Barst
11th April 2005, 03:50
Uitvaart Paus / Een heiligverklaring vooraf
De plechtigheid gisteren op het Sint Pietersplein was een topbegrafenis. Massaal, maar ingetogen, waardig, gedisciplineerd. En met opzienbarende momenten.
Vlak voordat acht potige mannen de kist met het lichaam van paus Johannes Paulus II voor het oog der miljoenen zouden wegdragen, de Sint Pieter in, draaiden ze nog eenmaal de baar om. Nog eenmaal keek hij als het ware uit over de schare, klonken de ovaties, wuifden de Poolse vlaggen.
Op de dag van de begrafenis kon niets meer verbazen. En niemand kan meer beweren dat kerk en paus hebben afgedaan en alleen nog maar iets betekenen voor oude kwezels. De plechtigheid in Rome is met stip opgerukt in de lijst van 's werelds topbegrafenissen, van Gandhi, Stalin, Kennedy, Mao en Lady Di.
De katholieke dodenliturgie is er een van ingetogen praal en waardigheid, niet een die hysterie aanwakkert. De waardigheid, de collectieve discipline, bleef, ingeoefend door het urenlange schuifelen naar de baar - niet letten op honger, dorst en andere behoeften van de natuur.
Waardigheid, geduld ook, hard nodig in de lange mis. De wind speelde met de flinterdunne rode kazuifels van zo'n 150 kardinalen en rukte aan het evangelieboek. Het lag zorgvuldig opengeslagen op de eenvoudige maar solide kist. Vlak voordat de diaken de passage uit het Johannes-evangelie over Jezus' opdracht aan Petrus zou zingen, blies een laatste windvlaag de kaft dicht. Het boek bleef voor de rest gesloten.
Kardinaal Ratzinger (77) leidde de dienst. Hij is de grootste godgeleerde in de top van de wereldkerk, maar geen bevlogen spreker. Strak turend op zijn papieren las hij zijn preek voor, over de paus, die hij maar éénmaal Karol, diens gewone mensennaam, noemde. En over 'Volg mij', het woord van Jezus tot Petrus, dat de paus van de dag van zijn priesterroeping tot aan zijn laatste lijdenssnik in praktijk had gebracht. Een preek over herderschap, uitverkiezing en het mandaat van de liefde.
Ratzinger herinnerde aan de afgelopen paasmorgen, toen de paus met de dood nabij nog eenmaal de zegen 'Urbi et Orbi' wilde geven, maar niet meer spreken kon. Voor dat ene moment keek de oude Duitse kardinaal op van zijn tekst en liet hij met zijn linkerhand zijn papieren velletjes los en zwaaide met een weids gebaar naar het bekende raam.
Uit de mond van zo'n knappe theoloog, die zovelen de les leest over hun al te vrije omgang met bijbel en catechismus, mocht het verbazen dat de kardinaal er bijna jolig aan toevoegde dat de paus van achter het venster in het huis van de Vader nu zijn zegen gaf aan de honderdduizenden op het plein, de toelopende straten, de parken en waar ook.
Het was weer tijd voor het zoveelste applaus. Voor veel Nederlanders is dat iets Fortuyn- en Hazes-achtigs, maar de kardinaal liet het gebeuren, het klappen en het roepen. Zelfs het scanderen van santo, santo, santo - het volk dat subito, meteen, zijn icoon wil hebben, kreeg zijn kans. Je kunt het volk om Barabbas laten roepen, maar dit leek een spontane actie die niet te regisseren was.
Wel geregisseerd, én opzienbarend het volgende. Bij de communieplechtigheid daalde Ratzinger (met zo'n 360 priesters) af met zijn ciborie hosties. Als eerste zat daar in zijn rolstoel Frère Roger Schutz klaar, 89 inmiddels, in het wit van de door hem zestig jaar geleden gestichte monnikengemeenschap van Taizé. De paus en de frère waren nauwe geestverwanten. Frère Roger heeft zijn klooster wel dicht naar Rome geleid maar zegde zelf zijn protestantse geloof nooit vaarwel. Het gebaar zal de wereld rondgaan dat juist deze kardinaal, met zijn eeuwige njet tegen de rk communie voor protestanten, nu pontificaal het verboden heilige brood uitreikt aan deze broze calvinist.
