Barst
3rd May 2007, 17:03
Verlegen en onrustig
Rik Torfs
Hebt u ze ook gezien, gehoord, onze socialistische leiders die tijdens een 1 meiviering de Internationale zongen? Ze deden me denken aan katholieken die de kerk enkel nog betreden om een begrafenis bij te wonen. Socialisten bezingen de verworpenen der aarde zoals katholieken de wederopstanding van de doden. Verlegen monkelend, met enige gêne, niet zonder heimelijk heimwee naar hun oude overtuiging. Of naar hun jonge jaren. Ze zingen met de uitdrukkelijke bedoeling om niet alle woorden even duidelijk uit te spreken: 'Sterft, gij oude vormen en gedachten! Slaafgeboornen, ontwaakt, ontwaakt, ontwaakt! De wereld steunt op nieuwe krachten. Begeerte heeft ons aangeraakt!' Bij die laatste zin kan ook de moderne socialist zich iets voorstellen. Voorts is hij vooral verlegen. Ik vind hem eigenlijk wel een beetje sympathiek, de verlegen socialist. Want waarom zou hij, in godsnaam, in plaats van verlegen 'overtuigd' moeten zijn? Overtuigd waarvan? Overtuigden hebben mij zelden overtuigd, misschien omdat je er niet mag mee lachen. De verlegen socialist van zijn kant is wellicht geen echte socialist meer, maar hij is evenmin het tegendeel ervan. Toch niet helemaal de droom loslaten waar je een beetje minder dan vroeger in gelooft, dat is pas beschaving. Gebroken dromen kunnen zacht zijn.
Helemaal anders en compleet hetzelfde is een merkwaardig boek dat een paar weken geleden verscheen: Eric Vanden Berghe, een gids op verkenning. De gids in kwestie leefde van 1948 tot vorig jaar. Hij was president van het grootseminarie van Brugge en stierf plots, laat in de lente van 2006. Goed heb ik hem niet gekend, maar op een of andere manier hij fascineerde mij. Aan de ene kant was hij een man van het establishment. Hij behaalde een doctoraat in de theologie te Rome. En natuurlijk: president, grootseminarie, de dure woorden zeggen het zelf, in Brugge betekent dat heel wat. In het boek vol getuigenissen over zijn leven staat een foto van kanunnik Vanden Berghe dragende het schrijn met de relikwie van het Heilig Bloed. Hij was een rots in de branding.
Tot zover de ene kant. Er was ook een andere. Eric Vanden Berghe straalde onrust uit. Dat was wat het geloof hem schonk: onrust. Zo voelde ik het als buitenstaander aan. Zijn zus bevestigt dat in het boek: 'Die onrust werd erger en mijn zussen en ik wisten niet waar ze vandaan kwam, maar we voelden ze wel aan. Ik vermoed dat hij (…) heel veel tegenstellingen - ook in zichzelf - probeerde te verzoenen.'
De verlegen socialist. De onrustige katholiek. Zij zijn niet de mensen van het heilige vuur, het nieuwe elan, de wilde begeestering en de huilerige extase. Zij zijn een beetje over de top. Om hen heengeslagen is een mantel van licht verval. Een paar, een pak illusies zijn ze kwijt. Maar niet al hun dromen verzwonden. Het is niet gemakkelijk om te blijven dromen als je ouder wordt. En nog minder simpel is het om dat op een geloofwaardige manier te doen, zonder al te veel bevlogenheid die overlast bezorgt. Bevlogenheid heeft veel plaats nodig, en de ruimte op deze aarde is beperkt.
In het mooie boek over president Eric Vanden Berghe prijken erg enkele knappe bijdragen. Maar hier en daar staat er ook een tekst tussen die helpt te verklaren waarom de kerk vandaag geen bondgenoot is van volwassen romantici, verlegen socialisten of onrustige katholieken. Neem nu volgende twee passages. Ik vermeld de naam van de auteur niet. Ik ken hem niet en wil niemand kwetsen.
In het eerste citaat beschrijft hij Eric Vanden Berghe: 'Ondanks zijn kritische houding was hij zeer loyaal tegenover de Kerk.' Ondanks! Dat staat er. Niet: dankzij, of zoiets. Want kan een intellectueel onkritisch zijn zonder verraad te plegen? Als de kerk in dit land ten onder is gegaan, is dat mede omdat zij die konden spreken, te lang hebben gezwegen. Niet uit loyaliteit, maar uit lafheid. Hun kerk was hen geen risico waard.
Tweede citaat, waarin de schrijver de oppervlakkige wereld en het infotainment hekelt: 'De verkondiging dat God onze geschiedenis binnentreedt is te ernstig en te groots om op een luchtige manier verteld te worden.' Zou dat? Vaak verbergt schijnbaar sérieux angst. Een boodschap met inhoud heeft geen nood aan ernst. Een leraar die uitroept: 'En nu ernstig!', bekent eigenlijk dat hij niets te vertellen heeft.
Voor een goed begrip: de twee citaten zijn niet representatief voor het boek over Eric Vanden Berghe. Je kunt er in ronddwalen langs zeer verschillende paden. De gehuldigde behoudt zijn mysterie en dus zijn waardigheid. Over zijn onrust ontstaat geen duidelijkheid.
Eigenlijk is onze wereld nog zo slecht niet, nu zeer terecht de socialisten verlegen, en de katholieken onrustig zijn geworden. Daarom kunnen ze zo lang blijven wie ze zijn.
Rik Torfs is hoogleraar kerkelijk recht.
