam had georganiseerd trok geen typisch Eurosceptisch publiek. En de kreet 'Turkije hoort niet in de EU' viel hier geen enkele maal. Temidden van zo'n vijftig Amsterdamse betrokken Euro-burgers, die alles wilden weten over de voor- en nadelen van het vuistdikke verdrag voor de toekomstige Europese samenwerking, viel op hoe moeilijk de voorstanders het hebben om de zegeningen van de grondwet over het voetlicht te brengen.

De tegenstanders Van Bommel en Bos gooien het in dit soort referendumdebatten eenvoudig op de blijvende mankementen in de EU. Al maakt de grondwet het werk aan de Brusselse vergadertafels hier en daar overzichtelijker, al groeit de macht van het Europese Parlement, nog altijd is het niet zo simpel dat een Europees Commissaris straks kan worden weggestemd met een meerderheid van de helft plus één, zoals in de Nederlandse Tweede Kamer. Willem Bos: ,,Je bent voor een democratisch proces of je bent het niet.''

Van Bommel legt nog eens uit dat Nederland op 1 juni nee moet zeggen om Brussel te dwingen tot het opstellen van een compleet nieuw verdrag. ,,In deze grondwet herken ik me niet. Zoiets kan alleen worden gedragen door de bevolking, dat is hier niet het geval. We moeten dit eerst afwijzen en dan met elkaar praten wat er wel in moet komen te staan'', zegt hij. Een ander stokpaardje van de SP. ,,Europa wordt een superstaat waarin het kleine Nederland steeds minder te zeggen gaat krijgen.''

Vervolgens is het aan de VVD en GroenLinks om uit te leggen waarom de burgers zich wel kunnen herkennen in dit lastig te lezen boekwerk. Terwijl zij zelf ook hun twijfels blijken te houden. Buitenweg: ,,Ik ga niet zeggen dat Europa voldoende democratisch functioneert. Maar wel dat het hiermee beter wordt.'' Hennis geeft toe dat de simpele democratie van de helft plus één ook onder de grondwet niet wordt bereikt. ,,Een gemiste kans.''

De twee voorstanders bladeren achter de tafel nog eens driftig in hun beduimelde Grondwet en worden gedwongen tot een euro-technocratische uitleg over de ingewikkelde inhoud en de procedures in de Brusselse vergaderzalen. Dat zoiets moeilijk is, geeft Hennis grif toe. Ze klaagt ... ,,De nationale politici in Den Haag hebben de laatste decennia te weinig aan de bevolking uitgelegd wat Europa betekent.'' Buitenweg heeft een lastige boodschap als ze uitlegt waarom GroenLinks nu voor is. ,,GroenLinks was tegen de verdragen van Maastricht en Amsterdam en tegen de invoering van de euro. Nu ben ik hartstochtelijk voor, omdat hiermee veel wordt hersteld.''

De meerderheid in het bibliotheekzaaltje gelooft inmiddels niet meer zo in die herstellende werking van het onbegrijpelijke grondwet-document. De voorstanders krijgen nog een tegenslag te verwerken als uit een peiling van het NOS-Journaal blijkt dat meer burgers van plan zijn tegen te gaan stemmen: 53 procent van de kiezers.


Trouw, 09-05-2005