Barst
28th March 2007, 13:42
Darwin beïnvloedde zelfs de rk kerkleer
Chris Buskes: Evolutionair denken, uitgeverij Nieuwezijds, ISBN 9057121807, 476 pg, euro24,95.
Geen enkel idee uit de geschiedenis van het denken heeft meer omver gewoeld dan Darwins evolutietheorie, zegt Chris Buskes, auteur van ’Evolutionair denken’ en docent wetenschapsfilosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
„De wetenschap heeft meerdere revoluties gekend. Toen de Poolse astronoom Copernicus aantoonde dat niet de aarde maar de zon in het centrum van ons zonnestelsel staat, bracht dat grote gevolgen met zich mee.
Maar de darwinistische revolutie is nog vele malen ingrijpender omdat ons zelfbeeld er drastisch door veranderde. We zijn niet de creatie van een opperwezen en naar zijn gelijkenis geschapen. De mens is geen gevallen engel maar een opgeklommen primaat.”
Het evolutionaire denken verspreidt zich sinds zijn ontstaan als een olievlek over de wetenschapsgebieden en heeft zelfs de leer van de katholieke kerk beïnvloed. Dankzij de evolutietheorie is het bovennatuurlijke niet meer nodig om de ontwikkeling van het leven en het ontstaan van de mens te verklaren.
Buskes: „In 1996 zei Paus Johannes Paulus II dat de evolutietheorie niet langer louter als een hypothese kan worden beschouwd maar dat zij een kern van waarheid bezit. Hij voegde daar wel onmiddellijk aan toe dat hij alleen geldt voor het menselijk lichaam, dat waarschijnlijk uit eerdere levensvormen is voortgekomen. Maar de menselijke ziel is rechtstreeks door God in ons geplaatst.”
Een voorbeeld van de impact van evolutionair denken op de wetenschap is de beruchte affaire ’Buikhuisen’ uit de jaren zeventig van de vorige eeuw.
Buskes: „De Leidse criminoloog Wouter Buikhuisen betoogde dat bij crimineel gedrag mogelijk ook biologische en erfelijke factoren in het geding kunnen zijn. Dat stuitte op grote weerstand bij de linkse intelligentsia. Die hingen nog aan het ’vrijheid en gelijkheid’ gedachtegoed uit de jaren zestig. De sociale wetenschappers dachten dat kinderen bij hun geboorte een onbeschreven blad zijn. Wat voor mens ze zouden worden, zou afhankelijk zijn van opvoeding, milieu en onderwijs. De mens was immers geen dier met aangeboren instincten en driften.
Gaandeweg de jaren tachtig en negentig is die opvatting herzien. Tegenwoordig accepteren we dat we door onze cultuur én door onze natuur worden bepaald. Er is dan wel geen ’crimineel gen’ maar er zijn wellicht volop genen die crimineel gedrag in de hand werken.”
In ’Evolutionair denken’ staat dat de evolutietheorie voor schitterende gezichtspunten zorgt. Het leven op aarde ’is tot in alle minuscule vezels en cellen in diepste wezen één. En van ieder van ons loopt een keten terug naar het allereerste prille begin’. Is de invloed van evolutionair denken altijd positief?
Buskes: „Sinds kort hebben we onze eigen evolutie in handen door de grote successen in de moleculaire biologie en de genetica. We ontrafelen het humane genoom en kunnen zo over een tijdje veel erfelijke ziekten uitschakelen. Het oude ideaal van de eugenetica – de verbetering van het menselijke ras – is actueler dan ooit. Dat heeft ook enge kanten. In het antieke Griekenland gooiden de Spartanen zieke en zwakke pasgeboren baby’s in het ravijn zodat de samenleving sterk zou blijven.”
Volgens Buskes moeten we oppassen dat we niet de Übermensch willen kweken waar de filosoof Nietzsche al over droomde. „Een modelmens brengt het gevaar met zich mee, dat we vinden dat alles wat daarvan afwijkt niet meer geschikt is om te leven. We zijn onze eisen van wat een mens moet zijn, steeds hoger gaan opschroeven. Een paar weken geleden las ik dat een stel abortus had gepleegd, omdat ze ontdekten dat de ongeboren vrucht later een hazelip zou krijgen. Datzelfde gebeurt bij het syndroom van Down. De kans bestaat dat de samenleving een steeds zwaardere druk uitoefent op ouders die een kind met een aandoening krijgen. Die ouders zullen misschien ook besluiten de vrucht te aborteren.”