DS, 03-05-2007
Rik Torfs
Hebt u ze ook gezien, gehoord, onze socialistische leiders die tijdens een 1 meiviering de Internationale zongen? Ze deden me denken aan katholieken die de kerk enkel nog betreden om een begrafenis bij te wonen. Socialisten bezingen de verworpenen der aarde zoals katholieken de wederopstanding van de doden. Verlegen monkelend, met enige gêne, niet zonder heimelijk heimwee naar hun oude overtuiging. Of naar hun jonge jaren. Ze zingen met de uitdrukkelijke bedoeling om niet alle woorden even duidelijk uit te spreken: 'Sterft, gij oude vormen en gedachten! Slaafgeboornen, ontwaakt, ontwaakt, ontwaakt! De wereld steunt op nieuwe krachten. Begeerte heeft ons aangeraakt!' Bij die laatste zin kan ook de moderne socialist zich iets voorstellen. Voorts is hij vooral verlegen. Ik vind hem eigenlijk wel een beetje sympathiek, de verlegen socialist. Want waarom zou hij, in godsnaam, in plaats van verlegen 'overtuigd' moeten zijn? Overtuigd waarvan? Overtuigden hebben mij zelden overtuigd, misschien omdat je er niet mag mee lachen. De verlegen socialist van zijn kant is wellicht geen echte socialist meer, maar hij is evenmin het tegendeel ervan. Toch niet helemaal de droom loslaten waar je een beetje minder dan vroeger in gelooft, dat is pas beschaving. Gebroken dromen kunnen zacht zijn.
Helemaal anders en compleet hetzelfde is een merkwaardig boek dat een paar weken geleden verscheen: Eric Vanden Berghe, een gids op verkenning. De gids in kwestie leefde van 1948 tot vorig jaar. Hij was president van het grootseminarie van Brugge en stierf plots, laat in de lente van 2006. Goed heb ik hem niet gekend, maar op een of andere manier hij fascineerde mij. Aan de ene kant was hij een man van het establishment. Hij behaalde een doctoraat in de theologie te Rome. En natuurlijk: president, grootseminarie, de dure woorden zeggen het zelf, in Brugge betekent dat heel wat. In het boek vol getuigenissen over zijn leven staat een foto van kanunnik Vanden Berghe dragende het schrijn met de relikwie van het Heilig Bloed. Hij was een rots in de branding.
Tot zover de ene kant. Er was ook een andere. Eric Vanden Berghe straalde onrust uit. Dat was wat het geloof hem schonk: onrust. Zo voelde ik het als buitenstaander aan. Zijn zus bevestigt dat in het boek: 'Die onrust werd erger en mijn zussen en ik wisten niet waar ze vandaan kwam, maar we voelden ze wel aan. Ik vermoed dat hij (…) heel veel tegenstellingen - ook in zichzelf - probeerde te verzoenen.'
De verlegen socialist. De onrustige katholiek. Zij zijn niet de mensen van het heilige vuur, het nieuwe elan, de wilde begeestering en de huilerige extase. Zij zijn een beetje over de top. Om hen heengeslagen is een mantel van licht verval. Een paar, een pak illusies zijn ze kwijt. Maar niet al hun dromen verzwonden. Het is niet gemakkelijk om te blijven dromen als je ouder wordt. En nog minder simpel is het om dat op een geloofwaardige manier te doen, zonder al te veel bevlogenheid die overlast bezorgt. Bevlogenheid heeft veel plaats nodig, en de ruimte op deze aarde is beperkt.
In het mooie boek over president Eric Vanden Berghe prijken erg enkele knappe bijdragen. Maar hier en daar staat er ook een tekst tussen die helpt te verklaren waarom de kerk vandaag geen bondgenoot is van volwassen romantici, verlegen socialisten of onrustige katholieken. Neem nu volgende twee passages. Ik vermeld de naam van de auteur niet. Ik ken hem niet en wil niemand kwetsen.
In het eerste citaat beschrijft hij Eric Vanden Berghe: 'Ondanks zijn kritische houding was hij zeer loyaal tegenover de Kerk.' Ondanks! Dat staat er. Niet: dankzij, of zoiets. Want kan een intellectueel onkritisch zijn zonder verraad te plegen? Als de kerk in dit land ten onder is gegaan, is dat mede omdat zij die konden spreken, te lang hebben gezwegen. Niet uit loyaliteit, maar uit lafheid. Hun kerk was hen geen risico waard.
Tweede citaat, waarin de schrijver de oppervlakkige wereld en het infotainment hekelt: 'De verkondiging dat God onze geschiedenis binnentreedt is te ernstig en te groots om op een luchtige manier verteld te worden.' Zou dat? Vaak verbergt schijnbaar sérieux angst. Een boodschap met inhoud heeft geen nood aan ernst. Een leraar die uitroept: 'En nu ernstig!', bekent eigenlijk dat hij niets te vertellen heeft.
Voor een goed begrip: de twee citaten zijn niet representatief voor het boek over Eric Vanden Berghe. Je kunt er in ronddwalen langs zeer verschillende paden. De gehuldigde behoudt zijn mysterie en dus zijn waardigheid. Over zijn onrust ontstaat geen duidelijkheid.
Eigenlijk is onze wereld nog zo slecht niet, nu zeer terecht de socialisten verlegen, en de katholieken onrustig zijn geworden. Daarom kunnen ze zo lang blijven wie ze zijn.
Rik Torfs is hoogleraar kerkelijk recht.
DS, 03-05-2007