Barst
2nd May 2007, 19:45
De wapenwedloop is terug
Tom Sauer
De Verenigde Staten proberen Europa opnieuw een raketafweersysteem door de strot te duwen, schrijft Tom Sauer. Het systeem zal volgens hem nooit naar behoren werken en alleen maar leiden tot nieuwe escalaties in de wapenwedloop.
De gemoederen raken weer aardig verhit tussen Rusland en de VS. Het voorstel van de VS om een deel van hun raketafweersysteem in Europa te stationeren, valt niet in goede aarde bij onze Russische kameraden. Poetin dreigt ermee het CFE-akkoord over conventionele wapens op te zeggen, nadat hij eerder al had gedreigd het INF-akkoord over de middellangeafstandsraketten in de prullenmand te gooien. Dat zijn geen loze dreigementen: toen de VS in 2002 het ABM-verdrag opzeiden, trok Rusland zich meteen terug uit het START II-akkoord. Er is dus wel degelijk meer aan de hand dan een rondje verdeeldheid zaaien in het westerse kamp, zoals in het in interview met Dan Fried wordt geopperd (DS 30 april).
Op het eerste gezicht lijkt een defensief systeem, bedoeld om vijandige raketten in de lucht te onderscheppen, geen vlieg kwaad te doen. Toch zouden we er beter nog eens goed over nadenken en de sluipende besluitvorming erover binnen de Navo een halt toeroepen. Om te beginnen is het zeer moeilijk dergelijke wapensystemen te verwijderen als ze eenmaal geïnstalleerd zijn, maar er zijn nog drie belangrijker redenen.
1. Ondanks het gigantische bedrag dat al werd geïnvesteerd (meer dan 250 miljard dollar) staat de technologie voor een efficiënt rakettenschild nog altijd niet op punt. Het is dus niet vanzelfsprekend dat intercontinentale raketten die met een snelheid van vijf kilometer per seconde vliegen door nog snellere defensieve raketten uit de lucht kunnen worden geplukt. Dat het in sommige testen lukt, komt alleen doordat de defensieve raketten vooraf weten wanneer, uit welke richting en met welke snelheid de vijandige raket wordt gelanceerd. Dat is zoals verstoppertje spelen en roepen waar je verstopt zit. Het is maar de vraag of de reële vijand - wie het ook moge zijn - vooraf zal aankondigen wanneer hij een aanval zal lanceren, met welke raket en via welke ballistische baan. Bovendien kan gelijk welk land dat in staat is om ICBM's te lanceren, schijnvoorwerpen mee de lucht in sturen die door defensieve raketten haast onmogelijk van de eigenlijke offensieve raket te onderscheiden zijn. Dat de VS en Israël er nooit in slaagden om zelfs de meest simplistische Iraakse Scuds of nog minder krachtige raketten van Hezbollah in de lucht onschadelijk te maken, voorspelt niet veel goeds voor de langeafstandssystemen.
2. Het Amerikaanse rakettenschild in Europa is bedoeld tegen Iran. Maar Iran beschikt helemaal niet over langeafstandsraketten die de VS kunnen treffen. De Amerikanen doen met dit voorstel aan overacting, aangezien de bedreiging niet bestaat. En zelfs in het onwaarschijnlijke geval dat Iran binnen tien jaar over dergelijke systemen zou beschikken, is de moeder van alle vragen: welke militair belang heeft Iran erbij om dergelijke raketten af te schieten, goed wetende dat er een retourtje op volgt? Als Iran het Westen echt wil treffen, kan het dat beter doen met een nucleaire terroristische aanslag vanaf een truck, vliegtuig of schip. Geen enkel rakettenschild kan daar tegenop.
3. Als het rakettenschild maar halfslachtig werkt, zal toch de indruk worden gewekt dat het systeem goed werkt - zoals nu ook al het geval is. De vijand zal er dus van uitgaan dat het werkt. Het resultaat is voorspelbaar: die vijand zal meer offensieve raketten bouwen om het defensieve systeem te omzeilen. Als er één wet in de geschiedenis van oorlog en vrede haast mechanistische trekken heeft is het wel deze: offensieve systemen lokken een defensieve reactie uit, en vice versa. De bewapeningsmachine valt nooit stil. Een Amerikaans rakettenschild zal dus leiden tot een offensieve wapenwedloop, zowel in het Midden-Oosten (de target van dit systeem), het Verre Oosten (de target van het rakettenschild opgesteld in Alaska) als in China en Rusland. Mochten Iran en Noord-Korea er ooit in slagen om een ICBM te bouwen, dan zullen ze niet nalaten om er enkele meer te produceren. China bezit maar een twintigtal intercontinentale kernraketten. De kans is groot dat dit aantal in de toekomst stijgt, omdat het afschrikkingseffect door het Amerikaans ruimteschild teniet wordt gedaan. Als China een nucleaire grootmacht wordt, is de kans groot dat ook Japan nucleair gaat.