Trouw, 28-03-2007 (Mariska Jansen)
Chris Buskes: Evolutionair denken, uitgeverij Nieuwezijds, ISBN 9057121807, 476 pg, euro24,95.
Geen enkel idee uit de geschiedenis van het denken heeft meer omver gewoeld dan Darwins evolutietheorie, zegt Chris Buskes, auteur van ’Evolutionair denken’ en docent wetenschapsfilosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
„De wetenschap heeft meerdere revoluties gekend. Toen de Poolse astronoom Copernicus aantoonde dat niet de aarde maar de zon in het centrum van ons zonnestelsel staat, bracht dat grote gevolgen met zich mee.
Maar de darwinistische revolutie is nog vele malen ingrijpender omdat ons zelfbeeld er drastisch door veranderde. We zijn niet de creatie van een opperwezen en naar zijn gelijkenis geschapen. De mens is geen gevallen engel maar een opgeklommen primaat.”
Het evolutionaire denken verspreidt zich sinds zijn ontstaan als een olievlek over de wetenschapsgebieden en heeft zelfs de leer van de katholieke kerk beïnvloed. Dankzij de evolutietheorie is het bovennatuurlijke niet meer nodig om de ontwikkeling van het leven en het ontstaan van de mens te verklaren.
Buskes: „In 1996 zei Paus Johannes Paulus II dat de evolutietheorie niet langer louter als een hypothese kan worden beschouwd maar dat zij een kern van waarheid bezit. Hij voegde daar wel onmiddellijk aan toe dat hij alleen geldt voor het menselijk lichaam, dat waarschijnlijk uit eerdere levensvormen is voortgekomen. Maar de menselijke ziel is rechtstreeks door God in ons geplaatst.”
Een voorbeeld van de impact van evolutionair denken op de wetenschap is de beruchte affaire ’Buikhuisen’ uit de jaren zeventig van de vorige eeuw.
Buskes: „De Leidse criminoloog Wouter Buikhuisen betoogde dat bij crimineel gedrag mogelijk ook biologische en erfelijke factoren in het geding kunnen zijn. Dat stuitte op grote weerstand bij de linkse intelligentsia. Die hingen nog aan het ’vrijheid en gelijkheid’ gedachtegoed uit de jaren zestig. De sociale wetenschappers dachten dat kinderen bij hun geboorte een onbeschreven blad zijn. Wat voor mens ze zouden worden, zou afhankelijk zijn van opvoeding, milieu en onderwijs. De mens was immers geen dier met aangeboren instincten en driften.
Gaandeweg de jaren tachtig en negentig is die opvatting herzien. Tegenwoordig accepteren we dat we door onze cultuur én door onze natuur worden bepaald. Er is dan wel geen ’crimineel gen’ maar er zijn wellicht volop genen die crimineel gedrag in de hand werken.”
In ’Evolutionair denken’ staat dat de evolutietheorie voor schitterende gezichtspunten zorgt. Het leven op aarde ’is tot in alle minuscule vezels en cellen in diepste wezen één. En van ieder van ons loopt een keten terug naar het allereerste prille begin’. Is de invloed van evolutionair denken altijd positief?
Buskes: „Sinds kort hebben we onze eigen evolutie in handen door de grote successen in de moleculaire biologie en de genetica. We ontrafelen het humane genoom en kunnen zo over een tijdje veel erfelijke ziekten uitschakelen. Het oude ideaal van de eugenetica – de verbetering van het menselijke ras – is actueler dan ooit. Dat heeft ook enge kanten. In het antieke Griekenland gooiden de Spartanen zieke en zwakke pasgeboren baby’s in het ravijn zodat de samenleving sterk zou blijven.”
Volgens Buskes moeten we oppassen dat we niet de Übermensch willen kweken waar de filosoof Nietzsche al over droomde. „Een modelmens brengt het gevaar met zich mee, dat we vinden dat alles wat daarvan afwijkt niet meer geschikt is om te leven. We zijn onze eisen van wat een mens moet zijn, steeds hoger gaan opschroeven. Een paar weken geleden las ik dat een stel abortus had gepleegd, omdat ze ontdekten dat de ongeboren vrucht later een hazelip zou krijgen. Datzelfde gebeurt bij het syndroom van Down. De kans bestaat dat de samenleving een steeds zwaardere druk uitoefent op ouders die een kind met een aandoening krijgen. Die ouders zullen misschien ook besluiten de vrucht te aborteren.”
Trouw, 28-03-2007 (Mariska Jansen)