Het waren uren van meer verrassingen. Nog nooit hadden de Israëlische president Katsav en zijn Syrische ambtgenoot Al-Assad elkaar een hand gegeven, laat staan 'goedemorgen' gewenst, tot gisteren op het Sint Pietersplein. En Katsav sprak ook met de Iraanse president Katami, in de taal van hun beider geboorteland. En al die wereldreligies in de meest wonderlijke kledij en attributen. Bij het santo, santo-geroep, en de wonderen die daarvoor van een kandidaat-heilige worden verwacht, viel al te dromen van vrede in het Midden-Oosten. Voor een paus die het IJzeren Gordijn hielp scheuren, moet die vrede toch mogelijk zijn, ,,als hij bij de Grote Baas en zijn Moeder staat''.
Ook opmerkelijk. Patriarchen van de Oosterse Kerken (niet de orthodoxe, maar de met Rome verbonden kerken met hun eigen ritus) waren eigenlijk de enigen die uitdrukkelijk de barmhartigheid Gods inriepen voor deze mens en de 'zonden die hij vrijwillig of onvrijwillig' had begaan. Voor het overige was de wereld getuige van een heiligverklaring vooraf. Met enige scepsis kun je zeggen dat de rk kerk haar allerbeste pr-tycoon nooit zijn eeuwige rust zal gunnen en hem en zijn graf zo snel mogelijk zal willen uitbaten voor nieuwe missionaire activiteiten tegen het 'moe geloof' waar de dode paus met veel succes tegen streed.
Behalve enkele mooie meisjes voor een lezing en een voorbede in het Spaans, Portugees, Filippijns en Pools was de plechtigheid een druk vertoon van alleen maar mannen. Wie zich daaraan mocht ergeren hoefde maar naar het blok terzijde van regeringsleiders, koningen, leiders van andere kerken en van andere religies te kijken om te beseffen dat het elders op aarde niet veel anders is -de Deense protestantse koningin Margarethe en al die 'vrouwen van' niet te na gesproken.
Toen de kist uit het zicht verdwenen was, konden aanwezigen en tv-kijkers zich wijden aan een evaluatie. Waarvan waren ze getuige? Van een wonder of van zinsbegoocheling? Een bestseller in een cult van emocratie of als iets dat vitaal bestaat maar taboe is in de geseculariseerde horizon? Vragen vooral voor wie het antwoord al zeker weet.
Trouw, 11-04-2005
De plechtigheid gisteren op het Sint Pietersplein was een topbegrafenis. Massaal, maar ingetogen, waardig, gedisciplineerd. En met opzienbarende momenten.
Vlak voordat acht potige mannen de kist met het lichaam van paus Johannes Paulus II voor het oog der miljoenen zouden wegdragen, de Sint Pieter in, draaiden ze nog eenmaal de baar om. Nog eenmaal keek hij als het ware uit over de schare, klonken de ovaties, wuifden de Poolse vlaggen.
Op de dag van de begrafenis kon niets meer verbazen. En niemand kan meer beweren dat kerk en paus hebben afgedaan en alleen nog maar iets betekenen voor oude kwezels. De plechtigheid in Rome is met stip opgerukt in de lijst van 's werelds topbegrafenissen, van Gandhi, Stalin, Kennedy, Mao en Lady Di.
De katholieke dodenliturgie is er een van ingetogen praal en waardigheid, niet een die hysterie aanwakkert. De waardigheid, de collectieve discipline, bleef, ingeoefend door het urenlange schuifelen naar de baar - niet letten op honger, dorst en andere behoeften van de natuur.
Waardigheid, geduld ook, hard nodig in de lange mis. De wind speelde met de flinterdunne rode kazuifels van zo'n 150 kardinalen en rukte aan het evangelieboek. Het lag zorgvuldig opengeslagen op de eenvoudige maar solide kist. Vlak voordat de diaken de passage uit het Johannes-evangelie over Jezus' opdracht aan Petrus zou zingen, blies een laatste windvlaag de kaft dicht. Het boek bleef voor de rest gesloten.
Kardinaal Ratzinger (77) leidde de dienst. Hij is de grootste godgeleerde in de top van de wereldkerk, maar geen bevlogen spreker. Strak turend op zijn papieren las hij zijn preek voor, over de paus, die hij maar éénmaal Karol, diens gewone mensennaam, noemde. En over 'Volg mij', het woord van Jezus tot Petrus, dat de paus van de dag van zijn priesterroeping tot aan zijn laatste lijdenssnik in praktijk had gebracht. Een preek over herderschap, uitverkiezing en het mandaat van de liefde.