Maar zelfs Rusland, met zijn resterend Koude-Oorlogsarsenaal, maakt zich terecht zorgen. Het Russische atoomarsenaal is klein bier vergeleken bij het Amerikaanse. Algemeen wordt aangenomen dat Rusland maar over honderd tot tweehonderd nucleaire wapens beschikt die een Amerikaanse 'first strike' kunnen overleven. Als de VS er ook nog eens een rakettenschild tegenaan gooien, dat door de hoger beschreven mechanismen niet beperkt zal blijven tot enkele tientallen raketten, dan hoeft het niet te verbazen dat de Russische strategische planners met de handen in het haar zitten. Een Amerikaans rakettenschild werkt de geostrategische stabiliteit niet in de hand. Tussen haakjes, de bedoeling is dat de huidige kernarsenalen verder gereduceerd worden. Als een van beide partijen de parameters fundamenteel verandert, dan kunnen we die verdere reducties helemaal vergeten.
Kortom, stoemelings tien defensieve raketten plaatsen in Polen, die gestuurd worden door een radar in Tjechië, en stellen dat dit de wereldvrede dichterbij zal brengen, is de waarheid geweld aandoen. Waarom de Amerikanen ons dat toch opnieuw door de strot willen duwen? Mogelijke verklaringen zijn: om Europa verder te binden aan de VS (zoals de Amerikaanse kernwapens in Europa); om Rusland en China duidelijk te maken dat ze moeten ophouden met raketprogramma's in landen als Iran en Noord-Korea te ondersteunen; om de uitbreiding van het Navo-rakettenschild gemakkelijker politiek te kunnen verkopen in Europa; om de industrie die de knowhow bezit van dergelijke wapensystemen rijkelijk te bedienen.
De vraag die wij Europeanen moeten stellen, is of minimum één van deze achterliggende redenen opweegt tegen de hoger beschreven negatieve effecten. Of ruilen we de (offensieve) Amerikaanse kernwapens in Europa voor een (defensief) Amerikaans rakettenschild? De combinatie van de twee zou van het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid in ieder geval opnieuw een lachertje maken.
Tom Sauer doceert Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen.
DS, 02-05-2007
Tom Sauer
De Verenigde Staten proberen Europa opnieuw een raketafweersysteem door de strot te duwen, schrijft Tom Sauer. Het systeem zal volgens hem nooit naar behoren werken en alleen maar leiden tot nieuwe escalaties in de wapenwedloop.
De gemoederen raken weer aardig verhit tussen Rusland en de VS. Het voorstel van de VS om een deel van hun raketafweersysteem in Europa te stationeren, valt niet in goede aarde bij onze Russische kameraden. Poetin dreigt ermee het CFE-akkoord over conventionele wapens op te zeggen, nadat hij eerder al had gedreigd het INF-akkoord over de middellangeafstandsraketten in de prullenmand te gooien. Dat zijn geen loze dreigementen: toen de VS in 2002 het ABM-verdrag opzeiden, trok Rusland zich meteen terug uit het START II-akkoord. Er is dus wel degelijk meer aan de hand dan een rondje verdeeldheid zaaien in het westerse kamp, zoals in het in interview met Dan Fried wordt geopperd (DS 30 april).
Op het eerste gezicht lijkt een defensief systeem, bedoeld om vijandige raketten in de lucht te onderscheppen, geen vlieg kwaad te doen. Toch zouden we er beter nog eens goed over nadenken en de sluipende besluitvorming erover binnen de Navo een halt toeroepen. Om te beginnen is het zeer moeilijk dergelijke wapensystemen te verwijderen als ze eenmaal geïnstalleerd zijn, maar er zijn nog drie belangrijker redenen.
1. Ondanks het gigantische bedrag dat al werd geïnvesteerd (meer dan 250 miljard dollar) staat de technologie voor een efficiënt rakettenschild nog altijd niet op punt. Het is dus niet vanzelfsprekend dat intercontinentale raketten die met een snelheid van vijf kilometer per seconde vliegen door nog snellere defensieve raketten uit de lucht kunnen worden geplukt. Dat het in sommige testen lukt, komt alleen doordat de defensieve raketten vooraf weten wanneer, uit welke richting en met welke snelheid de vijandige raket wordt gelanceerd. Dat is zoals verstoppertje spelen en roepen waar je verstopt zit. Het is maar de vraag of de reële vijand - wie het ook moge zijn - vooraf zal aankondigen wanneer hij een aanval zal lanceren, met welke raket en via welke ballistische baan. Bovendien kan gelijk welk land dat in staat is om ICBM's te lanceren, schijnvoorwerpen mee de lucht in sturen die door defensieve raketten haast onmogelijk van de eigenlijke offensieve raket te onderscheiden zijn. Dat de VS en Israël er nooit in slaagden om zelfs de meest simplistische Iraakse Scuds of nog minder krachtige raketten van Hezbollah in de lucht onschadelijk te maken, voorspelt niet veel goeds voor de langeafstandssystemen.