Ratzinger herinnerde aan de afgelopen paasmorgen, toen de paus met de dood nabij nog eenmaal de zegen 'Urbi et Orbi' wilde geven, maar niet meer spreken kon. Voor dat ene moment keek de oude Duitse kardinaal op van zijn tekst en liet hij met zijn linkerhand zijn papieren velletjes los en zwaaide met een weids gebaar naar het bekende raam.
Uit de mond van zo'n knappe theoloog, die zovelen de les leest over hun al te vrije omgang met bijbel en catechismus, mocht het verbazen dat de kardinaal er bijna jolig aan toevoegde dat de paus van achter het venster in het huis van de Vader nu zijn zegen gaf aan de honderdduizenden op het plein, de toelopende straten, de parken en waar ook.
Het was weer tijd voor het zoveelste applaus. Voor veel Nederlanders is dat iets Fortuyn- en Hazes-achtigs, maar de kardinaal liet het gebeuren, het klappen en het roepen. Zelfs het scanderen van santo, santo, santo - het volk dat subito, meteen, zijn icoon wil hebben, kreeg zijn kans. Je kunt het volk om Barabbas laten roepen, maar dit leek een spontane actie die niet te regisseren was.
Wel geregisseerd, én opzienbarend het volgende. Bij de communieplechtigheid daalde Ratzinger (met zo'n 360 priesters) af met zijn ciborie hosties. Als eerste zat daar in zijn rolstoel Frère Roger Schutz klaar, 89 inmiddels, in het wit van de door hem zestig jaar geleden gestichte monnikengemeenschap van Taizé. De paus en de frère waren nauwe geestverwanten. Frère Roger heeft zijn klooster wel dicht naar Rome geleid maar zegde zelf zijn protestantse geloof nooit vaarwel. Het gebaar zal de wereld rondgaan dat juist deze kardinaal, met zijn eeuwige njet tegen de rk communie voor protestanten, nu pontificaal het verboden heilige brood uitreikt aan deze broze calvinist.
Het waren uren van meer verrassingen. Nog nooit hadden de Israëlische president Katsav en zijn Syrische ambtgenoot Al-Assad elkaar een hand gegeven, laat staan 'goedemorgen' gewenst, tot gisteren op het Sint Pietersplein. En Katsav sprak ook met de Iraanse president Katami, in de taal van hun beider geboorteland. En al die wereldreligies in de meest wonderlijke kledij en attributen. Bij het santo, santo-geroep, en de wonderen die daarvoor van een kandidaat-heilige worden verwacht, viel al te dromen van vrede in het Midden-Oosten. Voor een paus die het IJzeren Gordijn hielp scheuren, moet die vrede toch mogelijk zijn, ,,als hij bij de Grote Baas en zijn Moeder staat''.
Ook opmerkelijk. Patriarchen van de Oosterse Kerken (niet de orthodoxe, maar de met Rome verbonden kerken met hun eigen ritus) waren eigenlijk de enigen die uitdrukkelijk de barmhartigheid Gods inriepen voor deze mens en de 'zonden die hij vrijwillig of onvrijwillig' had begaan. Voor het overige was de wereld getuige van een heiligverklaring vooraf. Met enige scepsis kun je zeggen dat de rk kerk haar allerbeste pr-tycoon nooit zijn eeuwige rust zal gunnen en hem en zijn graf zo snel mogelijk zal willen uitbaten voor nieuwe missionaire activiteiten tegen het 'moe geloof' waar de dode paus met veel succes tegen streed.
Behalve enkele mooie meisjes voor een lezing en een voorbede in het Spaans, Portugees, Filippijns en Pools was de plechtigheid een druk vertoon van alleen maar mannen. Wie zich daaraan mocht ergeren hoefde maar naar het blok terzijde van regeringsleiders, koningen, leiders van andere kerken en van andere religies te kijken om te beseffen dat het elders op aarde niet veel anders is -de Deense protestantse koningin Margarethe en al die 'vrouwen van' niet te na gesproken.
Toen de kist uit het zicht verdwenen was, konden aanwezigen en tv-kijkers zich wijden aan een evaluatie. Waarvan waren ze getuige? Van een wonder of van zinsbegoocheling? Een bestseller in een cult van emocratie of als iets dat vitaal bestaat maar taboe is in de geseculariseerde horizon? Vragen vooral voor wie het antwoord al zeker weet.
Trouw, 11-04-2005