2. Het Amerikaanse rakettenschild in Europa is bedoeld tegen Iran. Maar Iran beschikt helemaal niet over langeafstandsraketten die de VS kunnen treffen. De Amerikanen doen met dit voorstel aan overacting, aangezien de bedreiging niet bestaat. En zelfs in het onwaarschijnlijke geval dat Iran binnen tien jaar over dergelijke systemen zou beschikken, is de moeder van alle vragen: welke militair belang heeft Iran erbij om dergelijke raketten af te schieten, goed wetende dat er een retourtje op volgt? Als Iran het Westen echt wil treffen, kan het dat beter doen met een nucleaire terroristische aanslag vanaf een truck, vliegtuig of schip. Geen enkel rakettenschild kan daar tegenop.
3. Als het rakettenschild maar halfslachtig werkt, zal toch de indruk worden gewekt dat het systeem goed werkt - zoals nu ook al het geval is. De vijand zal er dus van uitgaan dat het werkt. Het resultaat is voorspelbaar: die vijand zal meer offensieve raketten bouwen om het defensieve systeem te omzeilen. Als er één wet in de geschiedenis van oorlog en vrede haast mechanistische trekken heeft is het wel deze: offensieve systemen lokken een defensieve reactie uit, en vice versa. De bewapeningsmachine valt nooit stil. Een Amerikaans rakettenschild zal dus leiden tot een offensieve wapenwedloop, zowel in het Midden-Oosten (de target van dit systeem), het Verre Oosten (de target van het rakettenschild opgesteld in Alaska) als in China en Rusland. Mochten Iran en Noord-Korea er ooit in slagen om een ICBM te bouwen, dan zullen ze niet nalaten om er enkele meer te produceren. China bezit maar een twintigtal intercontinentale kernraketten. De kans is groot dat dit aantal in de toekomst stijgt, omdat het afschrikkingseffect door het Amerikaans ruimteschild teniet wordt gedaan. Als China een nucleaire grootmacht wordt, is de kans groot dat ook Japan nucleair gaat.
Maar zelfs Rusland, met zijn resterend Koude-Oorlogsarsenaal, maakt zich terecht zorgen. Het Russische atoomarsenaal is klein bier vergeleken bij het Amerikaanse. Algemeen wordt aangenomen dat Rusland maar over honderd tot tweehonderd nucleaire wapens beschikt die een Amerikaanse 'first strike' kunnen overleven. Als de VS er ook nog eens een rakettenschild tegenaan gooien, dat door de hoger beschreven mechanismen niet beperkt zal blijven tot enkele tientallen raketten, dan hoeft het niet te verbazen dat de Russische strategische planners met de handen in het haar zitten. Een Amerikaans rakettenschild werkt de geostrategische stabiliteit niet in de hand. Tussen haakjes, de bedoeling is dat de huidige kernarsenalen verder gereduceerd worden. Als een van beide partijen de parameters fundamenteel verandert, dan kunnen we die verdere reducties helemaal vergeten.
Kortom, stoemelings tien defensieve raketten plaatsen in Polen, die gestuurd worden door een radar in Tjechië, en stellen dat dit de wereldvrede dichterbij zal brengen, is de waarheid geweld aandoen. Waarom de Amerikanen ons dat toch opnieuw door de strot willen duwen? Mogelijke verklaringen zijn: om Europa verder te binden aan de VS (zoals de Amerikaanse kernwapens in Europa); om Rusland en China duidelijk te maken dat ze moeten ophouden met raketprogramma's in landen als Iran en Noord-Korea te ondersteunen; om de uitbreiding van het Navo-rakettenschild gemakkelijker politiek te kunnen verkopen in Europa; om de industrie die de knowhow bezit van dergelijke wapensystemen rijkelijk te bedienen.
De vraag die wij Europeanen moeten stellen, is of minimum één van deze achterliggende redenen opweegt tegen de hoger beschreven negatieve effecten. Of ruilen we de (offensieve) Amerikaanse kernwapens in Europa voor een (defensief) Amerikaans rakettenschild? De combinatie van de twee zou van het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid in ieder geval opnieuw een lachertje maken.
Tom Sauer doceert Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen.
DS, 02-05-2007